Өңірде арзандатылған өнімдер тұрғындар үшін қаншалықты қолжетімді? Азық-түлік бағасын тұрақтандыру үшін облыста қандай шаралар атқарылуда? Бұл туралы сала мамандары айтып берді, деп хабарлайды Ақмола облысындағы BAQ.KZ тілшісі.
Әзірге негізгі күш-жігер баға мониторингіне шоғырланған. «Айналым схемалары», форвардтық сатып алулар ұзақ уақыт бойы қолданылып келеді. Бірақ оның азық-түлік бағасына айтарлықтай әсер етіп отырмағаны белгілі.
Облыстық кәсіпкерлік және туризм басқармасы басшысының орынбасары Жасұлан Айдрахмановтың айтуынша, жыл басынан бері әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына баға индексі 118,5%-ды құрады. Күріш (17,7%), ұн (20,1%), қарақұмық жармасы (27,4%), нан (17,8%), макарон (6,4%), сиыр еті (9,6%), тауық еті (17,1%), сүт (10,2%) айтарлықтай қымбаттады.
Өкінішке қарай, тізімді жалғастыруға болады. Осы жылдың тамыз айында баға индексі 101% - ды құрады. Қырыққабат – 5,7%-ға, пияз – 11,9%-ға, сәбіз-3,8% - ға, картоп-8,3%-ға арзандады. Күріш, тауық еті, айран, тауық жұмыртқасы, қанттың орташа бағасы көтерілді. «Айналым схемасы» және тұрақтандыру қоры бойынша форвардтық шарттар шеңберінде 2000 тонна картоп, 300 тонна сәбіз, 200 тонна қырыққабат келісімшарт жасалды. «KOKSHE» ӘКК Түркістан және Жамбыл облыстарының шаруа қожалықтарынан жыл соңына дейін 400 тонна пияз жеткізуге меморандум жасасты, – дейді басқарма басшысының орынбасары.
Ал бұл өнімдер кімдерге қолжетімді? Тұрақтандыру қорының өнімдерін сататын әлеуметтік дүкендердің барлығы облыс орталығында. Олар аймақтарға жетпейді. Базарда баға белгілері көрсетілмейді. Сатушы кез келген бағаны атай алады. Бұл оның құқығы, егер белгіленген шекті мөлшерден 15%-дан аспаса. Олардың айтар уәжі: кеше көтерме саудада тауарды бір бағамен сатып алдым, бүгін ол өсті. Осы ақпараттың шынайылығын тексеру мүмкіндігі бар ма? Рейдтердің тиімділігі қандай, дейді былайғы жұрт.
«Kokshe «ӘКК» АҚ төрағасының міндетін атқарушы Саят Сыздықов атап өткендей, қазіргі уақытта тұрақтандыру қорынан бұрын сатып алынған 272 тонна күріш сатылып жатыр. 39 сауда нүктесінде саудаланады, олардың 14-і аудан орталықтарында.
Биыл «Айналым схемасы» шеңберінде «Гормолзавод» ЖШС-мен литріне 318 теңге бағамен 48 тонна айран жеткізу жүргізілуде. Сондай-ақ «Blic Terminal»ЖШС-мен келісімшарт шеңберінде келісі 1000 теңгеге дейін бағамен 550 тонна тауық еті жеткізілді. Қазір облыста, жалпы республикада да қантпен жағдай тұрақтанды. Сұраныс төмендеді, қор жеткілікті. Тұрақтандыру қорынан қант 39 сауда нүктесі арқылы бір кг үшін 500 теңге бағамен босатылуда». Төменде анық болмайды, – дейді ол.
Бағасы реттелген өнімдер облыс халқының қажеттілігін толық өтеп отыр ма? Сонымен қатар қаржылық қиындықтарға тап болғандар жұмыс істейді, қосымша ақша табады, балаларға, мүгедектерге, қарт ата-аналарға қамқорлық жасайды. Көбіне кезекте тұруға уақыт таба алатындар ғана төмендетілген бағамен өнімдердің сөреде қашан пайда болатынын біледі. Бұл әділетті мемлекет қағидасына қаншалқыты сәйкес келеді?
Сол қант үшін кезекте белгілі бір адамдар тұрғанын білеміз. Бірақ біздің тыйым салуға құқығымыз жоқ: «бүгін сатып алдың, ертең алма» деп айта алмаймыз. Қазір екі облыста пилоттық жоба жүзеге асырылуда: аз қамтылған азаматтарға әлеуметтік карта беріледі. Олар картамен әкімдіктер келісім жасасатын сауда үйлерінен азық-түлікті неғұрлым төмен бағамен сатып ала алады. Егер бұл жоба өзінің тиімділігін дәлелдесе, мұндай жүйе бүкіл республика бойынша енгізілетін болады, – деп түсіндірді басқарма басшысы Жасұлан Айдрахманов.
Президент өз Жолдауында мемлекеттік органдар, оның ішінде күштік құрылымдар бизнесті тексеруге асығып, бағаны төмендетуді талап ететін жағдайлар жиілеп кеткенін, мұндай популистік әрекеттерді тоқтату керек екенін айтты.
Мониторингтік топтар қызметінің тиімділігі қандай? Біз бұл сұрақты, өкінішке орай, риторикаға жатқызуға болады. Мониторингтік топтар бағаның әр секіруінен кейін белсенді әрекетке көшетіні белгілі. Ұзақ мерзім ішінде 20-дан астам кәсіпкер ескерту алды. Себебі, тұрақтандыру қорынан жеткізілетін әлеуметтік маңызы бар өнімдерге сауда үстемесі 15%-дан асты.
Нарықтың өз заңы бар. Қымбат бағамен сатып алынған өнімді арзанға сат деу қисынсыз. ӘКК, тұрақтандыру қорлары, сауда департаменті, қызметкерлердің жалақысы, үй-жайлар, басқа да шығыстар бар. Өндірушілерден тікелей сатып алынған көкөністер мен жемістерді сақтау үшін қойма жоқ екендігі бірнеше жылдан бері айтылып келеді.
Облыс басшылығы Тәжікстаннан ай сайын 400 тоннаға жуық жеміс-көкөніс өнімдерін, оның ішінде пияз жеткізуді ұйымдастыруға көп күш жұмсады. Тәжік өнімдерінің алғашқы партиялары сатылды. Оператор анықталды, ӘКК әлеуметтік дүкендері арқылы іске асыру жолға қойылуда. Көптеген позициялар бойынша баға қазіргі бағадан 20-30% төмен. Тәжікстаннан тасымалданатын сол пиязды көктемге дейін сақтайтын жер жоқ, - дейді басқарма басшысының орынбасары.
Сатып алу бағасы қазіргі уақытта қолайлы. Бірақ ол сөрелерде қандай болады? Облыстық мәслихат депутаты Қайрат Сұлтановтың айтуынша, қоймалар 2,5 тонна өнімді сақтағаны үшін 48 млн теңге қаржы алады. Тағы да: құқығы бар. Олардың бәсекелестігі төмен. Жеке қоймаларды салу мәселесі де бірнеше жылдан бері көтеріліп келеді. Логистикалық шығындар да жылдам және айтарлықтай өсуде.
Осы және басқа да сұрақтарға жауаптар Президент Жолдауында тұр. Атап айтқанда, «кәсіпкерлікті жүйелі қолдау» бөлімінде:«Мемлекеттің баға белгілеуге араласуынан кезең-кезеңімен бас тарту керек». «Қаржылық қолдау көрсету кезінде мемлекет бәсекеге қабілетті шағын және орта кәсіпорындарға басымдық беретін болады» делінген.
