Қытай Халық Республикасының Қазақстандағы Төтенше және өкілетті елшісі Чжан Сяо Қытайдың Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы делегациясының Қазақстанға жасаған сапарының нәтижелері жайында жергілікті БАҚ-қа сұқбат берді, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.
- Жақында ҚКП Орталық Комитеті Саяси Бюросының мүшесі, ҚХР Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы ҚКП партия комитетінің хатшысы Ма Синжуй делегациямен бірге Қазақстанға келді. Осы сапардың нәтижелері туралы айтып өтсеңіз? Оның мағынасы қандай?
- 26-28 наурыз аралығында ҚКП Орталық Комитеті Саяси Бюросының мүшесі, Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы ҚКП партия комитетінің хатшысы Ма Синжуй Қытай Халық Республикасының ШҰАА делегациясын бастап, Қазақстанда іссапармен болды. Қазақстан бұған ерекше мән беріп, Қытай делегациясын жоғары деңгейде қабылдады. Үш күн, екі түн бойы делегация Астана мен Алматы қалаларында болып, көптеген іс-шараға белсене қатысып, бұрын-соңды болмаған жемісті нәтижелерге қол жеткізді. Делегация қай жерде болса да, Қазақстанның жылы, достық және шынайы қонақжайлығын сезінді. Сапар барысында хатшы Ма Синжуй Қазақстан Президенті Тоқаевпен шағын және кеңейтілген құрамда Премьер-министр Смайыловпен кездесті. Онда ШҰАА мен Қазақстан арасындағы әртүрлі салалардағы ынтымақтастық туралы пікір алмасты. Сондай-ақ Премьер-министрдің орынбасары – Сауда және интеграция министрі Серік Жұманғаринмен және бірқатар облыстың әкімдерімен кездесулер өткізді, олар Қазақстан мен Қытай арасындағы шекара маңы ынтымақтастығы 2-ші достық диалогына бірлесе қатысты. ШҰАА Алматы, Шығыс Қазақстан, Абай, Алматы облыстары және Жетісу қаласымен бауырлас қала қатынастарын орнатып, Жетісу облысының әкімдігі мен ШҰАА Халық үкіметі арасында «Қорғас» ШЫХО қызметін үйлестіру механизмін құру мақсатында ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. ШҰАА делегациясы жетекші және үздік кәсіпорындарын Қазақстанға алып келіп, олар қазақстандық бизнес ортамен танысып, байланыс орнатып, ынтымақтастық туралы тиісті келісімдерге қол қойды.
Хатшы Ма Синжуй бастаған делегация Қазақстанға ерекше уақытта келді. Былтыр қыркүйекте Қытай Төрағасы Си Цзиньпин пандемия басталғаннан кейінгі алғашқы сапарын Қазақстанға жасап, Президент Тоқаевпен бірқатар маңызды консенсусқа қол жеткізгенін атап өткім келеді. ҚХР ШҰАА делегациясының сапарын Қытай үшін екі елдің мемлекет басшылары қол жеткізген консенсусты жүзеге асыруда сәтті болды деп айтуға болады. Сонымен бірге бұл сапар Қытай Коммунистік партиясының 20-шы Ұлттық съезінен кейін Қазақстанға келген бірінші жоғары деңгейдегі Қытай делегациясы. Бұл сапар ШҰАА мен Қазақстан арасындағы әртүрлі салалардағы алмасуларды одан әрі тереңдетуге және Қытай мен Қазақстан аймақтары арасындағы ынтымақтастықты одан әрі дамытуға үлкен серпін береді.
- Қазақстан мен ШҰАА арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықты қалай бағалайсыз? Қазақстан мен ШҰАА арасындағы практикалық ынтымақтастық туралы болжамдарыңыз қандай?
