Қаржы министрлігі Қазақстан-Қытай шекарасындағы «кептеліс» бойынша тасымалдаушылардың шағымдарына жауап берді, деп хабарлайды BAQ.KZ комитеттің ресми сайтына сілтеме жасап.
Тасымалдаушылар Қытаймен шекараны кесіп өту үшін электронды кезекті алу мүмкін емес деп шағымдануда. «Достық-Авто» және «Нұр Жолы» ең танымал өткізу пункттеріндегі «CarGoRuqsat» электрондық брондау сервисінде кезек 2-3 апта алдында бос емес. Тасымалдаушы компаниялар меморгандарға электрондық броньды алдын ала беруді үш күннен кейінгі күндерге тоқтата тұру туралы өтінішпен жүгінді. Бүгінде брондау бір ай бұрын қол жетімді.
Өтініш беруші авторларының деректері бойынша, білместен немесе «мүмкін болған жағдайда» бос слоттардың көпшілік бөлігін ресейлік тасымалдаушылар брондайды, алайда кейінірек олар өз кезегінен бас тартады, нәтижесінде пункт «бос» болады, ал адал тасымалдаушылар бірнеше апта күтуге мәжбүр.
Бұдан басқа, өз өтініштерінде авторлар «CarGoRuqsat» сервисін техникалық қолдау жеделхат-чаттарында босатылған кезектер 100 немесе одан да көп АҚШ долларына қайта сатылады деп мәлімдейді. Бұл ретте робот-бағдарламалар (боттар) қолданылады, олар бірнеше секунд ішінде босатылған кезекті алуға үлгіреді.
Мемлекеттік шекарада электрондық кезек жүйесін енгізу рәсімдердің ашықтығы мен жүк тасымалын жоспарлаумен байланысты көптеген мәселелерді шешуге мүмкіндік берді. Жаңашылдық күту уақытын едәуір қысқартты және тасымалдаушыларға өз бағыттарын тиімді жоспарлауға мүмкіндік берді, бұл елдің жүк айналымы мен транзиттік мүмкіндіктеріне оң әсер етті.
Алайда, қол жеткізілген жетістіктерге қарамастан, жеке адамдар жүйені бұзуға тырысатын жағдайлар бар. Олар белгіленген ережелерді айналып өту және құрылған процестерді бұзу үшін әртүрлі әдістерді пайдаланады, мұны заңсыз табыс табу мүмкіндігі ретінде көреді.
Нәтижесінде шекарада жасанды түрде жасалған дүрбелең тасымалдау құнының артуына және көлеңкелі айналымның қалыптасуына әкеледі. Бұл процестер көлік қызметтерінің құнына теріс әсер етеді және тасымалдаушылар арасындағы адал бәсекелестікке жол бермейді.
Осыған байланысты біздер қауіпсіздік шараларын күшейту және бұзушылықтар үшін қатаң шараларды қолдану арқылы жүйені жетілдіруді жалғастырамыз. Процестің барлық қатысушыларын ережелерді сақтауға және шекарадағы инфрақұрылымды одан әрі жақсартуға және дамытуға ықпал етуге шақырамыз, - деп жазылған комитет түсіндірмесінде.
МКК-да робот-бағдарламаларды пайдалана отырып, броньды жаппай брондау және кейіннен қайта сату схемасын ҚР Қаржы министрлігінің «Ақпараттық-есепке алу орталығы» АҚ тұлғасында электрондық кезекті тіркеушінің өзі және сервисті әзірлеуші анықтағанын атап өтті. Бұзушылықтар мен қайта сату фактілері туралы ресми хабарлама БАҚ-қа жіберілді. Мәселені жүйелі түрде шешу және саңылауды жабу үшін қадамдар жасалды – енді бронь босатылады, «еркін» тізілімінде пайда болмайды. Яғни, автомобиль өткізу пунктіне келмеуі мүмкін, бірақ оның кезегі «жанып кетеді», бұл брондаудың «қайталама нарығын» мүмкін емес етеді. Ол бұрын рандом (кездейсоқ) тәртіпте босатылған.
Біз бұл өткізу пункттерінің уақытша «тоқтап қалуына» әкелетінін жол бердік. Кезекке тұрғысы келетіндер көп болуына қарамастан. Бұл кезеңнен де өту керек. Жаңашылдықтың әсерін дәл қазір күтуге болмайды. Бүгінде бір айдан астам уақыт бұрын адал емес пайдаланушылар басып алған кезектер әлі де «өртеніп жатыр». Мұндай пайдаланушылардың екі ондығы сервиспен бұғатталған болатын. Нарық қатысушылары кезекті, тіпті боттарды пайдалана отырып, негізінде қайта сату жоқ екенін және мүмкін болмайтынын түсінуі үшін уақыт қажет, - деп түсіндірді Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті.
