2025 жылы Рамазан айының аяқталуымен келген Ораза айт бүкіл Қазақстан бойынша айрықша қуаныш және ынтымақпен аталып өтті. Үш күнге созылатын бұл мейрам – мұсылман қауымы үшін рухани жаңарудың, кешірім мен қайырымдылықтың мерекесі. Биылғы айтта елдің түкпір-түкпірінде жүз мыңдаған адам таң сәріден мешіттерге ағылып, айт намазына қатысып, бір-бірін құттықтап, мерекелік шараларға белсенді атсалысты. Төменде 2025 жылғы Ораза айттың Қазақстан өңірлеріндегі тойлану ерекшеліктерін бірнеше қырынан саралап шығамыз.
Өңірлердегі айт намазы
Ораза айт мерекесінің басты рәсімі – таңертеңгі айт намазы – еліміздің әр облыс орталығы мен ірі қаласында ұйымдасқан түрде өтті. Астана, Алматы, Шымкент сынды мегаполистерде айт намазы жергілікті уақытпен таңғы 7:00-де басталып, мешіттер лық толды. Алматы қаласында биыл ерекше жағдай орын алды – Алатау ауданында жаңадан салынған алып мешіт (ресми ашылуы әлі болмаған) тек осы мереке күні жамағат үшін бір күнге есігін айқара ашты. Таңғы айт намазын оқу үшін бұл еңселі құлшылық ордасына халық көп жиналып, мешіт ауласында және көшеде айрықша қозғалыс байқалды. Алматының бас имамы Төлеби Оспан әлеуметтік желі арқылы жаңа мешіттің құжат мәселесі толық шешілмесе де, тұрғындар өтінішіне орай айт күні ғана ашылатынын хабарлап, намаздан кейін уақытша жабылатынын жеткізген еді. Нәтижесінде, қаладағы осы ең үлкен мешітте мерекелік намазға шамамен 40 мыңдай адам жиналды. Мешіт сыйымдылығы 20 мың адам болғанымен, бұл күні екі есеге жуық көп жамағат қатысты. Таңғы 6-дан бастап мешітке қарай көлік кептелісі туып, жол қозғалысын реттеу үшін полиция қызметкерлері жұмылдырылды; жедел жәрдем және өрт сөндіру машиналары да қауіпсіздік мақсатында мешіт маңында кезекшілік етті. Айт намазынан соң Алматы жұртшылығы бір-бірін құшақ жая құттықтап, көрісіп, мерекелік көңіл-күйде тарасты.
Астана қаласында айт намазы Республикасының Бас мешітінде өтті. Мұсылмандар діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлы елордадағы бас мешітте айт намазын өзі жүргізіп, жамағатқа арнап үндеу насихат айтты. Бас мүфти барша жиналғандарды Ораза айт мейрамымен құттықтап, Рамазан айынан кейін мұсылманның рухани күйі қандай болуы керектігі жайында тағылымды уағыз сөйледі. Ораза айында істелген құлшылықтар мен жинақталған рухани қорды жыл бойы сақтап, ізгі амалдарды айттан кейін де жалғастырудың маңызды екенін атап өтті. Үгіт-насихаттан соң елорда жамағаты Бас мүфтимен бірге айт намазын оқып, еліміздің амандығы мен бірлігі үшін арнайы дұға жасады. Шымкент қаласы және Түркістан сияқты оңтүстік өңірлерде де таңғы намазға халық көп жиналып, қаланың барлық ірі мешіттерінде мерекелік намаз бір мезгілде оқылды. Мысалы, дерек бойынша Шымкентте сол күнгі айт намазы қаладағы 97 мешітте бір уақытта өтті – бұл халық тығыз орналасқан өңірде әр аудан мешіттеріне жамағаттың таралып, ұйымдасқан түрде құлшылық жасағанын көрсетеді. Ақтөбе облысы бойынша да мешіттерге халық көп жиналды: бұл өңірде жалпы саны 35 мың адам айт намазына қатысты деп хабарланды. Таңғы намазға үлкенінен кішісіне дейін ағылған Ақтөбе жұрты қатар сап түзеп, имамдарға ұйып намаз оқыды. Сол сияқты Қарағанды, Қызылорда, Орал, Өскемен, Павлодар және басқа облыс орталықтарында орталық мешіттерде мерекелік намазға бірнеше мыңдаған адамнан жиналып, намаз орындары (мешіт ішіне сыймаған жағдайда аула, арнайы алаңдар) толық dolды деп жергілікті БАҚ хабарлады. Жалпы, биылғы айт намазы Қазақстанның барлық өңірінде тыныш әрі ұйымшылдықпен өтті, жамағат мереке бастауын ақ ниет, дұға-тілекпен қарсы алды.
