Соңғы кездері репродуктивті, яғни бала тууға қабілетті жастағы әйелдер арасында жиі кездесетін дерттің бірі – жатыр миомасы екендігін дәрігерлер жиі айтып жүр. Жатыр миомасы деген не? Ол несімен қауіпті? Оның алдын алуға бола ма? Сақтану жолдары қандай? Осы және өзге де сұрақтарға BAQ.KZ тілшісі жауап іздеп көрген болатын.
Жатыр миомасы деген не?
Жамбас аймағындағы ауырсыну, етеккірдің көп келуі, бедеуліктен зардап шеккен әйелдер гинекологтың тексерісінен өткен соң көп жағдайда ең көп таралған диагноз – жатыр миомасымен бетпе-бет келіп жатады.
Дәл осы проблемамен соңғы кездері әр түрлі жастағы әйелдер дәрігерлерге жиі жүгінеді. Барлығын мазалайтын бір сұрақ: бұл ісікті қалай анықтауға болады, оны қалай тиімді емдеу мүмкін, операциядан айналып өту мүмкін бе, егер миома табылса, жүктілік пен босануды қалай жоспарлаған жөн? Статистика бойынша әлемде миома гинекологиядағы хирургиялық араласудың ең көп тараған себебі болып саналады екен. Соның ішінде жатырды алып тастау көп таралған. Кейбір мәліметтер бойынша әлемде миоманың шынайы таралуы шамамен 70%-ға дейін жетеді.
Жатыр миомасы – әйелдердің репродуктивті жүйесінің ең көп таралған қатерсіз ісігі. Бұл ауру 30 жастан асқан әйелдердің шамамен 20 пайызында, 40 жастан асқан әйелдердің 40 пайызында кездеседі. Миоманы алып тастау мүмкіндігі 25 жастан 50 жасқа дейін айтарлықтай артады, өйткені бұл миоманың дамуының жетекші механизмі болып келетін әйел жыныстық гормондарының жоғарылауына жатады. Сондықтан миома қыздарды, сондай-ақ менопауза кезеңіне кірген әйелдерді өте сирек мазалайды.
Дәрігер кеңесі: Миоманың алдын алу үшін гинекологқа тұрақты қаралып тұру қажет
Миомаға қатысты білікті дәрігерлердің айтары таусылған емес. ҚР ПІБ МО ауруханасының Гинекология бөлімшесінің меңгерушісі, медицина ғылымдарының кандидаты, жоғары санатты гинеколог дәрігер Гүлбарам Башарова нәзік жандыларға ешқашан денсаулыққа бей-жай қарамауға шақырады. Әсіресе миоманың алдын алу үшін гинекологқа тұрақты қаралып тұруды әдетке айналдырған жөн деп санайды.
Жатыр миомасы, медицина тілінде кейде фибромиома немесе лейомиома деп те аталады, жатырдың тегіс бұлшықет жасушаларынан пайда болатын қатерсіз ісік. Бұл ісік жалғыз немесе ісік тобы болуы мүмкін және көбінесе репродуктивті немесе климактериялық кезеңдегі әйелдерде кездеседі. Жатыр миомасы – бұл өте кең таралған әйелдердің ауруы және бүгінгі күнге дейін бұл өте маңызды медициналық мәселе. Өйткені ол әйелдердің әртүрлі жас топтарына әсер етеді және нәзік жандыларымыздың жасына және тарихына қарамастан. барлық гинекологиялық аурулар арасында қабынудан кейін екінші орында және әйелдердің 45%-да кездеседі, - деп түсіндірді Гүлбарам Есенбекқызы.
Сондай-ақ айтуынша, қатер тобында көбінесе 30 жастан асқан әйелдер болғанымен, бүгінгі таңда дерттің жасару үрдісі жиілей түскен.
