Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау минтсрлігі «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне денсаулық сақтау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасының тұжырымдамасын дайындады, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.
Атап айтқанда, ол пациентті емдеуден бас тарта алатын дәрігерлерді құқықтық қорғау жөніндегі құқықтық тетікті құру мүмкіндігін қарастыру ұсынылады.
Емдеуші дәрігер МО медициналық ұйымының (бөлімшесінің) тиісті лауазымды адамымен (басшысымен) келісім бойынша пациентті бақылаудан және оны емдеуден 3 шарт бір мезгілде сақталған кезде бас тарта алады:
1) пациентті басқарудан бас тарту оның өміріне қауіп төндірмейді;
2) жүргізуден бас тарту басқалардың денсаулығына қауіп төндірмейді
3) жүргізуден бас тарту ӘБ лауазымды адамымен келісілген.
Тәжірибе көрсеткендей, пациенттер соңғы медициналық қателіктер жібергендіктен дәрігерлерге шағымданып қана қоймайды, сонымен қатар дәрігерлердің өздері мезгіл-мезгіл өздерінің ар-намысы мен қадір-қасиетін қорғайды, сондықтан біздің еліміздегі дәрігерлерді құқықтық қорғау Толық жұмыс істейді.
Төтенше жағдай кезінде қаңтар айында 20 денсаулық сақтау нысандарына шабуыл жасалды. Оның ішінде-бес стационар, бір МСАК нысаны, Алматыда орналасқан 14 дәріхана. Осы кезеңде жеті медицина қызметкері зардап шекті, оның бесеуі Алматыда, біреуі Шымкент пен Алматы облысында.
Сонымен қатар, лауазымдық өкілеттіктерін жүзеге асыру кезінде жедел медициналық жәрдем қызметінің медицина қызметкерлеріне шабуыл жасау фактілері бар. (2018 жылы Атырау облысында пациенттер мен оның туыстарының фельдшер мен диспечерге шабуыл жасауының 3 жағдайы тіркелді, Павлодар облысында 2018-2019 жылдары - жедел жәрдем қызметкерлеріне шабуыл жасау мен ұрудың 3 фактісі тіркелді, Солтүстік Қазақстан облысында 2018-2019 жылдары шабуылдың 5 жағдайы тіркелді, Түркістан облысында ұрып-соғудың 2 жағдайы тіркелді фельдшерлер және 1 жағдайда қорлау және басқалар).
Медицина қызметкерлеріне шабуыл жасау проблемалары, орын алатын медицина қызметкерлерінің құқықтарын басқаша қорғау, медицина қызметкерлерін құқықтық қорғау тетігі қажет.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде дәрігер мен пациенттің құқықтық қатынастарын нормативтік құқықтық реттеу тетігін әзірлеу қажет (медициналық қызметкерлерді құқықтық қорғау), мысалы, медициналық қызметкердің өміріне және (немесе) денсаулығына қауіп төндіретін қауіптің туындауына, мүдделер қақтығысына байланысты дәрігердің пациентті басқарудан бас тартуы, - делінген құжатта.
Психикалық және мінез-құлық бұзылыстары бар науқастарды дестигматизациялау бойынша шаралар қабылдау қажет. Негізінен психиатриялық (наркологиялық) бейіндегі пациенттер әлеуметтік қауіп төндірмейді, 98-99%.
Сонымен бірге, қоғам психиатриялық бейіндегі барлық пациенттерді әлеуметтік қауіпті деп қабылдайды, осыған байланысты басқа психикалық науқастардың құқықтарының бұзылуын болдырмау мақсатында әлеуметтік қауіп төндіретін адамды нақты анықтау қажеттілігі туындайды. Осыған байланысты психикалық мінез-құлық бұзылысы (ауруы) бар адамның, оның ішінде заттарды қолданумен байланысты адамның әлеуметтік қауіптілігі ретінде жаңа тұжырымдаманы енгізу ұсынылады.
Заң жобасында орган донорлығын жетілдіру және дамыту, яғни азаматтың (әлеуетті донордың) қайтыс болғаннан кейінгі донорлыққа өмір бойы ерік білдіруі көзделеді.
Мәселен, 2022 жылғы 10 қыркүйектегі жағдай бойынша күту парағында ағзаларды трансплантациялауды қажет ететін 3 562 пациент, оның ішінде 77 бала (3 208 пациент бүйрек, 179 - бауыр, 153 - жүрек, 16 – өкпе және 6 – өкпе-жүрек кешендерін трансплантациялауды қажет етеді).
Денсаулық сақтау саласында трансплантация саласында заманауи медициналық инновациялық технологиялар дамыған, дайындалған мамандар бар. Дегенмен, донорлық органдардың жетіспеушілігіне байланысты пациенттер трансплантация кезегін жылдар бойы күтеді немесе оны күтпей өледі.