Қайырымдылық және әлеуметтік шаралар
Ораза айт мейрамы – халқымыз үшін қайырымдылық пен мейірім көрсетуімен құнды. Рамазан айында көпшілік берген пітір-садақа мен ұстаған оразасының сауабын айт күндері игі істермен бекіте түсуге тырысты. Биыл республика көлемінде Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы жариялаған «Рамазан сыйы – 35 мың азық-түлік себеті» атты ауқымды қайырымдылық марафоны ерекше рөл атқарды. Бұл бастама аясында Рамазан айында мұқтаж отбасыларға алғашқы 3500 азық-түлік қорабы таратылып үлгерді, әрі жыл соңына дейін жалпы 35 мың отбасыға көмек жеткізу көзделген. Рамазанның соңғы күнінде, яғни айт қарсаңында, еліміздің барлық өңірінде бір мезетте мешіт имамдары, Діни басқарманың «Зекет және қайырымдылық» қорының қызметкерлері, еріктілер мен демеуші азаматтар атсалысып, мыңдаған отбасына азық-түлік үлестірді.
Айт күндері де бұл игі үрдіс жалғасын тапты. Мысалы, Ақтөбе облысында Ораза айт намазы алдында аталған «Ел үлесі – пәтерге» жобасы аясында бүкіл ел бойынша 549-шы, ал Ақтөбе өңірі бойынша 26-шы баспана мұқтаж жанұяға сыйға берілді. Облыстың бас имамы бұл қуанышты оқиғаны мешітке жиылған жамағат алдында жария етіп, жаңа пәтердің кілтін Хабиболла қари есімді азаматқа табыстады. Бұл – тұрмыс тауқыметін көрген отбасыларға тұрақты үй алып беру мақсатындағы республикалық акцияның айт мейрамы кезіндегі бір көрінісі. Сондай-ақ айт күні Ақтөбе орталық мешітінде бір жас сәбидің тұсауы кесіліп, осы ұлттық дәстүр арқылы көпшілікке өнеге көрсетілді. Қызылорда облысында мереке намазынан соң мешіттерде ақ дастарқан жайылып, жамағатқа дәм үлестірілді, сонымен бірге әлеуметтік жағдайы төмен жандарға азық-түлік және өзге де қажет тұрмыстық заттар таратылып, қайырымдылық акциялары ұйымдастырылды. Бұдан бөлек, көптеген өңірде мешіт жамағаттары қарттар үйіне, балалар үйіне немесе мүмкіндігі шектеулі азаматтарға арнайы барып, мерекелік көңіл-күй сыйлап, қажетті көмектер көрсетті деген хабарлар БАҚ беттерінде жарық көрді. Мәселен, Алматы қаласында өткен жылы дәл осындай айт күнінде Наурызбай ауданы «Мұхаммед Әл-Әмин» мешіті «Перзент» балалар үйіне қайырымдылық сапар жасап, балаларға сыйлық таратып, мекемеге қаржылай көмек тапсырғаны белгілі. Биыл да осы игі дәстүр жалғасып, әр қала-ауданда мешіт имамдары бас болып мұқтаж жандарға қол ұшын беру шараларын жүйелі өткізді. Мұның барлығы Ораза айттың ұлы мұраты – қоғамда мейірімділік пен қайырымдылықтың салтанат құруын жүзеге асыра түскенін көрсетеді.
Ұлттық ойындар мен мәдени бағдарламалар
Айт мерекесі тек құлшылықпен шектелмей, халықтық мереке ретінде ұлттық мәдениетімізді дәріптейтін түрлі шаралармен жалғасты. Республиканың көптеген мешіттерінде айт намазынан кейін жамағат үшін дәстүрлі спорттық ойындар ұйымдастырылды. Шымкент қаласында мешіттер жанында қол күрес (армрестлинг), арқан тарту, кір тасын көтеру сияқты жарыстар өтіп, күш сынасқан сайыскерлер көпшілікке қызықты көрініс сыйлады. Әр мешітте ең мықтылар анықталып, жеңімпаздарға Шымкент қаласының бас имамдығы атынан арнайы дипломдар мен кәде-сыйлар табыс етілді. Сондай-ақ Шымкенттегі көптеген мешітте осы мереке күндері қайырымдылық шаралары қатар ұйымдастырылып, мұқтаж отбасыларға көмек берілгені хабарланды. Қарағанды өңірінде айт күні жамағатқа мерекелік көңіл-күй сыйлау мақсатында таңғы namazdan кейін мешіт ауласында ұлттық спорт сайыстары өткізілді. Әсіресе қазақ күресі бойынша белдесулер ұйымдастырылып, ересектермен бірге балалар да белсене қатысты. Жас пен жасамыс бірге арқан тартып, асық ату ойнап, отыз күн оразадан шыққан қауым айт мерекесін ерекше көңілді күйде қарсы алды. Павлодар облысында өткен мерекелік шараларда аймаққа танымал әншілер мен күйшілер халыққа арнап өнер көрсетіп, ән мен жырдан шашу шашты. Сонымен қатар, павлодарлық жастар арасында қазақ күресі, арқан тарту, тоғызқұмалақ, кір тасын көтеру секілді ұлттық спорт түрлерінен жарыстар ұйымдастырылып, көпшіліктің қызығушылығын оятты.
