Сәрсенбі күні таңертең Үндістан Пәкістанның аудандары мен Пәкістанның бақылауындағы Кашмирге бірнеше зымыран соққысын жасады, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.
Al Jazeera-ның мәліметіне сәйкес, соққы салдарынан кем дегенде 26 адам, соның ішінде үш жастағы бала қаза тапты.
Үндістан мен Пәкістанның әскери шығыны өте көп. Олардың ядролық және әскери мүмкіндіктері мен әлеуеті қандай?
Үндістан "Синдур" операциясы тоғыз "террористік инфрақұрылым" нысандарына бағытталғанын мәлімдеді. Бұған жауап ретінде Пәкістан бес үнді ұшағын атып түсіргенін хабарлады, бірақ Үндістан бұл мәлімдемеге түсініктеме берген жоқ. Шенеуніктердің дерегіне сәйкес, сәрсенбі таңынан бері Пәкістанның атысынан Үндістанның Кашмир аймағында кемінде 10 бейбіт тұрғын көз жұмған.
Үндістан неліктен Пәкістанға шабуыл жасады?
Сәрсенбі күні таңертең Пәкістанның қарулы күштері Үндістан зымырандары алты нысанға соққы бергенін, оның төртеуі Пенджаб провинциясында орналасқанын мәлімдеді. Бұл — 1971 жылғы көршілес елдер арасындағы соғыстан кейін Үндістан алғаш рет Пәкістанның ең халқы тығыз қоныстанған штатына соққы жасаған жағдай.
Қалған екі нысан — Музаффарабад пен Котли — Пәкістан басқаратын Кашмирде орналасқан.
Үндістанның айтуынша, соққы Пәкістан бақылайтын Кашмир аймағында орналасқан Бхимберге де жасалған.
Бұл шабуылдар Үндістанның 22 сәуірде туристерге жасалған қанды шабуылына жауабы болды. Ол кезде содырлар Үндістанның Кашмиріндегі көрікті Пахалгам қаласында 25 туристі және жергілікті шабандозды өлтірген еді. Көптеген куәгердің айтуынша, шабуыл жасағандар ер адамдарды әйелдерден бөліп, өздерінің құрбандары ретінде мұсылман еместерді таңдап алуға тырысқан. Кейін содырлар бой тасалап үлгерген, ал үнді қауіпсіздік күштері оларды 16 күн өтсе де әлі таба алмай отыр.
Үндістан мен Пәкістан арасындағы ұзаққа созылған шиеленіс
1947 жылы британдық отарлық билеушілер бөліс шекарасын жүргізіп, Үнді субконтинентін мұсылмандар көп тұратын Пәкістан мен индуистер басым Үндістанға бөлді. Бұл оқиғадан кейін адамзат тарихындағы ең ірі әрі ең қанды көші-қондардың бірі орын алды.
Арада жетпіс сегіз жыл өтсе де, бұл екі ел бір-біріне деген жаулығын жойған жоқ. Алайда енді олардың ядролық қаруы бар.
Пахалгамдағы шабуылдан кейін Үндістан мен Пәкістан арасындағы шиеленіс тағы да күрт ушығып кетті.
Мұсылмандар басым тұратын Кашмир аймағы, яғни бұрынғы князьдік, Үндістан бөлінген сәттен бастап даулы өңір болып келеді. Қазіргі таңда Үндістан, Пәкістан және Қытай Кашмирдің әр бөлігін бақылауда ұстап отыр. Үндістан Кашмирдің бүкіл аумағына ие болуға талап қойса, Пәкістан Үндістан басқарып отырған бөлігіне талас білдіреді.
Бұл екі ел төрт рет соғысып, көптеген шекаралық қақтығыс пен шиеленіске барған. Мұндай оқиғалардың бірі 2019 жылы орын алды: Пәкістанда орналасқан «Джаиш-и-Мухаммад» атты қарулы топ жасаған жанкешті шабуылдан кемінде 40 үнді сарбазы қаза тапқан еді.
Осы шабуылға жауап ретінде Үндістан сол айда Хайбер-Пахтунхва провинциясындағы Балакотқа әуе соққыларын жасай бастады. Үнді тарапы бұл соққылар «лаңкестік базаларға» бағытталғанын және көптеген содырдың көзін жойғанын мәлімдеді. Алайда көптеген тәуелсіз сарапшылар Үндістан шынымен де қарулы топтардың базаларына соққы берді ме және мәлімделгендей көп содырды өлтірді ме деген сұрақтарды алға тартты.
Үндістан мен Пәкістанның әскери мүмкіндіктері қандай?
Global Firepower ұйымының 2025 жылғы әскери қуатқа жүргізген рейтингіне сәйкес, Үндістан әлемдегі төртінші ең ірі әскери держава болып саналады. ал Пәкістан 12-орында тұр.
