Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ тілшісі. Қазақстандық «Қорамсақ» қару-жарақ қауымдастығының атқарушы директоры Сергей Катнов Алматыдағы жаппай тәртіпсіздік кезінде қару-жарақ дүкендері бүлікшілерден қалай қорғанғаны туралы айтып берді.
Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмаларын қару-жарақшылар ықыласпен қабылдап, үлкен үміт артты. Себебі біз естігіміз келген дүниелердің барлығын Мемлекет басшысы атап өтті. Оқиғалар көрсеткендей, Қазақстанның және Алматы қаласының қару-жарақ қоймалары техникалық жабдықталуы жағынан шабуылдарға тойтарыс беруге толық дайын болды. Дүкендерді техникалық қорғаудың негізгі міндеті күзет ұйымдары мен құқық қорғау органдарының дабыл топтары келгенге дейін қылмыскерлердің қаруға қол жеткізуіне жол бермеу болды. Біздің дүкендер 6 сағаттан 2 күнге дейін өз-өздерін қорғады. Оның үстіне бірқатар дүкенге басып кірсе де қылмыскерлер қаруды иелене алмай кетті.Тағы бір мәселе, қару-жарақ қоймаларын келіп күзетуге құқық қорғау органдарының күші аз болды, біздің дүкендердің қорғау мүмкіндіктері де шексіз емес екенін айту керек. Бұл оқиғаларда қылмыскерлер дүкендерге ұрып-соғу құралдарымен қамданып келді, - дейді Сергей Катнов.
Катнов оның өзінде де қарақшылар дүкендерге басып кіруге көп сағат жоғалтқанын айтады.
Осы уақыт аралығында дүкендер құзырлы органдарды көмекке шақырды, бірақ олар жете алмады. Өңірлердегі дүкеннің көпшілігі Президенттің тапсырмасы бойынша барлық қару-жарақты полицияға сақтауға тапсырды. Алматы қаласы бұл санатқа кірмеді, себебі Президенттің тапсырмасы кезінде қалада хаос болып жатты. Осындай жағдайда қаруды тапсыруға тасымалдау мағынасыз және одан да қауіпті болды, - деді қауіымдастықтың атқарушы директоры.
Оның айтуынша, қылмыскерлердің қолына түскен қарудың басым көпшілігі оқталмаған болған.
Қылмыскерлердің қолына түскен қару-жарақтың басым көпшілігі, әсіресе, аса қауіпті винтовка және жартылай автоматтар оқсыз және басқа да бөлшектерсіз болды. Мұндай қарулардан оқ атылмайды. Тіпті, ең көп зардап шеккен дүкендерде қарудан бөлек өзге қауіпті құралдар қылмыскерлердің қолына түспеді. Дүкендердің балансында тұрған қару-жарақтың өте аз бөлігі қылмыскерлердің қолына түскенін де мәлімдейміз, - дейді Катнов.
Осыған орай, олдүкендердің техникалық жабдықталуы толық орындалды деп есептейтіндерін жеткізді.
Қару-жарақ қоймаларына қойылатын қазіргі талаптарды қайта қараудың қажеті жоқ.Осыған қарамастан, бұл оқиғалар бірқатар проблемаларды анықтады, оларды шешу үшін қазақстандық қару-жарақшылар бірақатар шараны ұсынады, - дейді ол.
Қару туралы ережені қайта қарау
Катнов атағандай, жеке күзет ұйымдарының қызметкерлеріне арналған қару туралы ережені қайта қарау керек.
№ 7 және № 8 шағын оқтар үшін травматикалық және шолақ мылтық,тегіс ұңғылы қарумен қаруланудың қолданыстағы нормалары қарулы шабуылды тойтару үшін жеткіліксіз екені анық. Біз қару-жарақ қоймаларының дабылына жауап беретін күзетшілерді қысқа ұңғылы және ұзын ұңғылы автоматсыз қарумен қаруландыруды және оқ-дәрілер квотасын екі есе арттыруды ұсынамыз.Оқиғалар көрсеткендей, қарапайым азаматтар қарақшылардан мүлдем қорғансыз болып шықты. Азаматтардың газ тапаншалары мен револьверлер (травматикалық патронды ату мүмкіндігінсіз), электрошок құрылғылары сияқты өзін-өзі қорғаудың өлімге әкелмейтін құралдарын сатып алуды жеңілдетуді ұсынамыз, - деді ол.