Ұлыстың ұйытқысына айналған Ораза айтта поэзия мен сөз өнері де назардан тыс қалған жоқ. Шығыс Қазақстан (Өскемен) аймағы бойынша мерекелік бағдарлама аясында айт намазынан кейін мешіт ауласында алты қанат ақ боз үй құрылып, «Уақып» қорының атынан жамағатқа ас-шай таратылды. Сондай-ақ сол жерде өңірлік ақындардың «Бір келген он екі айда – Рамазан» атты мүшәйрасының қорытындысы жарияланып, жеңімпаз ақындарға жүлделер берілді. Мешіт ауласында жас ақындар өлең оқып, мерекенің мәнін арттыра түсті. Бұл шара халықтық поэзия арқылы айт мерекесін рухани тұрғыда байыта түскен тың бастама болды. Бұдан бөлек, Жамбыл облысының мешіттерінде де айт намазынан соң жамағатқа құрма таратылып, қол күрес, арқан тарту секілді ұлттық ойындардан жарыстар ұйымдастырылғаны мәлім болды. Маңғыстау облысында Ораза айт мерекесі кең көлемде аталып өтті: мешіт аулаларында бірнеше киіз үй тігіліп, ұлттық салт-дәстүр насихатталды. Қазақ күресі, кір тасын көтеру, арқан тарту сияқты спорттық ойындар өтіп, жиналған жұртшылықтың көңілін көтерді. Сайыстарда топ жарғандар арнайы сыйлықтармен марапатталды, ал жалпы көпшілік осындай шараларды қолға алған ұйымдастырушыларға ризашылық білдіріп тарасты. Осындай ұлттық спорт және мәдени бағдарламалар мерекелік күндері Ақтау, Орал, Талдықорған, Семей сияқты көптеген қалада да көрініс тапты. Ораза айт осылайша халқымыздың мәдени құндылықтарын жаңғыртып, ұрпақтан ұрпаққа жалғасқан ойындары мен өнерін дәріптейтін шараға айналды.
Айт дастарханы һәм қонақжайлық дәстүрі
Айт мерекесінің тағы бір маңызды бөлігі – кең дастархан жаю, көпшілікпен бірге дәм тату дәстүрі. Рамазан айының оразасынан шыққан мұсылмандар Айт күні әдетте үйінде де, қоғамдық орындарда да дастархан жайып, мерекелік ас әзірлейді. Биыл көптеген өңірде айт намазынан кейін мешіттердің өзінде мерекелік дастархан ұйымдастырылды. Мысалы, Қарағанды қаласының орталық мешіті жамағатқа арнайы таңғы ас ұсынды. Қызылорда облысында мешітке жиналған халық намаздан соң ақ дастарқаннан дәм татып, ұлттық тағамдармен ауыз ашты. Бұл өңірде көпшілікке наурыз көже, бауырсақ сияқты тағамдар таратылғаны хабарланды. Батыс Қазақстан облысында орталық мешіт жанынан киіз үй тігіліп, жамағатқа бауырсақтар мен көжелер тегін таратылды. Әсіресе, ауылдық жерлерде айт күні әр үйде үлкендердің ақ батасымен арнайы дайындалған дастархан жайылып, көрші-қолаң бір-біріне қонаққа барып, дәм татқызу салты жалғасып келеді. Бұл күні сыбаға тарату, шелпек пісіру, айран ұйыту секілді дәстүрлі ас мәзірі де ұлықталады. Ақтөбе қаласында мерекелік бағдарлама соңында жиналған қауымға айт дастарханынан дәм ұсынылып, ынтымақ үстінде бірге ас ішу рәсімі өтті. Мұндай ортақ дастархан басындағы кездесулер халықты жақындастырып, мерекенің шапағатын арттыра түсті. Ораза айттың ең басты тағамы – әрине, қытымыр қыстан аман шыққан халқымыздың ақ мол болсын деген ниетпен дайындалатын наурыз көжесі. Көптеген аймақта мешіт ауласында наурыз көже таратылды, сондай-ақ қой сойып, ет асу, палау әзірлеу секілді жергілікті дәстүрге сай ас мәзірлері ұсынылғаны туралы әлеуметтік желі қолданушылары бөлісті. Жалпы, Айт мерекесінде халық бір-бірінің үйіне қонаққа барып, дәм ауыз тиюі – қонақжайлығымен танылған қазақ халқының берік дәстүрі. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев та халыққа жолдаған құттықтауында айт күні ақ дастархан жайып, бір-біріне қонақ болудың маңызын атап өтті: «Рамазан айында имандылыққа, рухани тазаруға ұмтылған жұртымыз Айт күні ақ дастархан жайып, қонақжайлық көрсетеді. Бір-біріне ізгі тілегін арнайды» деп осы мерекенің ата салтымызбен сабақтастығына назар аударды. Демек, мерекелік дастархан арқылы Ораза айт жұртшылықты тағы да бауырмалдықа, бірлікке шақыратын мейрам болып отыр.
