2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап елімізде міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі енгізілді. Бұл медициналық көмекке ақы төлеу құнын 1 трлн теңгеден (2019 жылы) 2,8 трлн теңгеге дейін (2024 ж.) ұлғайтуға көмектесті. Осыған орай BAQ.KZ тілшісі МӘМС-ке жан-жақты тоқталып, осы уақыт аралығында атқарылған жұмысты саралап көрді.
Медицинаға бөлінген қаржы ұлғайды
Міндетті медициналық сақтандырудың арқасында еліміздегі адамдардың жан басына шаққандағы шығыстары айтарлықтай өсті. Бұрын әр адамға 56 мың теңге болса, қазір бұл көрсеткіш 122 мың теңгеге жетті.
Бұл азаматтар үшін тегін медициналық көмектің қолжетімділігін айтарлықтай арттыруға мүмкіндік берді. Енді нақты көрсеткіштерге тоқталсақ:
- стационарлық көмек көрсету көлемі 1,5 есе өсті. Күндізгі стационарларды қаржыландыру екі есе өсті;
- стационарлық көмекті қаржыландыру 2,4 есе өсті;
- жоғары технологиялық медициналық көмекті қаржыландыру 2,5 есе, ал мұндай қызметтердің көлемі 2,8 есе өсті;
- позитронды-эмиссиялық томографты қолданатын диагностикалық қызметтердің саны екі есе өсті;
- онкогематологиялық көмек көлемі 57%-ға өсті;
- консультациялық-диагностикалық қызметтер 30%-ға өсті.
Елімізде 2023 жылы денсаулық сақтауға жұмсалған жалпы шығындар тарихта алғаш рет ЖІӨ-нің 4%-ына немесе 4,7 трлн теңгеге (жан басына шаққанда $516) жетті.
Инфрақұрылымды дамыту
2019-2023 жылдар аралығында 558 денсаулық сақтау нысаны салынды. Мәселен 2019 жылы 171, оның ішінде облыстар бойынша айтсақ, Ақмола-2, Ақтөбе-20, Алматы-9, Атырау-1, Шығыс Қазақстан-3, Жамбыл-66, Қарағанды-9, Қостанай-2, Қызылорда-17, Павлодар-1, Солтүстік Қазақстанская-1, Түркістанская-27, Астана-12, Алматы-1 нысан пайда болды.
Ал 2020 жылы 79 нысан бой көтерді. Оның ішінде 16 модульдік жұқпалы аурулар ауруханасы (Ақмола, Алматы, Атырау (2), Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай, Қызылорда, Маңғыстау, Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Түркістан облыстары, Алматы қалалары (2), Нұр- Сұлтан, Шымкент) және 63 алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету нысаны (Ақмола облысы - 1, Ақтөбе облысы - 4, Алматы облысы - 28, Атырау облысы - 5, Жамбыл облысы - 2, Қарағанды облысы - 5, Қызылорда облысы - 2, Маңғыстау облысы – 1, Түркістан облысы – 5, Астана– 10) бар.
2021 жылы тағы 72 нысан салынды, оның ішінде 1 емхана (Қызылорда облысы, Қазалы ауданы, Әйтеке би кентінде ауысымына 250 келушіге арналған), облыстық перинаталдық орталық (Ақтөбе облысы, Ақтөбе қаласында) және 70 алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету нысаны. (оның ішінде Ақмола облысында – 3, Ақтөбе облысында – 9, Алматы облысында – 26, Атырау облысында – 1, Шығыс Қазақстан облысында – 1, Жамбыл облысында – 1, Қарағанды облысында – 1, Қызылорда облысында – 9, Маңғыстау облысында – 3, Павлодар облысында – 1, Түркістан облысында – 5, Астанада – 10).
2022 жылы өңірлерде 118 денсаулық сақтау нысаны ашылды және салынды. Оның ішінде 116 алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету нысаны (Ақмола - 1, Ақтөбе - 11, Алматы - 16, Атырау - 3, ШҚО-1, Жамбыл - 20, Жетісу - 19 , ЗКО. -1, Қарағанды -7, Қызылорда-4, Маңғыстау -8, Түркістан -17, Шымкент-8) және 2 аурухана (Жаңаөзен қаласындағы қалалық көпсалалы аурухана, Ақтау қаласындағы онкологиялық диспансер) бар.
2023 жылы республика өңірлерінде 118 денсаулық сақтау нысаны салынды, оның ішінде «Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту» ұлттық пилоттық жобасы аясында 85 нысанды (құны 19,8 млрд. теңге) алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету нысаны, аясында 30 нысан. жергілікті бюджет пен «Ауыл - ел бесігі» бағдарламасы бойынша (жалпы сомасы 22,9 млрд. теңге) және жеке инвестициялар мен демеушілік есебінен 3 нысан (жалпы сомасы 1,9 млрд. теңге) атап өтуге болады.
Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту
2023 жылдан бастап Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес «Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту» ұлттық пилоттық жобасы жүзеге асырылуда. Жоба аясында 3 тапсырма жүзеге асырылуда:
Біріншісі – ауылдық елді мекендерді алғашқы медициналық-санитарлық көмек ұйымдарымен қамтамасыз ету. Оның ішінде 655 алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету нысанын (257 фельдшерлік пункт, 238 фельдшерлік пункт, 160 дәрігерлік амбулатория) салу көзделген.
