Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. Түркияның Ытанбұл қаласында "Бейбітшілік, Серіктестік, Өркендеу" тақырыбында "Азия жүрегі" Ыстанбұл үдерісінің Сегізінші Министрлер конференциясы өтті. Түркия мен Ауғанстан іс-шараның теңтөрағасы болды.
Іс-шара шеңберінде конференция қатысушылары өңірлік қауіпсіздік, оның ішінде Ауғанстан төңірегіндегі мәселелер бойынша пікір алмасты. Атап айтқанда, қатысушы және үдерісті қолдаушы елдер ауғанаралық татуластыру үдерісіне қосып жатқан үлестерін атап көрсетті. Сондай-ақ Ауғанстандағы ұзақ жылдар жалғасып келе жатқан соғысты тоқтату жолдары ұсынылды.
Қазақстан делегациясына Сыртқы істер министрінің Бірінші орынбасары Шахрат Нұрышев басшылық етті.
Атап айтқанда, Ш. Нұрышев өз сөзінде тәуелсіздіктің 28 жылы ішінде Қазақстан жалпы тарих, мәдениет және дәстүрі байланыстыратын өңірлік көршілермен тығыз ынтымақтастық орнатқанын атап өтті.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев 2019 жылы қыркүйекте Нью-Йорктегі БҰҰ Бас Ассамблеясының 74-ші сессиясында сөйлеген сөзінде еліміздің ауған халқына қолдау көрсетуді жалғастыруға дайын екендігін растады.
Іс-шараның басты мақсаты - негізгі мүдделі тараптардың, әсіресе халықаралық және аймақтық ұйымдардың Ауғанстанды қалпына келтірудегі күш-жігерінің синергиясын анықтау.
Сонымен қатар, Ауғанстанды проблемалар көзі ретінде емес, мүмкіндіктер көзі ретінде қарастыру принципті ұстаным болып табылатындығы аталып өтілді. Сондықтан, Ауғанстан экономикасын көршілес елдердің, оның ішінде Орталық Азия мемлекеттерінің экономикасына, ынтымақтастықты кеңейту, сондай-ақ аймақтық инфрақұрылым, сауда және транзиттік көлік жобаларын инвестициялау және дамыту арқылы біріктіру өте маңызды.
Қазақстан Ауғанстанға екіжақты және көпжақты келісімдер арқылы техникалық және гуманитарлық көмек көрсетуді жалғастыруда. Бүгінгі таңда Қазақстан Ауғанстанға 80 миллион АҚШ доллардан астам сомада көмек көрсетті.
Сондай-ақ, Қазақстан үкіметі қаржыландыратын бағдарлама аясында 1000 ауған студентін Қазақстанның жетекші университеттерінде оқытуға 50 миллион АҚШ доллары бөлінді. Мәселен, осы жылдың қазан айында Қазақстанға ауған студенттерінің бірінші тобы БҰҰ Даму Бағдарламасының қолдауымен ауған әйелдерінің экономикалық құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту бойынша Еуропалық Одақ, Қазақстан және Өзбекстан арасындағы үш жақты ынтымақтастық бағдарламасы аясында Қазақстанның жетекші университеттерінде оқу үшін келді.
Ауғанстан президенті А.Гани өз сөзінде халықаралық қауымдастықтың, атап айтқанда аймақ елдерінің қолдауы Ауғанстандағы бейбітшілікті қамтамасыз ету және қақтығыстардың қайталануын болдырмау үшін маңызды екенін атап өтті. Талибандар мен ауған үкіметі арасындағы тікелей келіссөздер Ауғанстандағы саяси декомпозицияның кілті болады.
А. Гани Ауғанстанның болашағы үшін қауіп-қатерлерді азайту және жою мақсатында, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, өңірлік және халықаралық байланыстар және Ұлттық реформалар жұмысына қатысу сияқты мәселелер басым болып қалатынын атап өтті.
Ауғанстан үкіметі мен халқымның атынан Президент Режеп Тайып Ердоғанға аталмыш процесті шешуге осындай алаң ұсынғаны үшін алғыс айтамын. Президент Ердоған бастаған Азияның жүрегіндегі Ыстанбұл үдерісі өзін дәлелдей білді. Сонымен қатар, ауған Президенті Қазақстанға аймақтық инфрақұрылымдық, сауда және транзиттік көлік жобаларын инвестициялау және дамыту жолымен қосқан үлесі, сондай-ақ техникалық және гуманитарлық көмек көрсеткені үшін жеке алғыс айтты.
