Жыл сайын әлемде мыңдаған марафондық жарыстар өткізіледі. Оған кәсіби спортшылар ғана емес, қарапайым азаматтар да қатысады. Жүгіруден алдына жан салмайтын ақмолалық марафоншы Айтан Жылқыбай ақсақал жастарды спортқа баулып, салауатты өмір салтын жаңғыртуды көздейді, деп хабарлайды Ақмола облысындағы BAQ.KZ тілшісі.
Зейнеткер марафондарға он екі жыл қатысып келеді. Жылына 4-5 жарысқа қатысады. Жаттығу кезінде күніне 10 шақырым жүгіреді. Америкада өткен марафонда 42 шақырымды 4 сағат ішінде жүгіріп өтті.
Марафоннан кейін өмір өзгереді. Осының арқасында мен өзімді физикалық жағынан да, психикалық жағынан да жеңіл сезінемін. Бұл қаншалықты қарапайым болып көрінсе де, мен адамның мүмкіндіктері шексіз екеніне көзім жетті. Ағза өзін-өзі емдейді, сондықтан денсаулыққа зиян келтірместен 42 шақырым 200 метр қашықтықты жүгіре аламыз, – дейді ақсақал.
Бала кезінен жүгіруге жаны құштар болып өскен ол ерте жастан спортпен шұғылданғанын айтады.
Зерлі Зерендінің әсем табиғаты жанға жайлы ғой! Мектеп кезінде бізді шаңғы базасына апаратын, онда қыста шаңғы теуіп, жазда футбол, волейбол ойнайтынбыз. Студент кезімде күрес, жүгіру, шаңғы тебуден түрлі жарыстарға қатысып жүрдім. Кейін құқық қорқау органдарында қызметте жүріп, «Динамо» спорт кешенінде де спортпен шұғылдандым. Зейнетке шыққан кезде жүгіре бастадым, содан кейін марафондарға қатысуға деген ниет пайда болды. Мен үшін спорт – бұл хобби және өмір салты. Америкада 4 марафонға қатыстым. Ол жақта балаларым тұрады. Онда көп адамдардың үлкен қашықтыққа жүгіруге қатысатыны, іс-шаралардың жоғары ұйымдастырылуы таң қалдырды. Сапар барысында бақылау күнделігін жүргіздім, – дейді ақсақал.
Ол Зеренді ауданы Қошқарбай ауылының тумасы. Мектеп бітіріп, ауыл шаруашылығы институтына ветеринар мамандығына оқуға түсіп, кейін әскери борышын өтейді, кейін құқық қорғау органдарына жұмысқа орналасады. Полиция департаментінде 26 жылдан астам жұмыс істеді, табиғатты қорғау полициясы бөлімінің бастығы болды.
Қашанда сергек жүретін Айтан ақсақал жазда велосипедпен жүреді, қыста шаңғы тебеді, күніне 15-20 шақырым жаяу жүреді.
Марафонға қатысуға өзіміз өтінім береміз. Елордада марафоншылар клубына баратын достарым мен пікірлес достарым бар. Марафоншылар жасына қарай төрт санатқа бөлінеді: 15 пен 25 жас, 25 пен 45, 45 пен 60 жас және 65 және одан жоғары. Көп елдерде марафоншылар қозғалысы жоғары деңгейде дамыған. Мысалы, Алматыда 17 мыңнан астам адам старт сызығына шығады, ЭКСПО кезінде елордада 25 мың адам марафонға қатысты. Жарыс кезінде журналистер мен операторлар шамамен 1 шақырым жүгіреді. Елімізде скандинавиялық серуендеу танымал бола бастағаны да қуантады. Бұл денсаулыққа өте пайдалы. Әсіресе егде жастағылар жаяу жүруіміз керек. Денеге қозғалыс қажет. Әйтпесе адам ауырып, қартая бастайды, – дейді Айтан Жылқыбай.
Ол атап өткендей, жаттығу бастағысы келетіндер алдымен жүгіру мен серуендеуден бастап, содан кейін біртіндеп басқа спорт түрін игеру керек.
Әрине, бірден ұзақ қашықтыққа жүгіру қиын. Кез келген адам физикалық, моральдық және психологиялық жүктемелерге төтеп бере алмайды. Бірақ дененің бұлшықет жады бар, егер сіз бір рет жаттығу жасасаңыз, екінші рет қайталай аласыз. Негізі солтүстікте қыста ауа суық болғандықтан, көктемнен бастап жүгіруге кірісемін. Жерлесіміз Мұрат Ыдырысовтың бастамасымен Абылай хан жолдары бойынша экспедицияға қатыстым. Оның барысында жүгіруді тоқтатқан жоқпын. Екі жыл бұрын жеке марафонымды Абылай ханның 300 жылдығына арнадым. 26 шақырымды 2 сағат 16 минутта жүгіріп өттім, – дейді зейнеткер.
Ақсақал жастардан кем түспей, Серік Сәпиев, Ольга Рыпакова сияқты танымал спортшылармен және Олимпиада чемпиондарымен жүгіргенімді мақтан тұтады.
