Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. Қазіргі уақытта білім және ғылым министрінің тапсырмасымен министрліктің жанынан жұмыс тобы құрылды, онда критериалды бағалау жүйесін жетілдіру жолдары талқыланады.
Бұл туралы білім және ғылым министрлігінің вице-министрі Шолпан Каринова өзінің Facebook-тегі парақшасында жазды.
Талқылаулар жүріп жатыр, ұсыныстар түсуде. Мұғалімдер бір-бірімен пікір алмасады, келіседі, дәлелдейді, толықтырады. Әріптестерімен формативті бағалауды өткізу кезінде балдарды есепке алу мәселелері, БЖБ мен ТЖБ жиілігі және мұғалімдер көтерген басқа да мәселелер талқылануда, - деп жазды ол.
Бірақ мұғалімдер ескі жүйеге, яғни, 3 балдық жүйеге оралуға болмайды деп келіскен.
Мұғалімдер критериалды бағалау жүйесінің әдіснамасы дұрыс екенін түсінеді және ол дамыған елдердің бағалау жүйесінің талаптарымен салыстырылатын бағалаудың жаңа стандарттары мен механизмдерін қамтамасыз етті. Сондықтан біз критериалды жүйеден бас тартпаймыз, - деді Шолпан Каринова.Бағалаудың жаңа жүйесінде объективтілікті қамтамасыз ететін бағалау құралдарына қойылатын талаптар күшейтілген.
Білім беру мазмұнын жаңарту оқу нәтижелерін қадағалаудың жаңа нысандарын талап етті, критериалды бағалау жүйесі енгізілді. Бұған дейін стандарт фактологиялық білімді меңгеруге баса назар аударды, олардың деңгейі сабақтарда шағын фрагменттерді қайталау, тестілеу және бақылау кесіндері жүйесі арқылы бағаланды. Мұндай тәсіл оқушыларға өңделген және дайын материалдар ұсынылған кезде ақпараттық оқытуға сәйкес болды. Бағалаудың жаңа жүйесінде объективтілікті қамтамасыз ететін бағалау құралдарына қойылатын талаптар күшейтілді. Әзірленген өлшемдер мен тапсырмалар білім деңгейін ғана емес, сонымен қатар жоғары деңгейдегі ойлау дағдылары мен білімін қолдану қабілетін анықтауға мүмкіндік береді (оқушы қалай сөйлейді және пайымдайды, бастысы бөліп бере алады және қорытынды жасай алады ма, шешім қабылдай алады ма, алынған білімді өмірде қолдана алады ма). Бұл дәстүрлі бағалардың объективті еместігін жоюға мүмкіндік береді және талаптардың бірлігін, стандарттауды және рәсімдердің теңдігін қамтамасыз етеді, - деп жазды вице-министр.
Іс жүзінде БЖБ – бұл бұрын пайдаланылған тақырыптық бақылау жұмыстары, ал ТЖБ – бұл төртінші бақылау жұмыстары.
Ескі және жаңа бағалау жүйесінде орындалатын бақылау жұмыстарының санында елеулі айырмашылық жоқ. Мысалы, 2013 жылы "Қазақ тілі"/ "Орыс тілі" пәндері бойынша Типтік оқу жоспарларында (ҮОЖ) бақылау жұмыстарының келесі түрлері белгіленген: диктант, баяндау, шығарма, тестілеу, бастауыш мектепте жылына 13-15-ке дейін бақылау диктанты (2 сыныпта - 15, 3 сыныпта-14, 4 сыныпта - 13), - деді ол.Жаңартылған мазмұн аясында осы сыныптардағы ТЖБ мен БЖБ саны аз және жылына 12 жұмысты құрайтынын айтты.
Жаңартылған мазмұн аясында осы сыныптардағы ТЖБ мен БЖБ саны аз және жылына 12 жұмысты құрайды. "Математика" пәні бойынша ҮОЖ - 2012 жылы 5 сыныпта бақылау жұмыстарының саны 13, ал БЖБ және ТЖБ саны - 14 жұмысты құрады. Ал 6 сыныпта жаңа бағдарламалар бойынша БЖБ және ТЖБ саны 2012 жылы "Химия" пәні бойынша бағдарламаларға қарағанда аз, - деп түсіндірді.Өзгерістер тек оқу тапсырмаларын құрастыру және оқушылардың жұмыстарын бағалаудың нақты критерийлері бойынша тексеру процестеріне қатысты болды. Бұл бағалаудың сапасы мен объективтілігін арттыру қажеттігіне, сондай-ақ, оқушы өзі неге жеткенін және одан әрі жұмыс істеу қажеттігін түсінуі тиіс екендігіне негізделген.
