Жуырда елімізде қыз балаларға адам папиллома вирусына қарсы екпе салу басталғаны белгілі, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.
Вирус адамға несімен қауіпті? Екпе қауіпті індеттен қорғай ала ма? Вирусқа мән бермеудің соңы неге ұласуы мүмкін? Осы және өзге де сұрақтарға жауап іздеп көрген болатынбыз.
135 елде салынатын екпе
Адам папиллома вирусы (HPV) — тері мен шырышты қабаттардың эпителийіне әсер ететін өте кең таралған және генетикалық гетерогенді ДНҚ бар вирустар тобы. Адам папилломавирусы папилломавирустар тұқымдасына жатады. HPV-нің 190-нан астам түрі анықталды және сипатталды. Әр түрі жақын туыстық штаммнан 10%-дан астам ерекшеленеді. Олардың ішінде HPV-нің 30-дан астам түрі урогенитальды жолдың эпителий қабатын жұқтыруы мүмкін.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы Қазақстанда күнделікті қанша адам қауіпті індетке шалдығатыны туралы ақпаратты жариялады. Деректерге сәйкес, елімізде күн сайын 5-тен астам әйел жатыр мойны обырына шалдықса, екі әйел аталған індеттен көз жұмады.
Адам папиллома вирусына (HPV) қарсы вакцина 15 жылдан астам уақыт бойы қолданылып келеді және әлемнің 135 елінде, соның ішінде Өзбекстан, Қырғызстан, Түрікменстанда қолданылады. Әлемнің 117 елі адам папилломавирусына (HPV) қарсы вакциналарды өздерінің ұлттық иммундау бағдарламаларына енгізді, соның ішінде Еуропа, АҚШ, Ұлыбритания, Канада, Австралия және Латын Америкасы елдерінің көпшілігі Қазақстанда АПВ-ға қарсы вакцинация жүргізу 2024 жылдың үшінші тоқсанына жоспарланған. ДДҰ ұсынысына сәйкес, HPV вакцинациясының қажетті тобы-9-14 жас аралығындағы қыздар. Қазақстан Республикасының Ұлттық вакцинация күнтізбесіне сәйкес ДДҰ ұстанымын және Қазақстан Республикасында халықты иммундау жөніндегі сарапшылардың Ұлттық техникалық консультативтік тобының ұсынымдарын ескере отырып, 11 жастағы қыздарға вакцинация жүргізу қолға алына бастады.
Вирус неден пайда болады
Адам папиллома вирусынан (HPV) туындаған аурулар жасырын басталатын, созылмалы тұрақты ағымы бар ауруларға жатады және инфекцияның кіру қақпасы аймағында қатерсіз және қатерлі ісіктермен көрінеді. Инфекция қоздырғышының көзі ауру адам немесе тасымалдаушы болып саналады. HPV адамнан адамға ауыз, жыныстық қатынас арқылы, сондай-ақ тұрмыстық және тік (анадан балаға) жолдармен беріледі.
Адам папиллома вирусы – бұл қанға енбейтін жалғыз вирус, нәтижесінде инфекция процесі қабыну реакциясы дамымай жүреді.
Инфекция процесінде адам папилломавирусы жетілмеген жасушаларға, көбінесе базальды қабатқа әсер етеді, содан кейін олар эпителий жасушаларының инфекциясының тұрақты көзіне айналады. Инфекцияға жергілікті иммунитеттің төмендеуіне әкелетін терінің және шырышты қабаттардың микротраумалары мен қабыну процестерінің болуы ықпал етеді. Вирус ену орнында қалағаныңызша ұзақ уақыт тұра алады (созылмалы түрде). Аурудың инкубациялық кезеңі бірнеше айдан бірнеше жылға дейін созылуы мүмкін.
HPV инфекциясы мен аногенитальды сүйелдердің дамуы арасындағы орташа уақыт әйелдерде 3 айдан, мужчинерде 11 айға дейін болуы мүмкін.
Екпе АПВ-дан қорғай алады
Адамның инфекциясы HPV-нің бір немесе бірнеше түрінде кездеседі. HPV инфекциясы мен инвазивті қатерлі ісікке өту арасындағы аралық әдетте 10 жыл немесе одан да көп. Папилломавирустық инфекция көбінесе жыныстық серіктестері көп жас адамдарда тіркеледі. ДДҰ мәліметтері бойынша, халықтың 50-80%-ы HPV жұқтырған, бірақ жұқтырған адамдардың тек 5-10%-да аурудың клиникалық көрінісі бар.
