Кейде денедегі өскіндерге аса мән бермей жатамыз. Сүйел мен папилломадан қандай қауіп бар? Қай кезде дәрігерге жүгінген дұрыс? Осы және өзге де сұрақтарға BAQ.KZ тілшісі дәрігермен сұхбаттасып, жауап іздеп көрді.
Дәрігер-онколог, хирург, ҰОҒО көпсалалы хирургия орталығының дерматологы Әнет Бейбіт тері обыры – меланома, оған кімдер жиі шалдығатыны туралы айтып берді.
- Әнет Бейбітұлы, меланома обырдың ең қауіпті әрі қорқынышты түрлерінің бірі деп саналады. Шын мәнінде солай ма?
- Иә, меланома сөзінің өзінің аудармасы "қара ісік" дегенді білдіреді. Яғни тері обырының ең қауіпті түрі. Бұл ауру кезінде ісік өте тез өседі және кез келген ағзаға таралу қабілетіне ие. Меланомалар меланоциттер деп аталатын тері жасушаларынан пайда болады. Бұл жасушалар теріге түс беретін қара пигмент-меланин шығарады. Меланомалардың көпшілігі қара немесе қоңыр, бірақ кейбіреулерінде қызғылт, қызыл, күлгін немесе тері реңктері бар. Бастапқы кезеңдерде неоплазма көбінесе тек көлденең бағытта өседі, бірақ ауру дамыған сайын зақымдану терең тіндерге тарала бастайды. Өкпеде, мида, бауырда және басқа органдарда қайталама ісіктердің пайда болуы болжамды айтарлықтай нашарлатады. Сондықтан уақтылы хирургиялық және емдік емдеу маңызды.
- Тері ісігінің өршуіне қандай факторлар әсер етеді?
- Тәуекел факторлары - бұл қатерлі ісік сияқты аурудың даму қаупін арттыратын денсаулыққа қауіпті элементтер. Олар ісік түріне байланысты. Темекі шегу және шамадан тыс күн сәулесі сияқты кейбір қауіп факторларын өзгертуге болады. Бірақ жас пен отбасы тарихына әсер ету мүмкін емес.
Бірнеше қауіп факторлары адамды меланоманың дамуына бейім етуі мүмкін. Бұл ультракүлгін сәуленің әсері, мольдердің көп мөлшері, ақшыл тері, сепкілдер мен ақшыл шаштар, иммундық жүйенің әлсіреуі және ауыр тұқым қуалайтын тарих. Науқастың кем дегенде бір туысына тері ісігі диагнозы қойылса, меланоманың пайда болу қаупі артады. Қатерлі ісік күн сәулесінің теріге ұзақ уақыт әсер етуі нәтижесінде пайда болуы мүмкін. Мысалы, жағажайда немесе ашық бассейнде күнге күю, күн шуақты жерлерде тұру. Мерзімді инсоляцияға ерекше назар аудару керек. Бұған күн ванналары, ашық су спорты және күн шуақты елдерде демалу кіреді. Меланоманың даму ықтималдығына этникалық факторлар да әсер етеді. Ісік ақшыл терісі және ақшыл немесе қызыл шаштары бар адамдарда жиі кездеседі, яғни бұл Fitzpatrick бойынша I және II тері фототиптері деп айтуға болады.
- Әсіресе жасы ұлғайған адамдар ісік қатеріне ерекше бейім келеді дегенді естідім. Бұл қаншалықты рас? Кімдерге қауіптену керек?
- Меланома – 25 пен 29 жас аралығындағы жас ересектерде диагноз қойылған ең жиі кездесетін үш қатерлі ісіктің бірі. Ғалымдар бұл тенденцияны солярийлерді осы жас тобында, әсіресе қыздар арасында қолданумен байланыстырды. Айта кету керек, балалар ультракүлгін сәулелердің әсеріне әсіресе осал. Балалық шақта немесе жасөспірімде күннің қатты күйіп қалуы сіздің балаңыздың меланоманы одан әрі дамыту мүмкіндігін екі есе арттырады.
- Ерте диагностиканың көмегімен ісікті анықтау мүмкін бе?
- Әрине. Диагностикалау кезінде лимфа түйіндері маңызды рөл атқарады. Лимфа түйіндерін зерттеу рак клеткалары дененің басқа бөліктеріне таралды ма деген сұраққа жауап беруге көмектеседі. Олар әдетте лимфа жүйесі арқылы қозғалады және мұндай ісіктердің ең жылдам таралу орындарының бірі жақын маңдағы лимфа түйіндері болып табылады. Бастапқы ісіктен рак клеткаларының пайда болу ықтималдығының ең үлкен үлесімен қарауыл лимфа түйінінде күтуге болады. Қарауыл лимфа түйінінің биопсиясы сияқты процедура бар. Бұл – аз инвазивті хирургия. Бұл қатерлі процестің ісік шекарасынан тыс таралуын анықтауға және дәрігерге қатерлі ісік сатысын анықтауға, емдеудің оңтайлы жоспарын жасауға және лимфа түйіндерін алып тастау арқылы өмір сүруді ұзартуға көмектеседі.
- Қай кезде дәрігерге қаралған дұрыс?
- Көптеген жағдайларда меланомалар мең жасушаларынан түзіледі, сондықтан терінің сыртқы жағдайын бақылау қажет. Ерте кезеңдерде ауырсыну және жалпы жағдайға байланысты басқа белгілер әдетте болмайды. Қатерлі ісікке дейінгі жағдайларды арнайы зерттеусіз зиянсыз меңдерден ажырату мүмкін емес. Сондықтан терінің күдікті өзгерістері үшін дерматологпен кеңесу ұсынылады. Қатерлі меңнің мүмкін белгілері: асимметриялық пішін және бұлыңғыр жиектер, ұсақ қан кетулер, жылдам көлденең өсу, көрінетін беткі тығыздағыштардың (түйіндердің) пайда болуы, меңнің айналасындағы терінің қызаруы, терінің беткі үлгісінің болмауы. Осындай белгілер байқалса, бірден дәрігерге жүгінуге кеңес беремін.
- Әңгімеңізге рахмет!
