Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ тілшісі. Машина жасау саласы еліміздің индустриялық-инновациялық дамуының басым саласы болып есептеледі. 2000 жылдан бастап Қазақстанда машина жасау өндірісінің көлемі 24 есеге өсіп, 2019 жылдың 9 айдың қорытындысы бойынша 892,1 млрд теңгені құрады. Ал биыл осы кезең бойынша оның көлемі 1,2 трлн теңгеге тең. Ендеше, саладағы биылғы көлем мен көрсеткіш туралы оқи отырыңыз.
Қазақстан машина жасау одағының сараптама бөлімі жетекшісі Жәнібек Дариновтың айтуынша, пандемия өндіріске әсер еткендей, машина жасау саласын да айналып өтпеген.
Шекара жабық болды, ел ішіндегі көлік қозғалысы шектелді. Тапсырыс беруші тарапынан көлемнің азаюы мен келісімшарттардың бұзылуы сынды әрекеттер салаға айтарлықтай әсер тигізді. Осыған орай кейбір кәсіпорындардың жұмысы тоқтады. Бүгінгі таңда өзекті мәселе болып тұрған саланың бағасы – шикізат бағасы. Оған кәсіпордандың бәсекеге қабілеттігі тікелей байланысты болып отыр, - деді ол.
Маманның айтуынша, бұл мәселе Қазақстан машина жасаушыларының VIII форумында көтерілді.
Оның нәтижесі бойынша Үкіметке ұсынымдар әзірленді. Алайда пандемия қалай әсер етсе де, кәсіпорындар жұмысын жалғастырып, өнімнің өсімін ұлғайтуды жалғастырып жатыр, - деді ол.
Даринов айтқандай, машина жасау саласындағы өсім 2020 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында 1,2 трлн теңгені құрады.
Секторлар бойынша өзге де көлік құралдарын өндіру саласында өсім бар. Яғни, темір жол локомотивтері мен жүк вагондарын жасау 2 есеге ұлғайып, 136,2 млрд теңгені құрады. Автомобиль өндіру саласында да 1,5 есе өсім болып, 376,4 млрд теңгені құрады. Электр жабдықтарын өндіру секторы 3,5% өсіп, 120,5 млрд теңгені және басқа санаттарға енгізілмеген машиналар мен жабдықтар өндіру секторы 3% өсіп, 145,1 млрд теңгені құрады.Өндіріс көлемінің төмендеуі машиналар мен жабдықтарды жөндеу және орнату, компьютерлер, электрондық және оптикалық өнімдер өндірісі саласында тіркелді, - деді ол.
Жәнібек Дариновтың айтуынша, 1 қарашадағы жағдай бойынша машина жасау саласында 3040 кәсіпорын бар.
Бұл өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 8,4 пайызға өскен. Егер кәсіпорындардың көлемі бойынша алсақ, шағын және орта кәсіпорындарда өсім бар. Ал, ірі кәсіпорындардың саны 6% - ға төмендеуі, бұл жекелеген жұмыс істеп тұрған ірі кәсіпорындарды жекелеген заңды тұлғаларға қайта құрылымдаумен байланысты.
Машина жасау саласын бөліп-жаруға болмайды. Барлық саланы бірдей жүзеге асыру керек, - деді маман.
Машина жасау машақаты
2020 жылдың тоғыз айында Қазақстанда барлық үлгідегі 49 384 көлік құралы шығарылған, бұл 2019 жылғы қаңтар-қыркүйекке қарағанда 47,3% - ға артық, ол кезде 33 524 бірлік техника шығарылған еді. Статистика бойынша, автоөнеркәсіптің шығарылған өнімінің жиынтық құны 376 387 млн теңгеге бағаланады, бұл 2019 жылдың тоғыз айының нәтижелерінен 64,3% - ға артық, - деді Жәнібек Даринов.
Қазақстан машина жасау одағының мәліметінше, негізгі көлем жеңіл автомобильдерді шығаруға тиесілі, яғни 42 498 бірлік. Коммерциялық көлік өндірісінің көлемі өскен. 5 273 бірлік жүк техникасы, 1 401 бірлік автобус. Сондай-ақ, 212 бірлік басқа да мамандандырылған техника шығарылды.