Бүгінде айыппұл санкцияларын енгізу - жол жүрмегені үшін ақшаны ұстап қалу мәселесі зерттелуде. Мәселен, егер тасымалдаушы бір ай ішінде үш рет брондаған болса, бірақ өткізу пунктіне келмесе, онда республикалық бюджеттің кірісіне ерікті өтемақы ретінде оның әмиянынан тиісті өткізу пунктінің бос тұрғаны үшін 100 АЕК мөлшеріндегі сома есептен шығарылады.
Жолда кез келген жағдайлар болады: жүргізуші ауырып қалуы мүмкін, тартқыш сынуы мүмкін, ауа-райы нашарлайды және т.б. Сондықтан айыппұлсыз броньды қайтарып алу мүмкіндігін қалдыру қажет. Дегенмен, айыппұлдар нарық қатысушыларын тәртіпке келтіреді. Әзірге бұл біз қатысушылармен қарастыратын және талқылайтын ұсыныс. Жалпы, біз қатысушылардың ұсыныстарын белсенді түрде зерттейміз және оңтайлы шешімдерді табуға тырысамыз. Сауалнама көрсеткендей, көптеген тасымалдаушылар ескі кездейсоқ босату схемасын «бас тарту броньымен» қайтарғысы келеді. Бірақ бұл схемаға оралу әр түрлі қорғанысты айналып өтетін заманауи боттары бар қайта саиушылардың қолында болады. Сондықтан біз қайта сатуды болдырмайтын шешім іздеп жатырмыз, - деп атап өтті «Ақпараттық-есептеу орталығы» АҚ.
«Тірі кезекке» оралу ҚХР-дағы ең проблемалық бағытта да проблеманы шешу емес, деп санайды МКК сарапшылары. Мұнда атышулы «адам факторы» бар ескі сыбайлас жемқорлық схемалары қабылданбайды және қайтадан жасалмайды.
Бұдан басқа, цифрлық шешімдерді енгізуге қарамастан, физикалық тұрғыдан пункттердің өткізу қабілеті шектеулі. Пункттердің жұмыс уақытын ұлғайту және цифрландыру есебінен Қазақстан-Қытай шекарасында өткізу қабілеті соңғы екі жылда бірнеше есе өсті. Мәселен, мысалға, егер 2023 жылғы қаңтарда «Нұр Жолын» күніне 70-ке жуық көлік құралы кесіп өтсе, бүгінде 600 және одан да көп көлік өтіп тұр. Сондықтан, Қытаймен шекарада өткізу қабілеттілігін арттыру туралы айтатын болсақ, өткізу пункттерінің қуатын физикалық арттыру және олардың инфрақұрылымын кеңейту туралы айту қажет.
Тасымалдаушылар өз өтініштерінде сондай-ақ нарыққа қатысушылардың дербес деректерін қорғау мәселелерін де көтереді. Бұл үшін «АЕО» АҚ-да олар орналасқан барлық сервистер мен платформалар техникалық сынақтардан және ақпараттық қауіпсіздікке аттестаттаудан өтетініне сендірді. Мұндай сынақтарды ҚР Цифрлық даму және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің Ақпараттық қауіпсіздік комитеті жүргізді. Ағымдағы, 2024 жылы жүйені кезекті қайта аттестаттауды ҚР ҰҚК «Мемлекеттік техникалық қызметі» сәтті өткізді. Сондықтан, брондау қызметін пайдаланушылар деректердің сақталуына алаңдамаса да болады.
Электрондық кезек алғаш рет 2022 жылғы қарашада ҚХР шекарасында пилоттық режимде енгізілді. Сол сәттен бастап электрондық брондау сервисі мемлекеттік шекараның барлық периметрі бойынша барлық жерде енгізілуде. Жоба бойынша электрондық сервиске толық көшу 2024 жылдың соңына дейін аяқталады. 9 қазандағы жағдай бойынша «CarGoRuqsat» электрондық сервисін енгізілуімен сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар бюджетке 2 млрд теңгеден астам ақша төледі. Бұл ретте сервис арқылы 940 мың брондау жасалды.
