Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. Алматыға сайлауды байқау үшін «Сайлауды адал және адал бақылау туралы» Хартияның бастамашысы Айгүл Соловьева келді
Жалпықалалық баспасөз орталығында «Әділ және адал сайлау туралы» Хартияға қосылған байқаушылар жұмысының қорытындылары және сайлауға дайындық туралы «Қазақстанның экологиялық ұйымы Қауымдастығы» ЗТБ басқарма төрайымы Айгүл Соловьева мен «Жастарға жол» қоғамдық қорының президенті Рафаэль Гасановтың қатысуымен брифинг өтті.
Айгүл Соловьева Хартияны құру идеясының қалай пайда болғаны туралы айтып берді. Өз сөзінде ол сайлау кезінде демократиялық өзгерістерге жәрдемдесу және адам құқықтарын қолдау процесі маңызды рөл атқаратынын атап өтті. Бұл сайлау барысын бақылау мақсаты болып табылады. Азаматтық қоғам қосылған жағдайда, бұл сайлау процесінің өзіне және барлық билік институттарына сенім тудырады.
Сондықтан мен өз тарапымнан бір ай ішінде әлеуметтік желілерде және түрлі БАҚ-та көрсетілетін Хартияға бастамашы болдым, онда біз осы Хартияда белгілі бір рәсімдерде жазылған халықаралық құқық пен біздің Конституциямыздың, ұлттық заңнаманың негізгі қағидаттары мен ережелері баяндалған және осы сайлауды белгілі бір біркелкілік пен тәртіп призмасы арқылы қарауға мүмкіндік беретіндігі туралы айтамыз. Өйткені байқау процесінің өзі бейберекет болмауы керек. Белгілі бір рәсімдер бар. Мұны ЕҚЫҰ сарапшыларының тобы әзірлеген және оларды жүзеге асыру үшін ұсынылатын халықаралық құжаттар, ішкі бақылауға арналған нұсқаулықтар растайды, - деді Соловьева.
Сондай-ақ, Айгүл Соловьева ішкі байқаушылар бүгінде үлкен рөлге ие болып отырғанын атап өтті.
Ұлттық байқаушылар үлкен беделге ие, өйткені олар сайлауға дейін, оның өту барысын және кейін қадағалайды. Өйткені бұл процесске адамдар жай ғана келіп, біздің ерекшелігімізді білмей, өз бағасын бере алмайды. Бірақ шетелдік байқаушылардың бұл бағасы да маңызды. Бірақ біз бұл елде өмір сүріп жатырмыз, сондықтан біз тұрақты негізде алдын ала, содан кейін орташа нәтижелер беріп, сайып келгенде есеп жасаймыз, - деді А.Соловьева.
Әрбір байқау тобында белгілі бір бағдарлама әзірленді, ережелері бар, партиялық емес бақылау орталығында тренингтер өткізілді.
Хартияға Қазақстанның кәсіподақтары, Қазақстанның Азаматтық Альянсы, «Жастарға жол» ҚҚ қосылды. Сайлауды бақылайтын тұтас желілік құрылым құрылды.
Міне, біз «дейін» деген кезде, бұл азаматтық белсенділер байқауға алатын көптеген ерекшеліктер мен процедуралар. Сайлау кезінде ертең бүкіл команда Алматы қаласында осы процесті байқау үшін шығады, - деді ол.
Бірақ ең қызығы, А.Соловьеваның айтуынша, сайлау аяқталғаннан кейін, осы сайлауға баға бере бастаған кезде басталады.
Байқаушылар не істейді? Олар бұзушылықтарды тіркейді. Олар сайлау процесіне ешқандай жолмен араласа алмайды. Бұл Хартиядағы ең маңыздысы – азаматтардың ерік бостандығы. Егер біз адам құқықтарын сақтау жөніндегі халықаралық стандарттарға жүгінетін болсақ, ең бастысы, әркімнің өз еркі мен дауыс беру мүмкіндігі болуы керек. Байқаушылар үшін бұл процесті бақылай алатын кеңістік құрылуы керек. Егер қандай да бір бұзушылықтар болса, бақылаушы сайлау процесіне өзі тікелей араласпауы керек. Оның тек тіркеу құқығы бар. Осыдан кейін біз талдау жүргізіп, барлық азаматтарымызды үкіметтік емес азаматтық сектордың осы сайлауды қалай бағалайтыны туралы хабардар етеміз, - деп атап өтті Соловьева
Сайлаудан кейін бір жыл ішінде Хартия сайлау комиссиясына, прокуратураға, Үкіметке және Парламент депутаттарына өз ұсыныстарын жазады. Бір сөзбен айтқанда, ол заңнамадағы олқылықтар мен қиындықтарды жою бойынша үлкен жұмыс жүргізеді.