- Осыдан 30 жыл бұрын Қытай мен Қазақстан арасында дипломатиялық қарым-қатынас орнағаннан бері біздің қарым-қатынастарымыз серпіліс жасап, екіжақты экономикалық және сауда ынтымақтастығы серіктестігі жалғасып жатыр. ШҰАА мен Қазақстан арасындағы экономикалық-сауда ынтымақтастығы – тұрақты дамып, жемісті нәтижелер беріп келе жатқан Қытай мен Қазақстан арасындағы практикалық ынтымақтастық қатынастарының маңызды бөлігі. Биылдың алғашқы екі айындағы статистикалық мәліметтерге қарағанда, Шыңжаңның Қазақстанмен сыртқы саудасының жалпы көлемі бір жыл ішінде 118,9 пайызға артып, Қазақстан тағы да Шыңжаңның ең ірі сауда серіктесі атанды. Бұл екі ұстаным Қытай-Қазақстан шекарасындағы «Қорғас» халықаралық шекара маңы ынтымақтастығы платформасының артықшылықтарын толық ашып көрсетеді, шекаралық сауда-инвестициялық ынтымақтастықты кеңейтуді жалғастырады және басқа өңірлер үшін өзара тиімді ынтымақтастықтың үлгісін көрсетеді. ШҰАА қуатты кәсіпорындары Қазақстанға көбірек инвестиция құйып, Қазақстанның экономикалық құрылысына белсене атсалысып, сауда, энергетика, ауыл шаруашылығы және құрылыс материалдары салаларында өзара тиімді ынтымақтастықты жүзеге асырып келеді және Қытай-Қазақстан практикалық ынтымақтастығын тереңдету үшін жаңа кеңістіктерді кеңейте отырып, жаңа серпін беруді жалғастырып келеді.
ҚКП-ның 20-шы Бүкілқытайлық съезінің есебінде Қытай өзара тиімділікке бағдарланған сыртқы әлемге ашықтықтың негізгі мемлекеттік саясатын жақтайтыны, өз дамуындағы жаңа жетістіктер негізінде әлемге үздіксіз жаңа мүмкіндіктер беретіні анық айтылған. Қазақстан мен ШҰАА таулар мен өзендермен байланысқан және өзара экономикалық көмекке ие, бұл ШҰАА ашықтығы мен ынтымақтастығының маңызды мақсаты саналады. Ма хатшының сапары бізге Шыңжаңға есік ашық екенін көрсетіп отыр. Келесі кезеңде ШҰАА сыртқы әлем үшін өзінің ашықтығын кеңейтіп, Қазақстанмен экономикалық және сауда ынтымақтастығын тереңдетеді, ШҰАА мен Қазақстан арасындағы прагматикалық ынтымақтастықты жеделдету үшін екі позиция арасындағы сауданың, инвестициялардың жылдам өсуіне және олардың сапасын тиімді жақсартуға ықпал етеді.
- Биыл «Бір белдеу, бір жол» бастамасына 10 жыл. ШҰАА мен Қазақстан «Бір белдеу және бір жол» бірлескен құрылысында қандай жетістіктерге жетті? Бұл болашақта «Бір белдеу мен бір жолдың» сапалы бірлескен құрылысына қалай ықпал етеді?
- Қазақстан – «Бір белдеу, бір жол» бастамасы алғаш рет жарияланған жер және алғашқы пилоттық алаң. Бұл бастаманың бірлескен құрылысында оның орны ерекше. Жібек жолы экономикалық белдеуінің орталық аймағы ретінде ШҰАА Қытай-Қазақстан ынтымақтастығының алдыңғы қатарында. Соңғы 10 жылда ШҰАА мен Қазақстан «Бір белдеу және бір жол» бірлескен құрылысы аясында жоғары стандарттарды, тұрақтылықты және халық өмірін жақсартуды негізге ала отырып, ауқымды алмасулар жүргізіп, нақты нәтижелерге қол жеткізді. ШҰАА мен Қазақстанда 7 жұп тұрақты порт, 5 трансшекаралық мұнай-газ құбыры және 2 трансшекаралық темір магистраль бар. Қазіргі уақытта ШҰАА мен Қазақстан ШҰАА-да үшінші трансшекаралық теміржол портын салу мүмкіндігін белсенді түрде зерттеп жатыр. Еуразия құрлығын шарлап келе жатқан «Болат түйе керуені» – Қытай-Еуропа (Орталық Азия) пойызы – ШҰАА мен Қазақстан арасындағы «Бір белдеу, бір жол» бірлескен құрылысының алтын әріптен тұратын белгісі. 2022 жылы ШҰАА мен Қазақстан арасында Қытай-Еуропа (Орталық Азия) бағытында 13 мыңнан астам пойыз жүрді. Бүгінгі таңда Қытай- Бүгінгі таңда Қытай-Еуропа (Орталық Азия) пойыздарының 100-ден астам желісі жұмыс істейді, бұл өндіріс тізбегі мен жеткізу тізбегінің тұрақтылығын қамтамасыз етуде үлкен рөл атқарады.