Үндістан армияға жұмсалатын шығындар бойынша әлемде бесінші орын алады. 2024 жылы ел Қарулы Күштеріне 86 млрд доллар бөлген, бұл оның жалпы ішкі өнімінің (ЖІӨ) 2,3 пайызын құрайды. Бұл деректерді қорғаныс пен қару-жарақ саласындағы жетекші сараптамалық орталық – Стокгольм бейбітшілікті зерттеу халықаралық институты (SIPRI) ұсынған.
Салыстыру үшін, 2024 жылы Пәкістан әскери қажеттіліктерге 10,2 млрд доллар жұмсады, яғни өзінің ЖІӨ-нің 2,7%-ын құрады. Үндістанның қарулы күштерінің жалпы саны 5 137 550 адам, бұл Пәкістанға қарағанда шамамен үш есе көп – 1 704 000. Екі елде де міндетті әскери қызмет жоқ. Үндістанның 2229 әскери ұшағы бар, ал Пәкістанда – 1399.
Үндістанда 3151 жауынгерлік танк бар, ал Пәкістанда — 1839. Пәкістанның әскери-теңіз күштері Арабия теңізіндегі 1046 км (650 миль) ұзындықтағы оңтүстік жағалау шекараларын қамтиды және 121 әскери-теңіз құралына ие, ал Үндістанның құрлықтық жағалауы шамамен 6100 км (3800 миль) ұзындықта және 293 әскери-теңіз құралына ие.
Үндістан мен Пәкістан арасындағы ядролық қарулану «жарысы»
Халықаралық ядролық қаруды жою науқанының (ICANW) деректері бойынша, ядролық қаруды тыйым салу бойынша жаһандық коалиция, 2023 жылы мемлекеттер ядролық қаруға шамамен 91,4 млрд доллар жұмсады, соның ішінде Үндістан 2,7 млрд доллар, ал Пәкістан 1 млрд доллар жұмсады. Үндістан 1974 жылдың мамырында алғаш рет ядролық сынақ өткізді, ал 1998 жылдың мамырында тағы бес сынақ өткізіп, өзін «ядролық держава» деп жариялады.
Үндістан 1974 жылғы мамырда өзінің алғашқы ядролық сынағын жүргізді, ал 1998 жылғы мамырда тағы бес сынақ өткізді, ядролық держава екенін жариялады.
Пәкістан 1998 жылы Үндістаннан кейін өзінің алғашқы ядролық сынақтарын өткізіп, ресми түрде ядролық держава болды. Сол уақыттан бері бірге туған және бір-бірімен бақытсыздықпен байланысқан екі ел қарулану жарысына кірісіп, миллиардтаған доллар шығынға ұшырады.
Стратегиялық және халықаралық зерттеулер орталығы (CSIS) жобасының деректері бойынша, Нью-Делидің ядролық қаруды тежеу құралдары негізінен Пәкістан мен Қытайға бағытталған. Үндістан ұзақтығы үлкен, мобильді жер бетіндегі зымырандарды әзірледі. Ресеймен бірлесіп ол кемелік және суасты зымырандарын әзірлеу кезеңінде тұр. CSIS сонымен қатар Пәкістанның арсеналы негізінен Үндістанға бағытталуға жеткілікті диапазоны бар мобильді баллистикалық зымырандардан тұратынын мәлімдейді. Соңғы жылдары Қытайдың ядролық және зымырандық бағдарламаларында айтарлықтай техникалық көмек Пәкістанға көмектесті.
Үндістан мен Пәкістанға қаруды кім жеткізеді?
SIPRI мәліметтері бойынша, екі ел арасындағы шекаралық шиеленіс екі елдің қару импортына ықпал етеді. Үндістан 2020-2024 жылдары Украинадан кейін екінші ірі қару импортері болды, әлемдік импорттың 8,3 процентін алып отыр. Үндістанның импортының басым бөлігі Ресейден келеді, алайда ол қару жеткізу көздерін Францияға, Израиль мен АҚШ-қа ауыстыруда.
Шекараның арғы жағында Пәкістанның қару-жарақ пен қару-жарақ импорты 2015-19 және 2020-24 жылдар аралығында 61 пайызға өсті, өйткені ол жеткізілімдерді, соның ішінде әскери ұшақтар мен әскери кемелерді ала бастады. Әлемдік ауқымда Пәкістан 2020-24 жылдардағы импорттың 4,6 пайызынан бесінші ірі қару импорттаушы болып саналады.
1990 жылдан бастап Пәкістанның негізгі жеткізушісі Қытай болды. Қытай 2020-2024 жылдары Пәкістан қару-жарақ импортының 81 пайызын тасысмалдады. Ресей сол кезеңде Үндістан қару-жарағының 36 пайызын жеткізді.