Менің тәжірибемде 17 жастағы қызда миоманы анықтау жағдайы болды. Сондай-ақ мансап қуып жүріп қалған және кеш тұрмысқа шыққан әйелдерде анықталған ісіктердің пайызы өсті. Ісік өсуді реттеудің бұзылуынан, жатырдың бұлшықет тінінің жасушаларының бөлінуінен пайда болатыны белгілі. Бірақ оның пайда болуының нақты себептері анықталмаған, дегенмен бірқатар бейімділік факторларын бөліп көрсетуге болады, - деді білікті дәрігер.
Миоманың пайда болу себебі неде?
Дәрігерлер миоманың бірнеше себебін атап көрсетеді.
Олар:
- Алғашқы жүктіліктің кеш орын алуы;
- Гормондық бұзылыстар;
- Семіздік;
- Етеккір циклінің ерте басталуы;
- Босанудың асқынуы;
- Кіші жамбастағы созылмалы қабыну процестері;
- Генетикалық бейімділік.
Сонымен қатар жыныс гормондары бөлінуінің бұзылуы, созылмалы сальпингоофорит, жыныс жолымен берілетін инфекциялар, жасанды түсік, жатырішілік контрацептивтер де миоманың пайда болу қатерін арттырады.
Миоманың симптомдары олар ісік түйіндерінің мөлшеріне, пішініне, орналасуына, санына, сондай-ақ дененің жеке ерекшеліктеріне байланысты. Кейбір әйелдер ешқандай белгілерді сезбейді және тексеру кезінде олардың ауруы туралы кездейсоқ біліп жатады. Басқалары өмір сапасын нашарлататын және асқынулар тудыруы мүмкін әртүрлі жағымсыз көріністерден зардап шегеді, - деді Гүлбарам Башарова.
Жатыр миомасының негізгі симптомдары:
- ұзақ мерзімді етеккір, етеккірден тыс қалыптан тыс дақтар;
- іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну;
- зәр шығару жүйесінің ұстамау түріндегі бұзылыстары, қуықтың қысылуына байланысты зәрді ұстап қалу;
- тік ішектің қысылуына байланысты іш қату;
- жыныстық функцияның бұзылуы: либидоның төмендеуі, жыныстық қатынас кезінде ауырсыну, бала туу проблемалары.
Алайда бұл қатып қалған белгілер емес, яғни олар басқа ауруларда да байқалуы мүмкін.
Миома несімен қауіпті?
Кез келген ісік процесі қандай да бір жолмен зардап шеккен ағзаның жұмысын бұзады, бұл жатыр миомасын да айналып өтпейді. Өскен сайын ісік бүкіл жатыр қуысын толтырып, тіпті оның тіндерін зақымдауы мүмкін. Ерте ме, кеш пе, емделмеген миома жатырдан қан кетуді тудырады. Тұрақты ауыр қан жоғалтуға байланысты анемия дамиды. Жатырдағы ісіктер көрші органдардың жұмысының бұзылуына әкелуі мүмкін, жүктіліктің алдын алады және жүктілік кезінде түсік тастау қаупін арттырады.
Ал жатыр миомасының алдын алудың маңызды әдісі – гинекологқа үнемі бару, жамбастың ультрадыбыстық зерттеуін жүргізу, тамақтану режимін, ұйқы мен демалу режимін сақтау, стресстік жағдайларды азайту. Сондай-ақ жатыр миомасының алдын алу уақтылы жүктілік және босануға себеп болуы мүмкін.
Миома – обыралды жағдай емес. Оның орнында қатерлі ісіктің пайда болу қаупі миометрийдің қалыпты аймағынан жоғары емес. Бірақ бұл білім мүлдем зиянсыз деп атауға болмайды. Оның жиі кездесетін асқынуларының бірі — бедеулік. Миома – гормонға тәуелді ісік: оның пайда болуы мен өсуіне прогестерон мен эстрогендер әсер етеді. Көбінесе миома эстрогендердің жоғары деңгейінде, репродуктивті жаста пайда болады және эстроген деңгейінің төмендеуімен бір мезгілде менопаузаның басталуымен регрессияға ұшырайды.
