Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. ҚР Кәсіподақтар федерациясы жанындағы "Кәсіподақтардың қазақстандық спорттық-сауықтыру қоғамының" президенті Тастанбек Есентаев Facebook-тегі парақшасында әлеуметтік серіктестеріне жүгінді.
Дене шынықтыру және спорт – халықтың дене бітімінің дамуының тиімді құралы ғана емес, сонымен қатар азаматтардың денсаулығын сақтау мен нығайтудың маңызды факторы. Қазақстан халқына Жолдауында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев ұлт денсаулығын нығайту, халықтың барлық жас топтары арасында бұқаралық спортты дамыту мәселелеріне ерекше назар аударды. Елбасы адам денсаулығы тек 10-15%-ға ғана медицинаға байланысты екенін, қалғаны адамның өзіне байланысты екенін бірнеше рет атап өтті. Әрине, біздің елімізде денсаулық сақтау жүйесін дамыту мен жаңғыртуға ерекше көңіл бөлінуде, бар ауруларды емдеу бойынша қымбат жобалар енгізілуде, - деп жазды ол.
Оның айтуынша, ведомстволық ерекшелікке байланысты денсаулық сақтау министрлігінің басты басымдықтары ең алдымен ауру адамдарды емдеу, эпидемиямен және т.б. күрес.
Сонымен қатар, дене шынықтыру мен спорттың ұлт денсаулығы үшін рөлі жалпыға бірдей танылғанына қарамастан, бұқаралық спортты дамыту және қозғалу белсенділігінің әртүрлі нысандары мен құралдарын сауықтыру бойынша жұмыс халықтың денсаулығын нығайтудың нақты міндеттерінен, аурулардың алдын алу, олар бастан кешкен аурулардан кейін адамдарды толыққанды оңалту іс жүзінде үзілген.
Статистика бойынша республикада азаматтардың тек 30,6%-ы немесе 5 706 625 адам жүйелі спортпен шұғылданады, ал дамыған елдерде бұл көрсеткіш 50%-дан астамға жетеді.
Сонымен қатар, қазақстандықтардың өмір сүру ұзақтығы Еуроодақ елдерінің тұрғындарына қарағанда орта есеппен 8-11%-ға төмен. Ерте өлімнің ең көп тараған себептері – жүрек аурулары, диабет, сондай-ақ онкологиялық және респираторлық аурулар (инфекциялық емес аурулар). Спортпен тұрақты айналысу көрсетілген аурулардың көрсеткіштерін айтарлықтай төмендетуі мүмкін екені құпия емес. Спорт денсаулық үшін қаншалықты маңызды екенін ескере отырып, біз өміріміздің елеулі бөлігін жүргізетін жұмыс орнында дене белсенділігін арттыруға жағдай жасау қажеттігі туралы мәселені ойластырылған, бірақ кідіріссіз шешуді талап етеді. Қазақстанда 9 млн жұмыс істейтін халық, оның ішінде 80%-ға жуығы жалдамалы қызметкер. Сондықтан бүгінгі күні жұмыс берушілердің өздері салауатты өмір салтын ұстануға азаматтарды ынталандыру мәселесі ерекше маңызға ие, - деп баяндады Тастанбек Есентаев.
Қоғамның президенті атап өткендей, денсаулықты қолдау, еңбек өнімділігін жақсарту және ұлт денсаулығын сақтауға қолайлы әсер ету үшін "Қазақстан кәсіподақтарының спорттық-сауықтыру қоғамы" ҚР Кәсіподақтар федерациясы (КҚКО) жанындағы 2020-2022 жылдарға арналған "Салауатты жұмыс орындары" бағдарламасы әзірленді. Ол Еңбек күні режиміне өндірістік гимнастиканы, дене шынықтыру үшін үзіліс енгізуді, сондай-ақ елдің кәсіпорындарында, ұйымдары мен мекемелерінде дене шынықтыру ұжымдарын құруды көздейді.