Саладағы жетекші кәсіпорын – «СарыарқаАвтоПром» барлық автокөлік құралдарының жартысын шығарады. Биыл Қостанай зауыты жеңіл, жүк автомобильдері мен автобустарды шығаруды 26 092 бірлікке дейін арттырды. Өскеменде «Азия Авто» кәсіпорнында алдын ала деректер бойынша 18 996 бірлік жеңіл автомобиль жиналды. Алматыдағы Hyundai Trans Kazakhstan жаңа зауытында қысқа мерзім ішінде 3 099 автомобиль шығарылды. Семейде СемАЗ 1 986 бірлік коммерциялық техника өндірді. Көкшетауда «КАМАЗ Инжиниринг» 779 жүк көлігін шығарды, алматылық Hyundai Trans Auto 347 коммерциялық автокөлік шығарды, Daewoo Bus Kazakhstan 343 бірлік техника шығарды.
Автоөнеркәсіптің перспективалары салаға және жалпы ел экономикасына инвестициялар тартуды жалғастыруда. 2020 жылғы наурызда Қостанайда Chevrolet автомобильдерінің өндірісі басталды, брендтің автомобильдері тамыз айында нарықта ең көп сатылатын ТОП-3-ке кірді, сол уақытта автомобильдердің бір бөлігі Ресейге экспортқа жіберіледі. Жыл соңында Қарағанды облысының Саран қаласында Yutong автобустарын шығаратын зауыт ашылады. Кәсіпорын жылына 1 200 бірлік автобус шығаруды жоспарлап отыр. Инвестиция сомасы 16 млрд теңгеден асты.
Қазақстанда шығарылған автомобильдердің экспорты саланы дамытуда стратегиялық маңызды алғышарт болып отыр. Қостанайдан «СарыарқаАвтоПром» биылғы жылы Hyundai, Chevrolet және JAC маркалы 5 474 автокөлікті ЕАЭО елдері мен жақын шетелдерге жалпы сомасы 38,2 млрд теңгеге жөнелтіп, автоөнеркәсіптегі экспорттың 100% - ын қамтамасыз етті.
Электротехникалық машина жасау
2020 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында электротехникалық машина жасау өндірісінің көлемі 120,5 млрд теңгені құрады. Шынайы көріністегі өсім 3,5% - ды құрады.Биылғы 9 айда 6 216 электр конденсаторы өндірілді, бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 1 276 данаға артық, сондай-ақ 475 093 дана шам мен жарықтандыру құрылғылары, бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 12,5% - ға артық,- деді Қазақстан машина жасау одағының сараптама бөлімінің жетекшісі.
Отандық аккумуляторлар биыл Италия мен БАӘ нарықтарына шықты. Бұл ретте аккумуляторларға деген ішкі қажеттілік 65% - ға жабылып отыр.
Аккумуляторлар экспортының көлемі 2019 жылы 57,2 млн долларды құрады. ЕАЭО, ОА және Шығыс Еуропа елдері экспорттық нарыққа икемді аймақтар.
Сондай-ақ, әртүрлі салалардағы ел нарығының 65% - ы кабельдік өнімдермен қамтамасыз етілді. Бүгінгі таңда кабель-өткізгіш өнімдерін шығаратын 14 зауыт жұмыс істейді, олардың экспорт көлемі 2019 жылы 13 млн долларды құрады, экспорттық нарықтар: ТМД елдері, Германия, Қытай және Польша.
Мұнай-газ саласында машина жасау
2019 жылғы сәуірде мұнай-газ машинасын жасауды дамыту жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобы құрылды, оның құрамына ірі жобалардың операторы ретінде ҚР ЭМ, ҚР ИИДМ, «PSA» ЖШС, Қазақстан машина жасаушылар одағы кірді.
Жұмыс тобы қызметі бағыттарының бірі — мақсатты тауар топтарын және мүдделі отандық кәсіпорындарды анықтау мақсатында талдау жүргізу.
Бастапқы деректер ретінде сатып алу жоспарлары мен орнатылған жабдықтардың тізбесі пайдаланылды, сондай-ақ отандық тауар өндірушілердің қажетті жабдықты оқшаулауға дайындығы мен мүдделілігі деңгейіне талдау жүргізілді.
Тауарларға жүргізілген талдау негізінде 6 негізгі санат айқындалды және оларды өндіруге мүдделі 22 отандық тауар өндіруші белгілі болды.