Қазақстанда жоспарлы вакцинацияда АҚШ өндірген "Мерк Шарп және Доум" адам папилломавирусына қарсы вакцина қолданылатын болады. 4 валентті Вакцина, ол 4 жоғары онкогенді HPV-6, 11, 16, 18 түрлерінен қорғайды. Адам папилломавирусына қарсы Вакцина жаңа емес, әлемде, 2006 жылдан бастап, әлемнің 135 елінде: Австралия, Бельгия, Ұлыбритания, Германия, Швейцария, Дания, Норвегия, АҚШ және т.б. қолдануда көп жылдық тәжірибесі бар. ТМД елдерінде АПВ-ға қарсы вакцинация бағдарламасы Армения, Грузия, Молдова, Түрікменстан, Қырғызстан және Өзбекстанда енгізілді. Ерте жастан вакцинацияланған адам қатерлі ісік тудыруы мүмкін жоғары онкогендік қауіпті HPV түрлерінің көпшілігінен қорғалған, - деп атап өтті Астана қаласы санитарлық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшысының орынбасары Жанна Прәлиева.
Аногенитальды (венерологиялық) сүйелдердің жалпы қабылданған классификациясы жоқ. Алайда олардың бірнеше клиникалық түрлері бар: жыныс сүйелдері; папула түріндегі сүйелдер; дақтар түріндегі зақымданулар; эпителий ішілік неоплазия; бовеноидты папулез және Боуэн ауруы; Бушке-Левенштейннің алып кондиломасы (карцинома тәрізді жыныс сүйел). Клиникалық тәжірибеде папилломавирустық инфекцияның жасырын, клиникалық және субклиникалық түрлері ажыратылады.
Сақтансаң сақтайды
Жасырын инфекция тек молекулалық биологиялық зерттеу әдістерімен диагноз қойылады. Субклиникалық инфекция молекулалық биологиялық, кольпоскопиялық, цитологиялық және морфологиялық зерттеу арқылы диагноз қойылады. Аногенитальды сүйелдердің визуализациясын жақсарту үшін сірке қышқылының 3-5% ерітіндісімен сынама алуға болады.
Егер сірке қышқылымен емдеуден кейін жатыр мойнының бетінде ақ жерлер болмаса, Тест теріс деп саналады. Жатыр мойнында жатыр мойнының қалған бетінен ерекшеленетін АҚ аймақтар (ацетобеленді аймақтар) анықталған кезде оң. Жатыр мойны эпителийінің HPV әсерінен болатын өзгерістерін Пап бояуы бар қабыршақтанған жасушаларды микроскопиялаудың цитологиялық әдісімен анықтауға болады (Пап сынағы). Акушер-гинекологтың кеңесі жатыр мойнының, вульваның және қынаптың фондық және диспластикалық процестерін диагностикалау мақсатында, сондай-ақ аногенитальды сүйелдермен ауыратын жүкті әйелдерді басқару кезінде көрсетілген. Аногенитальды сүйелдерді уретральды локализациялау кезінде урологпен кеңесу және анальды аймақта кең процесс болған кезде колопроктологпен кеңесу ұсынылады. Үлкен кондиломасы бар науқастарды басқарған кезде бушке-Левенштейн хирург пен онкологтың кеңесін қажет етеді. Иммунитет тапшылығы жағдайлары болған кезде және аурудың қайталануы кезінде аллерголог-иммунолог дәрігердің кеңесі көрсетіледі.
HPV пациенттерінің 5-10% - ы кетпейді, бұл сайып келгенде вирус енген және қоныстанған жерде шырышты қабықтың: жатыр мойны мен жатыр мойны арнасының, жыныс мүшесінің, ауыздың және тамақтың қатерлі ісігіне әкелуі мүмкін.
HPV инфекциясы мен инвазивті қатерлі ісікке өту арасындағы аралық әдетте 10 жыл немесе одан да көп. Жатыр мойны обырының ерте сатысының белгілері: Репродуктивті жастағы әйелдердегі етеккір арасындағы тұрақты емес дақтар немесе жеңіл қан кетулер; Менопаузадан кейінгі дақ немесе қан кету; Жыныстық қатынастан кейін қан кету; Вагинальды разрядтың жоғарылауы, кейде жағымсыз иіс. Қатер аймағындағылар: жыныстық өмірдің ерте басталуы (инфекция қаупін 22 есе арттырады); жыныстық серіктестердің жиі өзгеруі; жиі босану және түсік түсіру; ілеспе урогенитальды инфекция және вагинальды биоценоздың бұзылуы; темекі шегу; Иммун тапшылығы жағдайлары; Тұқым қуалайтын бейімділік; гормоналды факторлар, - дейді Ұлттық ғылыми онкология орталығының аға ординаторы, медицина ғылымдарының кандидаты, онкогинеколог-дәрігер Аида Шакирова.