ШҰАА мен Қазақстан «Бір белдеу мен бір жолды» сапалы бірлесіп салу үшін жарқын жасыл фон жасау үшін «Жасыл инфрақұрылым», «Жасыл энергетика», «Жасыл қаржы» сияқты жобалардағы ынтымақтастықты ілгерілете отырып, жаңа қалыптасып жатқан салаларда кеңістікті белсенді игеріп жатыр. Биыл құрылыс бастамасына он жыл толып отыр. Қытай мен Қазақстан «Бір белдеу, бір жол» үшінші халықаралық ынтымақтастық форумының мүмкіндігін пайдаланып, жетістіктер мен тәжірибені байыпты қорытындылап, жаңа үлкен жоспарды әзірлейді. ШҰАА мен Қазақстан өндірістік қуаттар саласындағы халықаралық ынтымақтастықты одан әрі тереңдетеді, инфрақұрылым саласындағы өзара байланысқа ықпал етеді, порттар мен трансшекаралық тасымалдардың әлеуетін одан әрі ашады, ынтымақтастықтың өсуінің жаңа нүктелерін белсенді дамытады және екі елдің халықтарына даму мен ынтымақтастықтың жемістерімен бөлісуге мүмкіндік береді деп күтуге болады.
- ШҰАА мен Қазақстанды тау-өзендер байланыстырып тұр, одан бөлек екі жақтағы халық бір-біріне жақын, әрі мәдениеті ұқсас. Қоғам пікірін бекітіп, халықтар арасындағы достықты нығайту үшін болашақта қандай шаралар қабылданады?
- ШҰАА мен Қазақстан Жібек жолының маңызды аймақтары ретінде бағзы заманнан бері Шығыс пен Батысты байланыстыратын ерекше жерлер. Олардың арасында ежелден келе жатқан тарих, мәдени бірегейлік, этникалық жақындық пен мәдени алыс-беріс бар. Бұл мәдени байланыстың нығаюына ерекше артықшылық береді. Биыл Қытай-Қазақстан қатынастарының жаңа «алтын 30 жылдығы» басталды. ШҰАА мен Қазақстан арасындағы гуманитарлық және мәдени алмасулар да жаңа мүмкіндіктер ашып, жаңа атмосфера қалыптастырады.
Біріншіден, кадрлық алмасуға көмек болады. Эпидемиялық жағдайдың өзгеруіне, екі ел арасындағы тікелей жолаушылар әуе қатынасының қайта басталуына, Қазақстанның Қытай азаматтары үшін 14 күндік визасыз режимнің енгізілуіне байланысты Қытай мен Қазақстан арасындағы, әсіресе ШҰАА мен Қазақстан арасындағы кадрлық алмасулар ұлғайып келеді. Қытайдың Қазақстандағы елшілігі мен консулдықтары екі ел арасында неғұрлым ыңғайлы әрі реттелген алыс-берісті қамтамасыз ету үшін консулдық қызметтер мен кепілдіктерді бұрынғыдай ұсынады.
Екіншіден, мәдени және туристік ынтымақтастықты кеңейту. Қытай мен Қазақстанның бай мәдени және туристік ресурстары бар. Алайда індетке байланысты соңғы үш жылда туризм және мәдени алмасулар шектеліп, екі елге де «үлкен шығын» әкелді. Енді індет басылды, Қытай мен Қазақстан, әсіресе көрші ШҰАА мен Қазақстан мәдени-гуманитарлық алмасуларды қалпына келтіріп, белсенді дамытады, сондай-ақ спорт, әдебиет пен өнер, туризм, БАҚ, археология және басқа да салаларындағы ынтымақтастықты кеңейтеді.
Үшіншіден, жастар алмасуын нығайту. Болашақ жастардың қолында. Эпидемиядан кейінгі кезеңде Қытай мен Қазақстан студенттер алмасу, бірлескен оқу және ғылыми жобалар саласындағы білім алмасу мен ынтымақтастықты кеңейтеді. ШҰАА жастардың мәдени-гуманитарлық алмасуының әртүрлі формаларын жүзеге асыру үшін көршілес қалалардың артықшылықтары мен арналарын толық пайдаланады және екі ел жастарының өзара түсіністікті жақсартуына, өзара оқыту арқылы достасуға және өсуге, Қытай-Қазақстан қатынастарының жарқын болашағын бірге құруға ұмтылады.