Дене шынықтыру ұжымдарын құру әрбір қызметкер үшін дене жүктемесінің жеке бағдарламаларын әзірлеуді, медициналық тексеруге негізделген оның биометриялық көрсеткіштерін есептеуді қоса алғанда, қызметкерлердің денсаулығына кешенді көзқарасты қолдануды көздейді. Мысалы, ұйым жанындағы медицина маманы көп компонентті тәсілдерді қолдана отырып, салауатты өмір салтының түрлі факторларын, оның ішінде жеткілікті қозғалыс белсенділігін, оңтайлы теңгерімді тамақтануды және т.б. пайдалану бойынша жеке ұсынымдар әзірлеуі тиіс. Мұндай нақты жұмыс халықтың спортпен шұғылдануға қажеттілігін және олардың мүмкіндіктерін анықтауға және еңбекшілердің қызығушылығын арттыруға мүмкіндік береді.
"Салауатты жұмыс орындары" қазақстандық спорттық-сауықтыру кәсіподақтар қоғамы (ҚССКҚ) бағдарламасының жаһандық жоспары келесі мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған:
- Жұмыс орнында адамдардың денсаулығын қорғау және нығайту;
- Еңбек медицинасы қызметтерін кеңейту және оларға қолжетімділік;
- Практикалық қызмет үшін нақты деректерді жинау және тарату;
- Басқа секторлардың саясаты мен бағдарламаларына жұмыс істейтін денсаулық сақтау элементтерін қосу.
ҚССКҚ жобасын жаппай тиімді енгізу үшін спорттық-сауықтыру қызметі ұйымдары басшыларының міндетті қаржыландыру бойынша нормаларды заңнамалық бекіту ұсынылады.
Жұмыс берушінің қызметкерлердің денсаулығын сақтау үшін жағдай жасау, бұқаралық спортты дамыту және жұмыс орындарында тиісті спорттық инфрақұрылым құру - қазақстандықтардың өмір сүру ұзақтығын арттырудың және орасан зор экономикалық шығындарды азайтудың маңызды құрамдас бөлігі. Осы шараның шамадан тыс шығындары туралы пікірлерге қарамастан, бағдарламаның абсолюттік артықшылықтары қызметкерлер үшін де, жұмыс берушілер мен жалпы мемлекет үшін де айқын. Сарапшылардың бағалауы бойынша, еңбекке уақытша қабілетсіздіктен туындаған өнімділіктің жыл сайынғы шығындары жүрек-қантамыр ауруымен ауыратын 1865 қызметкердің және диабетімен ауыратын 2042 қызметкердің өнімділігінен толық айрылуына баламалы, бұл Қазақстан экономикасына жылына 23,6 млрд.теңгедей түседі, - деп сөзін жалғады ол.
Сау қызметкерлерді сауықтыруды инвестициялай отырып, жұмыс беруші өндірістегі жарақаттану мен жазатайым оқиғалар деңгейін төмендету; ауруханалық демалыстар санын қысқарту; медициналық сақтандыруға арналған шығындарды азайту; еңбек өнімділігін арттыру және жұмыс сапасын және командалық рухты жақсарту мүмкіндіктерін алады.
Бұдан басқа, ДДСҰ-ның экономикалық залалын талдау ҚР Денсаулық сақтау министрлігімен бірлесе отырып, еңбек өнімділігінің 6,5 есе төмендеуінен туындаған жасырын экономикалық шығындар инфекциялық емес ауруларды (ИЕА) емдеуге арналған шығындардан асып түсетінін және 2 трлн теңгені құрайтынын көрсетті. Тұтастай алғанда, Қазақстан экономикасына келтірілген қазіргі шығын 2,3 трлн теңгені құрайды. 2017 жылғы елдің жалпы ішкі өнімінің 4,5%-ына тең. Дене шынықтыру мен спортқа инвестициялар бастапқы инвестицияларды еселеп ұлғайту жолымен адам ресурстарына күрделі қаржы салудың мультипликативті әсерін әкелетіні ғылыми дәлелденген.
Экономикалық үлгілеу нәтижелеріне сәйкес, халықтың физикалық белсенділік деңгейін арттыруға бағытталған шаралар 15 жыл ішінде еңбек өнімділігін арттыру түрінде 775 млрд теңге сомасында инвестициялардың жоғары қайтарылуын қамтамасыз етеді (көрсетілген кезеңде әрбір инвестицияланған 1 теңгеге тиісінше 34 теңге).