Көптеген жағдайларда жатыр миомасының ауыруы іштің төменгі бөлігінде пайда болады, бірақ бүйірлік бөлімдерге сәулелену мүмкін. Көбінесе жатыр миомасы бар әйелдерде бел, арқа ауырады. Ауырсынудың сипаты мен қарқындылығына ісік мөлшері мен оның өсу бағыты да әсер етеді.
Миома кезінде неліктен іш өседі?
Егер миоматозды жатыр немесе түйін үлкен мөлшерге жетсе, қатар орналасқан ағзалардың функциясының бұзылуы пайда болады. Өсіп келе жатқан ісік қуықты басады, сондықтан жиі зәр шығаруға деген ұмтылыс пайда болады. Ішекке қысым іш қатуға, кебулерге әкеледі.
Миоманың қандай мөлшері қауіпті деп саналады деген мәселеге тоқталар болсақ, диаметрі 3 см-ден асатын барлық миоматозды түйіндерді алып тастауға болады, бірақ миоманың мөлшері алғышарттардың бірі ғана. Егер миома табылса, ультрадыбыстық зерттеуден қаншалықты жиі жасау керек деген сұрақтың туындауы да заңдылық. Ультрадыбыстық зерттеуді кем дегенде жарты жылда бір рет (жағымсыз динамика болмаған жағдайда) немесе егер ісік жылдам өсіп келе жатқан болса, одан жиірек өтіп тұрған дұрыс.
Кейде түйіндер кішкентай болса және олардың жағдайы алаңдатпаса, жылына бір зерттеу жеткілікті.
Жатыр миомасы (фибромиома, лейомиома) – бұл жатырдың бұлшықет қабатының әртүрлі мөлшердегі түйіндерді қалыптастыру үшін өсуі. Миома түйіні – бұл бірнеше миллиметрден бірнеше сантиметрге дейінгі ретсіз тоқылған тегіс бұлшықет және дәнекер тіндік талшықтардың түйіні. Түйіндердің салмағы бірнеше грамнан бірнеше килограмға дейін жетуі мүмкін. Әлемдік әдебиетте айтылған ең үлкен түйіннің салмағы 60 келіден асады.
Миома кезінде қандай тағамдарды жеуге болмайды?
Антиэстрогенді диета, сонымен қоса қою күрең шай, кофе, шоколад, какао, тұзды тағамдар, ысталған ет және алкоголь — сұйықтықты ұстап тұру нәтижесінде тіндердің ісінуін күшейтеді, миоманың белгілерін күшейтеді.
Миома кезінде жатырды алып тастау операциясын жасау қауіпті ме?
Операциядан кейін әйел адам тыртықтың жазылуына байланысты ауырсынуды сезінуі мүмкін, жыныстық гормондардың әсерінен пайда болатын бөліністерді байқауы мүмкін. Кішкентай қан кетуі де орын алуы ықтимал. Сондай-ақ зерттеулерге сәйкес, пациенттер операциядан кейін кейбір ауруларға, соның ішінде атеросклерозға қауіп төндіреді.
Жатыр миомасы несімен қауіпті?
Жатырдың миомасы несімен қауіпті?
Екі немесе одан да көп түйіндердің болуы әртүрлі мөлшерде, орналасуы немесе түріне қарай әртүрлі асқынулардың даму қаупін арттырады. Әр түрлі қарқындылықтағы қан кету анемияға әкеледі, үлкен ісіктер көрші мүшелерді қысады, некроздың пайда болуы салдарынан аяқтың бұрап ауыруы мүмкін.
Миома кезінде қанша келі жүк көтеруге болады?