Екіншісі – ел бойынша 32 заманауи көпсалалы аудандық аурухананы ұйымдастыру арқылы ауыл тұрғындарына жедел медициналық көмек көрсетудің уақтылылығын арттыру. Сондай-ақ жұмыс істеп тұрған аудандық ауруханаларды жаңғырту (күрделі жөндеу, ғимараттарды қайта жаңарту, инсульт және кардиологиялық орталықтар, бөлімшелер ашу).
Үшінші міндет – ауылдық денсаулық сақтау мекемелерін медициналық кадрлармен қамтамасыз ету. Осы мақсатта ауылдық денсаулық сақтау нысандарына 1100 медицина қызметкерін оқыту жоспарлануда.
Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету
Қазіргі уақытта дәрілік заттардың мемлекеттік тізілімінде 6 953 дәрілік зат тіркелген және 10 057 бөлшек дәріхана бар.
Мемлекет азаматтарды амбулаториялық деңгейде шамамен 230 миллиард теңгеге және стационарлық деңгейде шамамен 240 миллиард теңгеге дәрі-дәрмекпен және медициналық бұйымдармен қамтамасыз етеді.
Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін медициналық ұйымдар жанынан 72 дәріхана, ауылдық жерлерде 161 жеке дәріхана ашылды.
Ал 20 медициналық ұйым дәрілік заттардың емделушіге қадағалануының толық циклін іске қосты (таңбалау, кодтау). Осылайша, жалпы азаматтар жоғары деңгейде дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етілген.
Бұл ретте Үкімет ішкі нарықтағы отандық өндірілетін дәрілердің үлесін 50 пайызға жеткізу жол картасын бекітіп, тиісті жұмыстар жүргізілуде.
Дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды шығаратын 15 жаңа өндіріс орны ашылды. Дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды өндіретін отандық 159 кәсіпорын бар.
Кадрлық қамтамасыз ету
Қоғамдық денсаулық сақтау жүйесінде барлық ведомстволарды есепке алғанда 270 мыңнан астам медицина қызметкері жұмыс істейді.
Республикада 8 медициналық университет, 7 медициналық факультет, сондай-ақ 17 ғылыми-зерттеу институттары мен ғылыми орталықтар бар. Қазіргі студенттер саны 69 мыңнан асты, оның ішінде 11 мыңнан астам шетелдік студент білім алуда.
Шетел азаматтарын Қазақстанда оқыту бойынша халықаралық ынтымақтастықты нығайту аясында Өзбекстан, Тәжікстан, Қырғызстан, Әзірбайжан және басқа да шет мемлекеттерге жыл сайын үкіметаралық гранттар бөлінеді.
Мемлекет басшысының тапсырмаларын жүзеге асыру аясында 2023 жылдан бастап резидентурада оқуға гранттар саны 2500-ге дейін ұлғайтылды.
2023 жылы медициналық жоғары оқу орындарын 7 мыңға жуық дәрігер (6940) бітірді. Орта медицина қызметкерлерінің дипломдық көрсеткіші 23 мыңнан астам (23 038) құрады.
Жұмысқа орналастыру арқылы 3 мыңнан астам денсаулық сақтау маманы жұмысқа тұрды. Бұл ретте 601 маманға көтерме жәрдемақы берілсе, 384 адам баспанамен қамтамасыз етілді, ал 74 маманға басқа да қолдау шаралары көрсетілді.
Сонымен қатар студенттердің шәкіртақысы жыл сайын 20%-ға, резидент-дәрігерлер, магистранттар мен докторанттар үшін 15%-ға көтеріледі.
Медицина қызметкерлерінің жалақысы 2020 жылдан 2023 жылға дейін қоса алғанда: дәрігерлер үшін 30%-ға, фельдшерлер үшін 20%-ға өсті.
Бұл ретте ауыл дәрігерлерінің орташа жалақысы 2023 жылдың аяғында 446 мың теңгені, қалалық дәрігерлердің орташа жалақысы 358 мың теңгені құрады (2020 жылмен салыстырғанда 2,3 есе өсті).
Орта медицина қызметкерлерінің орташа жалақысы ауылдық жерлерде 246 мың теңгені, қалада 199 мың теңгені құрады (2020 жылмен салыстырғанда 1,7 есеге өсті).
Бұл ретте, қолданыстағы үстемақыларды ескере отырып, дәрігерлердің орташа жалақысы 592 мың теңгені (2020 жылмен салыстырғанда 2,3 есеге өсті), ал мейірбике қызметкерлерінің 293 мың болды.
Сонымен қатар, медицина саласының мәртебесін арттыру және медицина қызметкерлерін құқықтық қаржылық қорғауды қамтамасыз ету мақсатында биылғы 19 сәуірде Мемлекет басшысы Заңға қол қойды. Оған сәйкес ауылдық жерлерде жұмыспен қамтылған медицина қызметкерлеріне 100 ең төменгі жалақы немесе 8,5 млн теңге көлемінде ақшалай төлем белгілеу көзделген.
Бұл шаралар медицина саласының беделі мен құрметін қамтамасыз етуге, сондай-ақ өскелең ұрпақты денсаулық сақтау саласына тартуға бағытталған.
