Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. 2021 жылды COVID-19 пандемиясын артта қалдыруға үміттеніп, бастағалы отырмыз. Әлем елдері бұл жағдайды өз амалдарымен шешуге тырысқанымен, жаһандық дипломатия барлығымызға ортақ мәселелер мен сабақтарға назар аударады.
Үндістанның Сыртқы істер министрі және «Үндістан жолы: белгісіз әлем стратегиялары» кітабының авторы, доктор С.Джайшанкардың айтуынша, бұл көбінесе жаһандану процесінің сипатына байланысты.
Біздің замандастарымыз бұл (жаһандану) туралы негізінен экономикалық тұрғыдан ойлауға дағдыланған. Жалпы мағынасы – сауда, қаржы, қызметтер, байланыс, технологиялар және ұтқырлық. Бұл біздің дәуіріміздегі өзара тәуелділікті және өзара байланысты білдіреді. Алайда COVID біздің тіршілігіміздің бөлінбейтінін көрсетті. Нағыз жаһандану пандемия, климаттық өзгерістер және терроризмнен артық. Бұл мәселелер дипломатиялық пікірталастардың негізін қалауы керек. 2020 жылы көргеніміздей, мұндай мәселелерді елемеу өте үлкен шығындарды туғызады. Көптеген артықшылығына қарамастан, әлем жаһандануға қарсы қатты реакцияның куәсі болды. Бұл көбінесе қоғамдар арасындағы және олардың ішіндегі байлықтардың теңсіз үлестірілуінен туындайды. Осылайша, мұндай оқиғаларға мән бермейтін режимдер мен диспансияларға күмән туындайды. Біздің айтып жатқанымыз, жеңімпаздар мен жеңілгендер туралы емес, бүкіл әлемдегі төзімді қоғамдастықтарды дамыту туралы болуын қамтамасыз етуіміз керек, – дейді Джайшанкар.Оның пікірінше, COVID-19 біздің қауіпсіздік туралы түсінігімізді де өзгертті. Осы уақытқа дейін елдер көбінесе әскери, интеллектуалдық, экономикалық және мәдени тұрғыдан ойланатын болған. Бүгінде олар денсаулық қауіпсіздігіне көп көңіл бөліп қана қоймай, сенімді және тұрақты жеткізілім желілері туралы алаңдайтын болды. COVID-19 дәуіріндегі күйзелістер біздің қазіргі жағдайымыздың морттылығын көрсетті. Әлемдік экономикаға қауіп-қатерді азайту үшін өсімнің қосымша драйверлерін, сондай-ақ ашықтық пен нарықтың өміршеңдігін арттыру қажет.
Көпжақты институттар бұл тәжірибенің пайдалылығын қолдана алмады. Олардың айналасындағы дау-дамайдан басқа, 1945 жылдан бергі ең ауыр әлемдік дағдарысқа ұжымдық жауап қайтару туралы талап та болған жоқ. Бұл өзіндік талдау жасауға итермелейді. Көпжақтылықты реформалау тиімді шешімдер қабылдау үшін өте маңызды. COVID-19-ға сенімді жауап қалыптастыру, 2021 жылдың әлемдік дипломатиясында басым орын алады. Бұл бағытта Үндістан өзінің үлгісін көрсетті. Бұл – ақырзаманның пайғамбарларына қарсы тұру, өлім-жітімді азайту және қалпына келтіруді күшейту үшін қажетті денсаулықты сақтау шаралары арқылы жасалды. Статистиканы халықаралық салыстыру арқылы көруге болады. Сонымен қатар Үндістан 150-ден астам елге дәрі-дәрмек, көптеген жағдайда грант түрінде жеткізетін әлемдік дәріхана ретінде алдыңғы орынға шықты. Премьер-министр Нарендра Моди біздің ел жаппай вакцинациялауды бастауға кіріскендегі берген вакциналарды әлемге қолжетімді етуге көмектесу бойынша уәдесі іске асырылып отыр. «Үндістанда жасалған» вакцинасының алғашқы партиялары Бутан, Мальдив аралдары, Бангладеш, Непал, Маврикий, Сейшель және Шри-Ланка сияқты көршілерімізге ғана емес, сонымен бірге біздің шекаралардан тыс Бразилия мен Марокко сияқты серіктестерге де жеткізілді, – дейді Үндістанның Сыртқы істер министрі.Оның айтуынша, басқа маңызды жаһандық сын-қатерлер бүгінде назар аударуға тұрарлық. Париж келісімінің орталық тарабы ретінде Үндістан климаттың өзгеруіне қарсы күресте берік болды. Оның қалпына келтірілетін энергия көздерінің көрсеткіштері артты, орман жамылғысы көбейді, биоәртүрлілігі кеңейіп, суды пайдалануға көңіл бөлінді. Өзімізде жетілдірілген тәжірибе қазір Африкадағы және басқа елдердегі серіктестіктерімізбен қолданылуда. Үндістан дипломатиясы өзіндік үлгісімен және қуатымен, соның ішінде Халықаралық Күн Альянсы мен Төзімді инфрақұрылым коалициясының бастамалары арқылы көш бастап келеді. Терроризм мен радикалдануға қарсы тұру мәселесі де өзекті. Үндістан ежелден қалыптасқан трансшекаралық террористік актілер қоғамы ретінде жаһандық хабардарлықты арттыруға және келісілген іс-қимылдарды насихаттауға белсенді қатысуда. Бұл Үндістанның Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі ретіндегі және FATF, G20 сияқты форумдардағы дипломатиясының негізгі бағыттарының бірі болады.
COVID-19 пандемиясының ең маңызды тәжірибелерінің бірі сандық технологиялардың күші болды. Контактілерді іздеу арқылы болсын немесе қаржылық және азық-түлік қолдауымен болсын, 2014 жылдан бастап Үндістанның цифрлық бағыты әсерлі нәтижелер берді. «Кез келген жерден жұмыс істеу» тәжірибесі COVID-19-бен «үйде отырып оқу» тәжірибесі сияқты нығайтылды. Мұның бәрі Үндістанның шетелдегі даму бағдарламаларының құралдар қорабын кеңейтуге көмектеседі және көптеген серіктесті қалпына келтіруге көмектеседі. Сонымен қатар 2020 жылы тарихтағы ең үлкен репатриация болды, 4 миллионнан астам үндістандық үйлеріне оралды. Мұның өзі біздің уақыттағы ұтқырлықтың маңыздылығын көрсетеді. Зияткерлік өндіріс пен білім экономикасы тереңірек тамыр жайғандықтан, сенімді талантқа деген қажеттілік арта түсетіні сөзсіз. Дипломатия арқылы олардың қозғалысын дамыту жаһандық мақсаттардың бірі болуы қажет. 2021 жылы қалыпты жағдайға оралу, сандық қызметтерге негізделген қауіпсіз саяхатты, денсаулықты жақсартуды, экономиканы қалпына келтіруді білдіреді. Бұл жаңа сұхбаттар және жаңа түсініктер түрінде көрінетін болады. COVID-19-дан кейінгі әлем көп полярлы, плюралистік және теңдестірілген болады. Үндістан өз тәжірибесімен бұл бағытта өзгерістер енгізуге көмектеседі, – дейді Үндістанның Сыртқы істер министрі.