Бұрын бақылау жұмысында баға шегеру әдісімен қойылды, яғни жіберілген қателер мен түзетулердің саны нәтижеге әсер етті (мысалы, нормаларға сәйкес қатесіз - 1 қателік – "5", 1-2 қателік – "4", 3-4 қателік – "3", 4-5 қателік және одан артық – "2"), - деді Шолпан Таңатқызы.
Бағалаудың жаңа жүйесі оқу тапсырмаларын орындаудың әрбір кезеңін ескереді, бұл балл жинауға мүмкіндік береді. Жинақтау жүйесі оқушылардың өзіндік қызметін ынталандырады және оқу бағдарламасын меңгеруді қамтамасыз етеді, яғни білім сапасын арттыруға ықпал етеді.
Мұғалімдерге қатысты. Бастауыш сынып мұғалімдері ескі жүйеде күн сайын дәптерлерді тексерді, бұл олар үшін үйреншікті іс болды. Күн сайын олар бірнеше пән бойынша 25 оқушының жазбаша жұмыстарын тексеріп, келесі күні сыныпқа түсініктеме беріп, тексерілген тапсырмалар берді. Қазақ, орыс тілдері, математика, физика, химия, биология пәні мұғалімдері үшін орта және жоғары сыныптардағы жазбаша жұмыстар, зертханалық және практикалық жұмыстар болды, - деді ол.
Бүгін БЖБ мен ТЖБ тексеру кезінде бұл мұғалімдер қиындықтарға тап болмайды.
Әрине, ескі жүйеде жазбаша жұмыстар болмаған және оқушылардың ауызша жауаптарын ғана бағалауға үйренген пән мұғалімдеріне қиындайды, - деп түйіндеді.
Оқушылар "жаман" белгі алуға қорықпайды.
Оқушыларға қатысты. 2016 жылы жаңартылған оқыту бағдарламасы бойынша 1-сыныпқа барған балалар бірден формативті және жиынтық түрде бағаланып, жаңа жағдайларға белсенді түрде енді. Олар "жаман" белгілерді алуға қорықпайды, олар оны білмейді де. Олар үшін өз жауаптарына мұғалімнің жақсы болғанына, ал не істемегені туралы түсініктерін естуге үйренеді. Жаңа жүйемен бағалауға алдымен ескі жүйеде оқыған және бағаланған, қазір жаңасына көшкен балалар баяу бейімделуде. Олардың қиындықтары психологиялық тұрғыдан бір-біріне үйреніп қалуларында, енді оларға қайта бейімделуге тура келеді, - деді Шолпан каринова.
Ата-аналарға бұрынғы жүйеге үйреніп қалған, бұл түсінікті жағдай екенін айтады.
Ата-аналарға қатысты. Бүгінгі ата-аналар-кешегі мектеп оқушылары, олар өздері ескі бағдарлама бойынша оқып, баға алды "3", "4", "5". Олар үшін кез келген бағалар өздімен ғана байланысты. Басқаны елестету оларға қиын. Сонымен қатар, бұрынғысы ыңғайлы. Және бұл түсінікті. Бұл ретте, ҚР Білім және ғылым министрлігінің ережелерінде БЖБ мен ТЖБ саны күніне 3-тен аспауы тиіс, оқушылардың шамадан тыс жүктелуіне жол бермеу үшін БЖБ мен ТЖБ тапсырудың икемді кестесі және т.б. бар екендігін атап өту қажет. Сонымен қатар, біз курстар, семинарлар, тренингтер арқылы педагогтардың біліктілігін арттыру бойынша жұмыстарды жалғастырамыз. Бізге объективті, ең бастысы, оқушыларды оқыту процесін қолдауға және ынталандыруға бағытталған бағалаудың жаңа жүйесінің ерекшеліктерін педагогтарға, ата-аналарға түсіндіру маңызды, - деді вице-минстр.
