Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. Өңірлердің әкімдіктері тарапынан әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының тізбесіне кіретін азық-түлік өнімдерінің құнының өсуіне әсер ету орын алды.
Мұндай жағдайларда «нарықтық емес» болса да, шекті бағаларды енгізу тиімді.
Мәселен, Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің қаулысымен картоп – 122 теңге/кг, пияз - 117 теңге/кг, сәбіз - 121 теңге/кг шекті бағалар белгіленді. Әкімдік сондай-ақ күнбағыс майы мен қантқа шекті баға белгілеу мүмкіндігін қарастыруда. Осылайша, қазақстандықтардың назарын сауда объектілерінің аталған азық-түлік тауарларын белгіленген лимиттерден жоғары сатуға құқығы жоқ екендігіне аударамыз. Бұрын жекелеген тауарларға шекті бағалар Алматыда (қарақұмық жармасы – 391 теңге/кг) және Қызылорда облысында (қарақұмық жармасы – 313 теңге/кг) белгіленген болатын, - деп хабарлады ҚР Сауда және интеграция министрлігінің баспасөз қызметі.
Сонымен қатар Сауда және интеграция министрлігі бірқатар басқа өңірде шекті бағалардан асып кету жағдайларына қарамастан, әкімдіктер осы уақытқа дейін шекті бағаларды енгізу мүмкіндігін пайдаланбағанын атап өтті. Бұл ретте әкімдіктермен жұмыс жүргізіліп жатыр және басқа өңірлерде шектеулер енгізуі мүмкін.
Бұдан басқа әкімдіктерде әлеуметтік маңызы бар тауарлардың бағасын тұрақтандыру үшін өңірлік тұрақтандыру қорларының интервенциялары және «айналым схемасы» сияқты құралдар да бар. Алайда бағаны тұрақтандыру үшін осы құралдарды тиімсіз пайдаланудың жиі сынына қарамастан, көптеген өңір жағдайды түзетусіз қалдырды.
Сонымен қатар көтерудің объективті себептері бар. Қазір баға өсуінің негізгі драйверлері:
- ҚР-да майлы тұқымдар үшін егіс алқаптарын қысқарту және өндірістің төмендеуі нәтижесінде, сондай-ақ әлемдік бағаның өсуіне және әлемдік өндірістің қысқаруына байланысты қымбаттайтын күнбағыс майы;
- құс тұмауының өршуіне байланысты қыркүйек айында өндірістің қысқаруы нәтижесінде маусымдық өсумен қатар айтарлықтай қымбаттаған жұмыртқа;
- өндірістің төмендеуі, теңге бағамының әлсіреуі және әлемдік баға белгілеулердің өсуі нәтижесінде қымбаттаған қант;
- жыл сайын желтоқсан айының басынан бастап маусымдық өсу байқалатын көкөністер;
- сиыр сүтінің маусымдық төмендеуіне және сүт бағасының маусымдық өсуіне байланысты қымбаттайтын сүт өнімдері.
Әлеуметтік маңызы бар тізімге кірмейтін бірқатар көкөніс пен жемістің құнына келетін болсақ, бағаның өсуі бірқатар елде карантиндік шаралардың күшеюіне байланысты сауда тізбектерінің бұзылуына және осы тауарлардың импортының кешеуілдеуіне байланысты. Импорттық көкөністер мен жемістердің өсіп келе жатқан тапшылығы ішкі нарықтағы бағаның өсуіне (соның ішінде ұқсас импорттық тауарларға) түрткі болады.
Өңірлердің 17 желтоқсандағы жедел деректері бойынша республика бойынша жалпы көлемі 3,1 млн тонна түрлі азық-түлік тауарларының қоры бар, оның ішінде өндіруші кәсіпорындарда – 2,3 млн тонна, қоймаларда – 682,7 мың тонна, сауда желілерінде – 170 мың тонна, тұрақтандыру қорларында – 34,6 мың тонна. Бұдан басқа 333,8 млн дана жұмыртқа және 10,9 млн тонна азық-түлік бидайы бар.
Нақты тұтыну бойынша азық-түлік тауарларының қолда бар қорларымен қамтамасыз ету өнімнің әртүрлі түрлері бойынша бір аптадан бірнеше айға дейін құрайды. Сонымен қатар олардың қорлары үнемі толықтырылып отырады, сондықтан олар бойынша тапшылық күтілмейді.
17 желтоқсандағы жағдай бойынша тұрақтандыру қорларында барлығы 34,6 мың тонна көлемінде азық-түлік тауарлары бар. Оның ішінде ұн – 14,4 мың тонна, қант – 1,5 мың тонна, макарон – 1,9 мың тонна, күріш – 1,7 мың тонна және т.б. Сонымен қатар өңірлер тұрақтандыру қорларына шамамен 17,3 мың тонна азық-түлік тауарларын, оның ішінде картоп – 8,4 мың тонна, пияз – 1,9 мың тонна мың тонна, сәбіз – 2,1 мың тонна, қант - 1,3 мың тонна және басқа да ӘМАТ түрлерін жеткізуге форвардтық шарттар жасағанын атап өту қажет.
Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының тізбесі:
1 Бірінші сұрыпты бидай ұны
2 Бірінші сұрыпты бидай ұнынан пісірілген нан (формалы)
3 Рожки (өлшелмелі)
4 Қарақұмық жармасы (кесек жармасы, өлшелмелі)
5 Тегістелген күріш (дөңгелек дәнді, өлшелмелі)
6 Картоп
7 Асханалық сәбіз
8 Пияз
9 Ақбас қырыққабат
10 Ақ қант-құмшекер
11 Күнбағыс майы
12 Сиыр еті (сүйектері бар жауырын-кеуде бөлігі)
13 Тауық еті (іргелес еті бар сан және жіліншік сүйек)
14 Майлылығы 2,5% жұмсақ орамдағы пастерленген сүт
15 Майлылығы 2,5% жұмсақ орамдағы айран
16 С. май (тұздалмаған, майлылығы кемінде 72,5%, қоспасыз және өсімдік майларынсыз)
17 Тауық жұмыртқасы (I санат)
18 А тұзы («Экстра»-дан басқа)
19 Сүзбе: майлылығы 5-9%