Балалар мен жастардың қатысуы
Ораза айт – балалар үшін де аса қуанышты мереке. Ұзақ уақыт ораза ұстамаған бүлдіршіндер айттың келуін асыға күтіп, ертемен үлкендерге сәлем бере келеді. Қазақ халқында ежелден келе жатқан «айттық» дәстүрі бойынша, айт күні үйге кірген кішкентай қонаққа үй иелері кішігірім сый-сияпат немесе тәтті-дәмді береді. Биыл көптеген аймақтарда осы «айттық беру» рәсімі жаңғырып, мешіттерде және қоғамдық шараларда балаларға арнайы сыйлықтар таратылды. Қостанай облысының мешіттерінде мереке күні «Балаларға базарлық» атты акция өтіп, намазға келген балғындарға және жалпы қала балаларына айттық кәде сыйлықтары үлестірілді. Кей жерде мұндай сыйлыққа ұлттық ойыншықтар, кітапшалар немесе тәттілер салынған қапшықтар берілді. Қызылорда облысында айт намазынан кейін мешіт ауласында балаларға арнайы айттық тәттілер таратылды. Балдырғандар мәз-мейрам болып, имамдарға алғысын жаудырды. Бұдан бөлек, жасөспірімдер жағы мерекелік спорттық ойындарға белсене араласты. Мысалы, жоғарыда айтылғандай, Қарағандыда балалар қазақ күресіне қатысып, арқан тартысып жарысты. Көптеген өңірде мешіттер жанында «Балаларға базарлық» атты қуаныш шаралары ұйымдастырылып, аниматорлар шақырылып, балғындар үшін түрлі ойын-сауық бағдарламалары өтті деген ақпараттар әлеуметтік желілерде көрініс тапты. Мұндай шаралар балалардың айт мерекесіне қызығушылығын арттырып, олардың санасында мейрамның жағымды естеліктермен бекінуіне сеп болуда.
Айт мерекесінде жастар да шет қалмады. Жоғарыда аталған спорттық сайыстарға, өнер кештеріне негізінен жастар қауымы атсалысты. Ерікті жастар қайырымдылық шараларына көмектесіп, азық-түлік тасып, таратудан бастап, түрлі ұйымдастыру жұмыстарына дейін үлес қосты. Сонымен қатар, мешіттерде Рамазан айында діни сауат ашу курстарына қатысқан жасөспірімдерге мереке күні шағын марапаттар табысталды. Мысалы, Өскемен өңірінде айт намазы алдында мешітте дәріс алған жеткіншектерге естелік сыйлықтар берілген. Ал Батыс Қазақстан облысында 30 күн бойы тарауих намазына тұрақты қатысқан 80 жастағы ақсақал мен 17 жастағы қари жасөспірім көпшілік алдында ерекше құрметке бөленді: қарияға кіші қажылық (ұмра) жолдамасы сыйға тартылып, қаридың иығына шапан жабылып ат мінгізілді. Бұл – жастарды ынталандырып, үлкенді сыйлау дәстүрін көрсеткен өнегелі іс болды. Жалпы, Ораза айт жастарды бейбітшілікке, сыйластық пен бірлікке үндейтін мереке болғандықтан, өскелең ұрпақ оның мән-маңызына қанығып өсуде.
0
0
0
1
0