Әр марафонның алдында алдыма міндет қоямын, содан кейін зейін, күш, дене ресурстары, ой мен ерік-жігердің шоғырлануы жүреді. Марафонға қатысу маған шексіз мүмкіндіктер сезімін, үйреншікті шеңберден шығуға мүмкіндік береді. Кез-келген адам дайындықсыз жүгіре ала ма, деп жиі сұрайды. Менің ойымша, марафонға дайындалу керек, Күн сайын ұзақ қашықтыққа жүгіру керек, өзіңді төзімділікке үйрету керек. Дене жүктемелерге үйренген кезде ғана осы деңгейдегі жарыстарға қатыса аласыз, – дейді марафоншы.
Ол бәрі кешенді түрде жүретінін, алдымен мимен жұмыс істеу, байыпты көзқарас маңызды екенін айтады.
Жартылай марафонға қатысқанда су ішпеймін, ұзақ қашықтықта банан мен құрма жеймін, олар қорек әрі күш береді. Су қажет болған кезде дененің өзі сигнал береді, дегидратация кезінде ерін кебе бастайды. Орташа қарқынмен жүгіру керек. Егер жылдам жүгірсеңіз, тез шаршап қаласыз. Бар назарым жолда болады, қарсыластарымды басып озбаймын, соңында да қалып қоймаймын, орташа жылдамдықты сақтаймын. Мен үшін уақыт емес, жылдамдық маңызды. Бастағы артық ойларды өшіріңіз. Мен бөгде заттар туралы ойламаймын, бар назар жолда болу керек. Бұл да медитацияның бір түрі, – деп түсіндірді Айтан Жылқыбай.
Оның айтуынша, шын мәнінде, адам өз денесін басқара алады, миға күш пен төзімділік бар деп импульс жібереді.
Біз тынығусыз жүгіреміз, тек су ішу немесе дәретханаға бару үшін тоқтаймыз. Бірақ егер дене адамның шаршағаны туралы сигнал алса, онда сіз аяғыңызды жылжыта алмайсыз, олар ауырлыққа толы болады және қашықтықты әрі қарай жалғастыра алмайсыз. Әдетте мұндай жағдайларда адам құлап кетеді және тұрғанда кем дегенде бір қадам жасай алмайды. Дене салмағы аяққа түседі, ал онда 70-ке жуық жүйке нүктелері бар. Дәрігерлер аяқтарды уқалап, қан ұйып қалмауы үшін жоғары көтереді. Өйткені дене енді мойынсұнбайды, мұның бәрі мидың қулықтары, – деп толықтырды ақсақал.
Ол айтып өткендей, марафонды игеру үшін алдымен денені дайындау керек. Нәрлі тамақ жеу, көбірек су ішу, ең бастысы, бос, еркін және жеңіл болу керек, яғни сізді обсессивті теріс ойлар алаңдатпауы тиіс. Жүгірмес бұрын ойыңызды тазарту керек. Ал жүректе қорқыныш пен қашықтықты жүріп өтіп, жеңімпаз болу ниеті болуы керек.
Айтпақшы, марафоннан кейін бүкіл дене, өкшеге дейін шыдатпай ауыруы мүмкін. Мұның бәрі қалпына келеді. Марафон кезінде спорттық жабдық та маңызды қызмет атқарады. Жүгіруге ыңғайлы арнайы киім қажет, кроссовкілердің сапасына назар аудару керек. Менің салмағым 62 кг, бойым 1,69 метр. Артық салмақ қоспаймын. Балалар мен немерелер менің спортқа құмарлығыма қызығушылық танытты. Екі ұлым да достарымен бірге жүгіріп, марафонға қатысады. Отбасылық марафонға қатыстық, – дейді Айтан Жылқыбай.
Ол көп уақытын отбасына, хоббиге және спортқа арнайтынын алға тартты.
Өз өмірімді жағымсыз ойлар, мазасыз тәжірибелер және пайдасыз нәрселермен уламаймын. Теледидар қарамаймын, газет- кітап оқығанды, өлең жаттағанды ұнатамын. 50 жыл өтсе де студент кезімде жаттаған ақын Жұбан Молдағалиевтің «Мен қазақпын» поэмасының әр жолы есімде. Көрнекті ақын Мұхтар Шахановпен кездесу бақытына ие болдым. Сол сәтте жатқа оқыған ақынның «Төрт ана» өлеңі әлемнің 22 елінің оқу бағдарламасына еніп, көптеген тілдерге аударылған. Өлеңнің терең философиялық мәні бар. Күн сайын Абайдың өлеңдерін оқимын, бұл маған керемет күш пен шабытпен сыйлайды, – дейді Айтан ақсақал.
Ол барынша денсаулыққа қамқорлық жасауға шақырады. Адам жүгіруді бастағанда иммунитеті, ас қорытуы, жүрек-қантамыр жүйесі, өкпе, буындарының жұмысы жақсаратынын айтады. Жүгіру кезінде ми бақыт гормондарын шығара бастайды. Бұл марафоншы Айтан Жылқыбайдың сергек жүру құпиясы болуы мүмкін.