Ұсынылып отырған түзету донорлық пулды ұлғайтуға және ҚР азаматтарының ағзаларды және (немесе) тіндерді трансплантациялауға қол жеткізуіне ықпал етеді, органдарды сатып алу-сату тәуекелін барынша азайтады.
Әлемдік тәжірибеде донорлық органдар пулын ұлғайту үшін реципиентпен тіндік үйлесімділік болған кезде ерлі-зайыптылар өмір бойы донор бола алады.
Ел халқына трансплантологиялық көмек алудың қолжетімділігі пациенттің өмір сүру сапасы мен ұзақтығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта Қазақстанда АИТВ-мен өмір бойы тұрақты негізде өмір сүретін адамдар қолданатын тиімді антиретровирустық препараттар қолданылады. Бұл вирустық жүктемені Анықталмайтын деңгейге дейін төмендетуге және сол арқылы қоғамда АИТВ жұқтыру қаупін азайтуға мүмкіндік береді
Ахуалды сақтау мақсатында АИТВ-инфекциясының шоғырланған сатысында таралуы (ел бойынша -0,38) және АИТВ-инфекциясымен сырқаттанушылықтың өсуіне жол бермеу мақсатында міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға (бұдан әрі МӘМС) жарналарды төлейтін, ел аумағында уақытша тұратын шетелдіктер мен олардың отбасы мүшелерін динамикалық байқаумен ерікті медициналық сақтандырумен қамтамасыз ету туралы норма ұсынылады, Денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган айқындайтын тізбе және көлем бойынша дәрілік заттармен қамтамасыз етіледі.
Аурудан кейін денені қалпына келтіру үшін коронавирустық инфекция пандемиясының нәтижесінде әсіресе өзекті және сұранысқа ие болды. Санаторий-курорттық саланы аурулардың алдын алу және медициналық оңалту ретінде дамыту үшін арнайы ұйымдастырылған режим жағдайында жасанды факторлармен, емдік дене шынықтырумен, емдік тамақтанумен және басқа әдістермен ұштастыра отырып, табиғи емдік физикалық факторларды пайдалана отырып, санаторий-курорттық ұйымдарды дамыту қажет. Санаторий – курорттық емдеу-адамдардың санаторий-курорттық ұйымда уақытша болуы жағдайында жүргізілетін профилактикалық, қалпына келтіру емінің және (немесе) медициналық оңалтудың түрі ретінде жаңа тұжырымдаманы енгізу ұсынылады.
Қазақстанда электрондық тұтыну жүйелерін тарату және тұтыну вейптерді бақылаусыз сатуға байланысты жоғары өсу қарқынына ие, ол барлық жерде қолжетімді бағамен, әсіресе жасөспірімдер мен жастарға жүзеге асырылады. Әрбір бөлшек азық-түлік дүкенінде сатылатын ЭСП (вейп) аумақтық қолжетімділігі, бағасы вейп үшін 2000 теңгеден аспайтын балалар мен жасөспірімдерге қаржылық қолжетімділігі байқалады.
"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексінде ЭСК (вейп) қоюға және оны 21 жасқа толмаған адамдарға сатуға тыйым салу жөніндегі норма көзделген. Кодекстің қолданыстағы нормасы темекі өнімдерін қоюға тыйым салу және темекі өнімдерін ашық көрсету бөлігінде орындалмайды және кәсіпкерлердің өздері барлық жерде елемейді, ал ЭСП нарығы ашық емес, - делінген құжатта.
ДДҰ-ның Қазақстандағы зерттеуінің (HBSC 2018) мәліметтері бойынша, 11 жастан 15 жасқа дейінгі жасөспірімдер арасында электронды темекіні тұтыну 4 жылда 3 есе өсті, ұлдардың 15% - ы және қыздардың 6% - ы оларды қолданып көргендерін мойындады.
Темекі өнімдерін тұтыну жұқпалы емес аурулардың (қан айналымы жүйесінің, тыныс алу органдарының және онкологиялық аурулардың аурулары) даму қаупінің факторларының бірі болып табылады.
Жасөспірімдер мен балалар арасында вейптерді көп тұтынуына, сондай-ақ елде вейп эпидетіне әкеп соққан бақылаусыз жаппай сатуға байланысты электрондық тұтыну жүйелерінің (вейптердің) және хош иістендіргіштердің айналымына тыйым салу жөніндегі норманы жүргізу ұсынылады.
Туберкулездің алдын алуды, анықтауды, сондай-ақ туберкулезбен ауыратын адамдарға медициналық көмекті бастапқы медициналық - санитариялық көмекке енгізу бойынша қолданыстағы заңнамаға өзгерістер енгізу туберкулезге күдікті адамдарға, сондай-ақ туберкулезі бар пациенттерге жүргізілетін барлық көрсетілетін қызметтерді МСАК деңгейінде нормативтік реттеуді және тұрақты қаржыландыруды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Заң жобасымен «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодекске, Бюджет кодексіне, «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» заңға, «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» Заңға және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу ұсынылады.