Ауғанстан Президенті Түркияға және конференцияның алдыңғы отырыстарын өткізген елдерге, сондай-ақ келесі жылы кездесуді өткізетін Тәжікстанға алғысын білдірді.
Сондай-ақ А.Гани бейбітшілікті қамтамасыз ету және қақтығыстардың қайталануын болдырмау мақсатында халықаралық қоғамдастықтардан, ең алдымен АҚШ, Еуропалық Одақ және аймақ елдерінен қолдау сұрады.
Ауғанстанда жан-жақты татулықтың маңыздылығын атап өтіп, А. Гани қақтығыстардың қайталануын болдырмау тетігін құру қажеттігін атап өтті. «Азия жүрегі» Ыстанбұл үдерісіне қатысушы елдердің өкілдерінен тұратын жұмыс тобын және бейбітшілік үдерісті декриминализациялау үшін Кабул қаласында жиналатын ұлттық қауіпсіздік жөніндегі кеңесшілер мен халықаралық ұйымдардың өкілдерінен тұратын консультативтік топты құру ұсынылды.
Түркия Президенті Р. Eрдоған өз сөзінде Оңтүстік Азиядағы проблемалардың басым бөлігі оның шекарасынан тыс жерде болып жатқанын және осы географиядағы адамдар оқиғалардың жағымсыз салдарларымен жиі күресуге мәжбүр екенін атап өтті. Осыған байланысты, Оңтүстік Азия аймағы мен оның айналасындағыларға қатысты қиындықтарды еңсеру үшін аймақтық ынтымақтастық пен бірегейлік қажет.
Ауғанстан сезімтал кезеңді бастан өткеруде. Халықаралық қоғамдастық ретінде біз Ауғанстанға көптеген жылдар бойы көрсетіп келе жатқан көмегімізді арттырып, материалдық және рухани инвестицияларды ұлғайтуымыз керек.
Р. Ердоған дағдарысты кезеңде Ауғанстанды барлық салада қолдау қажет екенін, осылайша террористік ұйымдардың Ауғанстанға келуіне қолайлы жағдай жасауға мүмкіндік болмайтындығын атап өтті.
Сонымен қатар, Р.Ердоған НАТО елдерін Ауғанстан армиясы мен полициясының әлеуетін арттыруда Ауғанстанға қолдау көрсетуді жалғастыруға, сондай-ақ экономикалық, сауда және әлеуметтік салада Ауғанстанның дамуына қолдау көрсетуге шақырды. Р.Ердоған ауған үкіметі өз тарапынан міндеттемелерін орындағанын, ал халықаралық қоғамдастық Ауғанстан алдындағы өз міндеттемелерін ұстанғанын атап өтті.
Р. Ердоған өз сөзін қорытындылай келе, Ыстанбұл үдерісі бірлескен сынақтар алдында өңірлік, жергілікті шешімдер құру үшін өте пайдалы платформа болғанын атап өтті. Аймақ проблемаларын жауапкершілік пен ынтымақтастық рухында шешуге мүмкіндік беретін Ыстанбұл үдерісі осы бағыттағы ынтымақтастықтың бірегей өңірлік моделін ұсынады.
Түркияда Ыстанбұл үдерісі құрылғаннан бері мүдделі елдер процесті нығайту, оның тиімділігін арттыру және проблемаларды шешу қабілетін арттыру үшін зор күш салды. Бұл платформа Ауғанстанмен байланысты барлық мүдделі тараптарды саяси, экономикалық және коммерциялық аспектілерде біріктіреді.
Президент Р.Ердоғанның конференция соңында сөйлеген сөзінен кейін шетелдік делегация басшыларымен естелік суретке түсті.
Қазақстандық дипломат Ауғанстанды өңірлік интеграцилық үдерістерге тартуды ұсынды. Сонымен қатар Қазақстан тарапы Ауғанстандағы бейбітшілікті орнатуға қосып жатқан үлесін атап өтті.
Конференцияның қорытындысы бойынша декларация қабылданып, тараптар ауғанаралық татуластыру мәселесін талқылауды жалғастыруға келісті.