Қазақстан Республикасының аумағында бірегей жабдық өндірісін кезең-кезеңімен оқшаулау қызметтің басым бағыттарының бірі ретінде айқындалған. Алдағы жұмыста өндірісті жою үшін жоғары әлеует бар.
Мысалы, әртүрлі шығыс материалдары, бекіту материалдары, тиек арматурасы, электр техникалық бұйымдар, бақылау-өлшеу аспаптары және автоматика сияқты тауарлар мен жабдықтарды оқшаулау жоспарланады.
Сектордың негізгі кәсіпорындары Өскемен арматура зауыты, Карлскрона, Бемер Арматура, Петропавл ауыр машина жасау зауыты, Мұнаймаш, Белкамит, Атыраумұнаймаш болып табылады.
Тау-кен металлургия саласында машина жасау
Тау-кен машинасын жасауда келесі жаңа өнім түрлері игерілді: толық бұрылатын машиналар, өздігінен жүретін бұрғылау қондырғылары, шахталық вагоншалар, ұсақтау жабдығы. Сондай-ақ, тау-кен өндіруге арналған машиналар мен жабдықтарға арналған қосалқы бөлшектер өндіру жолға қойылды.
2020 жылдың 9 айында 15,6 млрд теңгенің өнімі өндірілді.
Тау-кен машинасын жасаудың негізгі кәсіпорындары: Алматы ауыр машина жасау зауыты, Қарағанды құю-механикалық зауыты, Қазмырышмаш, Құрылысмет, Пархоменко атындағы Қарағанды машина жасау зауыты, Қазкарбон.
Өндірістік үдерістерді трансформациялау және жаңа заманға бейімдеу шеңберінде «Мэйкер» ЖШС елімізде алғашқылардың бірі болып Индустрия 4.0 элементтерін енгізді.
Темір жол машинасын жасау
Өсуге сұранысты ынталандыру («ҚТЖ-Экспресс» АҚ және «ҚДБ – Лизинг» АҚ-мен үшжақты келісім шеңберінде вагон-платформалар өндірісі бойынша «ЗИКСТО» АҚ тапсырысымен қамтамасыз ету), сондай-ақ Молдовамен 12 Локомотив жеткізу бойынша экспорттық шарт ықпал етті.
Көпсалалы қазақстандық «Қамқор Менеджмент» холдингінің ірі компаниясы – жыл сайын 15 мыңнан астам жүк вагоны мен 25 мың доңғалақ жұптарын жөндеуді жүзеге асырады.
2020 жылдың 22 қазанында «Қамқор Вагон» - «Павлодар вагон жөндеу депосы» филиалының базасында ұйымдастырылған Қазақстанның солтүстік-шығыс өңірінде алғашқы вагон - дөңгелекті шеберханалардың ашылуы жүзеге асырылды.
Павлодар жобасын жүзеге асыруға салынған инвестиция көлемі 170 млн теңгені құрады.
Вагон-дөңгелекті шеберханаларды ұйымдастыру үшін жұмыс орнын автоматтандыра отырып, екі әрекетті заманауи пресс жабдығы, токарлық-карусельдік және токарлық-домалату станоктары сатып алынды. Доңғалақ жұптарын қалыптастыру сапасын тиімді бақылау мақсатында тұтас таптамалы дөңгелектер мен осьтерді бұзбайтын бақылау позициясы ұйымдастырылды.
Ауыл шаруашылығы машиналарын жасауды дамыту
ҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі әлемдегі ең ірі ауыл шаруашылығы техникасын өндірушілердің бірі «CLAAS» неміс компаниясымен өнеркәсіптік құрастыру туралы келісімге қол қойды.
Қазақстан мен Германияның өнеркәсіптік кооперациясы Мемлекет басшысының «CLAAS Group» компаниясының Бақылау кеңесінің төрағасы К.Клаас-Мюльхойзермен жұмыс кездесуі барысында ҚР Президентінің ГФР-ға 2019 жылғы желтоқсандағы сапары шеңберінде бастама алды. Жаңа зауыт Солтүстік Қазақстан облысында орналасады. Облыс экономикасына инвестициялар көлемі шамамен 3,4 млрд. теңгені құрайды, қаржыландыру көзі неміс компаниясының меншікті қаражаты болып табылады. Бастапқы кезеңде 200-ге жуық жаңа жұмыс орны құрылады.
P.S. Қазақстан машина жасау одағының баспасөз қызметіне ұсынылған дерек пен сурет үшін алғыс айтамыз.