Салмағы 3 келіден асатын ауыр заттарды көтермеу қажет. Әйтпесе, ауыр көтеру жатырдың түсіп кетуін және әртүрлі асқынулардың дамуын тудыруы мүмкін. Жатыр миомасы кезінде денені қыздырмау, яғни ыстық ванна қабылдау, сауна мен ваннада қабылдамаған жөн.
Миоманы қалай емдейді?
Миоманы егер ол мазаламаса алып тастау керек пе?
Мұның бәрі миоманың мөлшері, оның қаншалықты тез өсетіні, қай жерде орналасқаны және өмір сүру сапасын қаншалықты төмендететіні сияқты әртүрлі факторларға байланысты. Ісіктің бұлшықет аралық немесе субсерозды (жатырдың жоғарғы жағы сияқты) орналасуы болса және түйіннің өзі кішкентай болса (2-3 сантиметрден аспайтын) болса, миома алынып тасталмайды, оны үнемі бақылау ұсынылады.
Мұндай жағдайларда гинеколог ультрадыбысты жарты жылда 1 рет жасауды ұсынады. Миома хирургиялық жолмен жойылады, егер ол эндометрияның астында болса (субмукозды миома) және жатыр қуысын деформацияласа, миома түйіндерінің гистерорезекциясы жасалады. Миоманың басқа орналасуларында лапароскопиялық хирургия қажет болады.
Егер әйел жүктілікті жоспарламаса, гинеколог операцияның орнына миоманы тамақтандыратын жатыр артерияларын блоктауды (эмболизациялауды) ұсынуы мүмкін. Бірақ бұл процедура миоманы ғана емес, сонымен қатар эндометрияның қоректенуін де бөгеттейді. Сондықтан егер әйел болашақта ана болуды жоспарласа, оның орнына лапараскопия жасаған дұрыс. Айта кететін жайт, миоманың гистерорезекциясынан кейін жүктілікті бір етеккір циклінен кейін жоспарлауға болады. Миоманы лапароскопиялық алып тастағаннан кейін жүктілікті 4-5 айдан кейін жоспарлауға болады.
Миома кезінде жүктілікті жоспарлауға бола ма?
Жатыр қуысын деформацияламайтын және өспейтін кішкентай миомалар жүктілікке кедергі келтірмейді. Бірақ жүктілік кезінде эстрогеннің әсерінен миома көбінесе ұлғаятынын есте ұстаған жөн, бұл жағдайда табиғи босанудың орнына кесарь тілігі жасауға дайын болу керек. Бұл процедура кезінде ұрықты алып тастағаннан кейін миомалар да жойылады.
Миома шынымен қатерлі ісікке айнала ма? Олай емес: тіпті тез өсетін миомалар да әдетте қатерсіз және қатерлі ісікке айналатын әлемнің пайызы 0,7 пайыздан төмен.
Миома жатырды алып тастауға алып келе ме?
Бүгінгі күні хирургияның міндеті тіпті ең қиын жағдайларда да мүшелерді сақтауға бағытталған. Миоманы хирургиялық жолмен алып тастау ісіктің мөлшері өте үлкен болған жағдайда ғана жатырды алып тастауға әкелуі мүмкін. Сонда да хирург миоманы алып тастау үшін бәрін жасайды, бірақ жатырды сақтайды.
Миоманың профликтикасы қандай?
Белсенді әрі салауатты өмір салтын ұстануға тырысыңыз. Гормоналды фонды бақылаңыз. Егер сіз циклде ақаулар немесе көңіл күйдің өзгеруі бар екенін байқасаңыз, гинекологқа қаралыңыз. Әрине, гинекологқа жылына 1-2 рет профилактикалық тексеруден өту үшін үнемі барып тұруға кеңес береміз.
Жатыр миомасының өсуінің клиникалық көрінісіне мыналар жатады:
- Жатырдан қан кету және ауыр кезеңдер;
- Іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну;
- Көрші ағзалардың қысылуы және олардың функцияларының бұзылуы (зәр шығарудың жоғарылауы, іш қату);
- дефекация проблемалары.
