Астана экономикалық форумы – тек пікір алмасу емес, орта державалардың өзара ықпалдастығын арттыратын маңызды алаң. Бұл туралы Президент жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының Азиялық зерттеулер бөлімінің басшысы Айдар Құрмашев BAQ.KZ-ке берген сұхбатында айтты.
BAQ.KZ: Астана экономикалық форумының маңызы неде? Қандай мәселелер көтерілмек?
Айдар Құрмашев: Астана экономикалық форумы – саясаткерлерді, бизнес өкілдерін, ғалымдар мен қоғам белсенділерін бір алаңға біріктіретін жетекші халықаралық диалог алаңы. Қазіргі таңда жаһандық саудадағы тұрақсыздық, технологиялық трансформациялар мен тұрақты даму трендтері бұл форумның маңызын арттырып отыр. AIF – аймақ елдеріне жаһандық үрдістерді тек бақылап қана қоймай, оған ықпал етуге мүмкіндік беретін алаң.
Биылғы форумда басты назар – жасыл экономика, цифрлық трансформация, орта державалардың рөлін күшейту және халықаралық сауданың болашағы сынды тақырыптарға аударылды. Қазақстан осы форум арқылы өз мүддесін білдіретін бастамалар көтеріп, инклюзивті әрі тұрақты даму жолындағы ұмтылысын көрсетіп отыр.
BAQ.KZ: Қазақстан мен өзге орта державалардың экономикалық әріптестігі қалай дамып жатыр? Форум бұл үдеріске қалай әсер етеді?
Айдар Құрмашев: Қазақстан, Түркия, Индонезия мен Оңтүстік Корея сияқты орта державалар жаһандық сын-қатерлерге жауап ретінде өзара іс-қимылдарын нығайта бастады. Ынтымақтастық тек саудамен шектелмей, инфрақұрылым, жоғары технологиялар, білім мен энергетика салаларын қамтып отыр. Қазақстан әріптестікті бірін-бірі толықтыратын модельге негіздейді – әр мемлекет өзінің мықты тұстарын ұсынады.
AIF – осындай жобаларға серпін беретін катализатор. Форум барысында технопарктер мен университеттер арасында одақтар құрылып, бірлескен инвестициялық бастамалар ілгерілейді. Бұл – Қазақстанның стратегиялық диалог алаңы ретіндегі орнын күшейтеді.
BAQ.KZ: Қазіргі жаһандық экономикада орта державалардың рөлі қандай? Олардың даму стратегияларында қандай ұқсастықтар мен айырмашылықтар бар?
Айдар Құрмашев: Орта державалар – жаһандық жүйедегі тұрақтандырушы және делдал рөлін атқарады. Олар үлкен державалар арасында тепе-теңдікті сақтап, аймақтық және жаһандық бастамаларға белсенді араласады. Осы арқылы жаңа күш орталықтарын қалыптастырып жатыр.
Бүкіліне ортақ ұмтылыс – технологиялық тәуелсіздік, адами капиталды дамыту және экспортты кеңейту. Бірақ даму модельдері әртүрлі: Корея – инновация мен білімге, Түркия – өнеркәсіп пен әскери өндіріске, ал Қазақстан – логистика, энергетика мен тұрақты дамуға басымдық береді. Бұл айырмашылықтар ынтымақтастық үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.
BAQ.KZ: Қазақстанның экономикалық саясаты әлемдік экономикаға қалай әсер етеді?
Айдар Құрмашев: Қазақстан ашықтыққа, әртараптандыру мен аймақтық көшбасшылыққа негізделген саясат жүргізіп отыр. Бұл елді энергетика, транзит, сутегі экономикасы мен азық-түлік қауіпсіздігі бағыттарында жаһандық үдерістердің маңызды қатысушысына айналдырды.
Әсіресе, Азия мен Еуропаны жалғайтын Орта дәлізді дамытуға қатысуымыз – жаһандық жеткізу тізбегіне елеулі ықпал етеді. Бұл бағыт 2024 жылы 4,5 млн тонна жүк тасымалдап, 2023 жылмен салыстырғанда 62% өсім көрсетті.
BAQ.KZ: Орта державалар үшін халықаралық сауда мен инвестиция, технологиялық даму қаншалықты маңызды? Қазақстан бұл бағытта қандай рөл атқарады?
Айдар Құрмашев: Сауда мен инвестициялар – орта державалардың экономикалық өсімі ғана емес, стратегиялық тәуелсіздігінің де кепілі. Бұл ресурстар мен технологиялар үшін күресте сыртқы қысымға қарсы тұруға көмектеседі.
Әсіресе жасанды интеллект, агротехнология, жасыл энергетика саласындағы серіктестік – басты басымдық. Қазақстан бұл бағытта белсенді түрде ғаламдық технологиялық тізбектерге қосылып келеді. Технопарктер ашылып, білім жүйесі жаңғыртылып, инвестицияны қорғау заңнамасы жетілдірілуде. AIF сияқты форумдар – осы процестерге серпін беріп, ұзақмерзімді серіктестіктерге жол ашады.
BAQ.KZ: Орта державалар өзара әріптестікті қалай нығайта алады?
Айдар Құрмашев: Орта державалар бір-біріне үздік тәжірибелермен алмасу, бірлескен ғылыми орталықтар құру, халықаралық ұйымдарда үйлесімді дипломатиялық қадамдар арқылы көмектесе алады. Бұл – үлкен державаларға қарағанда шектеулі ресурстардың орнын тиімді ынтымақтастықпен толтыру жолы.
Энергетика, азық-түлік және көлік сияқты стратегиялық салаларда мұндай кооперация аса маңызды. Астана форумы – осындай өзара шешімдер үшін тұрақты платформаға айналуы мүмкін. Қазірдің өзінде көпжақты коалициялар мен ынтымақтастық механизмдері қалыптасып жатыр. Мысалы, орта державаларға арналған Еуразиялық инвестициялық қор немесе ортақ цифрлық кеңістік құру идеясы – болашағы бар бағыттар.
BAQ.KZ: Әңгімеңізге рахмет!