Жоғарыда айтылғандарға қатысты Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Қоғамдық денсаулық сақтау және қоршаған орта департаментінің директоры Мария Нейраның сөзін тілге тиек еткен жөн.
Бизнестің әл-ауқаты жұмысшылардың денсаулығына байланысты, -деп атаған болатын Мария Нейра.
Әртүрлі зерттеушілердің деректері бойынша, дене шынықтырумен және спортпен шұғылданатын адамдардың Еңбек өнімділігі бос емес адамдарға қарағанда 10-15%-ға жоғары.
ДДҰ сарапшылары еңбекшілер үшін дене белсенділігіне жұмсалған ұтымды уақыт аптасына 6 сағаттан кем болмауы тиіс деп анықтады. Сондай-ақ, өндірістік кәсіпорындарда дене шынықтырумен шұғылдану көлемі аптасына 6-8 сағатқа дейін тек аурушаңдықты төмендету есебінен ғана экономикаға 30-35% қосымша көп миллиондық қаржылық пайда әкелуі мүмкін деп есептелді.
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, дене шынықтыру сабақтарын тек еңбек процесіне енгізу жарақаттанудың орташа есеппен 17%-ға төмендеуіне ықпал етеді, Ұжымда сырқаттанушылықты 40-50%-ға төмендетеді, еңбекке жарамсыздық кезеңін 20%-ға қысқартады, созылмалы аурулардың анықталуын 10-15%-ға арттырады және нәтижесінде еңбекке уақытша жарамсыздықтың орташа мерзімін 30%-ға азайтады.
"Салауатты жұмыс орындары", "персоналдың денсаулығы туралы қамқорлық, оны емдеуде үнемдеу ретінде" бағдарламаларының халықаралық тәжірибеде белсенді дамуы сауықтыру және әлеуметтік әсерден басқа, айтарлықтай қаржылық үнемдеу әкелді.
Көптеген елдерде соңғы 30 жылда жүрек-қан тамырлары ауруларынан жас және орта жастағы адамдардың өлім-жітімі екі-үш есе қысқарды, орташа өмір сүру ұзақтығы 10-20 жылға ұлғайды, 80-85 жастағы еңбек етуге және толыққанды өмір сүруге мүмкіндік беретін халықтың өміршеңдігі күрт өсті.
Сондай жолмен көрші Ресей Федерациясы мен Қырғызстаннан келген әріптестеріміз жұмыс берушінің нормативтік құжаттардағы қызметкерлердің дене белсенділігі үшін жағдай жасау міндетін бекіте отырып кетті.
Бүгінгі таңда біздің еліміз әлемнің дамыған 30 елінің қатарына ұмтылған кезде, қойылған мақсаттарды іс жүзінде іске асыру ел халқының зияткерлік және физикалық әлеуетіне үлкен көлемде байланысты екенін түсіну маңызды.
Денсаулық сақтау саласында қабылданған бағдарламаларға қарағанда, дені сау адамдардың денсаулығын қорғау бағдарламасы тек денсаулық сақтау министрлігінің айрықша қамқорлығы болмауы тиіс,бұл міндет жалпы мемлекеттік сипатқа ие болуы тиіс.
Сонымен қатар, салауатты өмір салтын қамтамасыз ету міндеттері мемлекеттік саясаттың бірінші кезектегі басымдықтарының қатарына, еліміздің ұлттық мүдделерінің аса өзекті салаларына жатқызылуы тиіс. Мұндай саясат пен бағдарламаны жалпы мемлекеттік деңгейде дереу қалыптастыру қажет. Әлеуметтік әріптестер мен еңбек етіп жүрген халыққа арнаған сөзінде қазақстандық кәсіподақтардың спорттық-сауықтыру қоғамы жоғарыда аталған бастамаларды белсенді талқылауға және сіздің ұсыныстарыңызды қарауға ашық деп сендіргім келеді, - деп сөзін түйіндеді Тастанбек Есентаев.
