Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының Төрағасы Нұрлан Әбдіров "Qazaqstan" телеарнасына сұхбат берді, деп хабарлайды BAQ.KZ.
Мажоритарлық жүйені қайтару (партиялықтізімдермен бірге нақтытұлғаларға дауыс беру) сайлаушымен оның биліктегі өкілі арасындағы тікелей байланыс туралы сұранысқа жауап береді.
Бұл қоғамға не береді: Азаматтар тек "абстрактілі партия" емес, депутаттың жеке жауапкершілігін сезінгісі келеді. Бір мандаттық округтерді енгізу сенімділікті арттыруға және сайлау белсенділігін арттыруға көмектеседі.
Заңдылықты күшейту: Cайлаушы белгілі бір адамды таңдай алатын болса, ол депутаттың жеке жауапкершілігін және оны кері шақырып алу тетіктері (императивті мандат) арқылы бақылау мүмкіндігін біледі.
2022 жылғы референдум алдында Нұрлан Әбдіров еліміздің барлық өңірлерінде халықпен, партиялармен, қоғамдық пікір көшбасшыларымен, журналистермен және блогерлермен 70-тен астам кездесу өткізді.
Азаматтардың басты сұранысы - партияны ғана емес, нақты тұлғаларды да сайлауға мүмкіндік беретін мажоритарлық жүйені қайтару болды.
2022 жылғы конституциялық реформаның нәтижесінде аралас сайлау жүйесі енгізілді: Мәжіліс депутаттарының 70%-ы партиялық тізімдер бойынша, 30%-ы бірмандаттық округтер бойынша сайланады. Облыстар мен республикалық маңызы бар қалалардың мәслихаттарында арақатынас 50/50 құрайды, ал аудандық мәслихаттардың барлық депутаттары тек бірмандаттық округтер бойынша сайланады.
Осылайша, елдің депутаттық корпусының 90%-дан астамы халық тікелей сайлаған нақты тұлғалар.
Әкімдердің 90%-дан астамын (шамамен 2 500 адам) халық тікелей сайлайды. Процесс 2021 жылы басталды, осы уақытқа дейін ауылдардың, ауылдық округтердің, кенттердің және аудандық маңызы бар қалалардың 94% әкімдері сайланды. Қалған 6% ағымдағы жылы сайланады.
Сондай-ақ негізгі өзгерістердің қатарында билік органдарына сайлаудың жаңа тәртібі, президенттік өкілеттік мерзімін 5 жылдан 7 жылға дейін өзгерту (бір реттік мерзімге сайлау), бірмандаттық округтер бойынша сайланған депутаттар үшін императивті мандат енгізу бар.
Партиялық тізімдерде неғұрлым кең өкілдікті қамтамасыз ету үшін Мәжіліске сайлау кезінде әйелдер, жастар және мүгедектігі бар адамдар үшін 30 пайыздық квота енгізілді. Сондай-ақ сайлау қорларына ерікті қайырмалдықтарға шектеулер қойылды және сайлау алдындағы үгітте онлайн-платформаларды пайдалану регламенттелді.
Облыстық маңызы бар қалалар мен аудандар әкімдерін тікелей сайлау маңызды жаңалық болды. 2023 жылы пилоттық режимде 45 әкім сайланды.
Әкімдерді тікелей сайлау жергілікті деңгейдегі саяси белсенділікті ғана емес, азаматтардың әлеуметтік жауапкершілігін де арттырады.
Елді-мекеннің басшысын тұрғындар тікелей сайлаған кезде, бұл олардың қажеттіліктері мен проблемаларымен тығыз байланысты. Жергілікті деңгейдегі тікелей демократия халықтың өз ықпалы туралы хабардарлығын қалыптастырады, қабылданған шешімдерге өзінің қатысты бар екенін күшейтеді.