Сергей Катновтың айтуынша, электрошоктық құрылғыларды өзін-өзі қорғаудың құралы ретінде олардың еркін сатылымын қайтару қажет.
Біз азаматтардың өзін-өзі қорғаудың травматикалық қаруын сатып алудың рұқсат ету тәртібін қайтаруды ұсынамыз. Біз қысқа ұңғылы қаруды азаматтық айналымға енгізуді қарастыру керек, мысалы, Италияда бірақ қажеттілікті негіздейтіндер бұл қаруды сатып ала алады. «Азамат – қару» деген ең концептуалды тандемге деген көзқарасты қайта қарастыру қажет. Бүкіл өркениетті әлемде қарулы, заңға бағынатын азамат қоғам мен мемлекеттің қауіпсіздігі мен құқықтық тәртібінің тірегі болып есептеледі. Құқық қорғау органдарының қолындағы қару жақсы, ал азаматтардың қолындағы қарудың бәрі қылмыскерлердің қаруы деген қате түсініктен арылу керек, - дейді ол.
Катнов атағандай, азаматтың қолда бар барлық құралмен өзін-өзі қорғауға конституциялық құқығы декларация емес, азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін қуатты құрал болуы керек.
Халықтық жасақтардың құрылуын жан-жақты құптай отырып, жеңінде бір ғана таңғышы бар жауынгер құрбан болуы ықтимал екенін түсіну керек. Біз жауынгерлерді пассивті қорғаныс құралдарымен - броньмен немесе соққыға қарсы дулығалармен, тізе төсеніштерімен және шынтақ жастықтарымен жабдықтау, сондай-ақ оларды өлімге әкелмейтін өзін-өзі қорғау құралдарымен қаруландыру мүмкіндігін қарастыруды ұсынамыз. Құқық қорғау органдарына қару-жарақ қоймаларының азаматтық немесе қызметтік қаруды жеткізуіне негізсіз тыйым салу жойылсын. Мұндай қажеттілік бар, қару-жарақ дүкендері құқық қорғау органдарын травматикалық патрондарға арналған камерасы бар тегіс ұңғылы қарулар («резеңке оқтар»), қызметтік қарулар, ЭШҚ және басқа да бірқатар қарулармен жабдықтаған жөн, - дейді ол.
Ол атағандай, құқық қорғау органдарына қару-жарақ қоймаларының азаматтық немесе қызметтік қаруды жеткізуіне негізсіз тыйым салуды жою қажет.
Оқиғалар көрсеткендей, мұндай қажеттілік бар, қару-жарақ дүкендері құқық қорғау органдарын травматикалық патрондарға арналған камерасы бар тегіс ұңғылы қарулар («резеңке оқтар»), қызметтік қарулар, ЭШУ және басқа да бірқатар қарулармен тезірек және арзанырақ қамтамасыз ете алады. білдіреді.Базарларды, барахолкаларды, қару-жарақ сатуға лицензиясы жоқ заңды тұлғаларды (пневматика, қырлы қару, ЕШҚ) толық тексеруден өткізу қажет. Қару немесе құрылымы жағынан қаруға ұқсас заттардың мемлекеттік сатып алу бойынша конкурстардың өткізілуін бақылауға алынғаны дұрыс. Кем дегенде соңғы 2 жылдан асқан қару және лицензиясы жоқ күмәнді қатысушылар жеңіп алған барлық тендерлерді тексеру қажет, - деді ол.
Катнов атап өткендей, қару-жарақ пен құрылымы жағынан қаруға ұқсас заттардың интернеттегі саудасын қатаң бақылауға алу қажет.
Қару-жарақ сатуға арналған желідегі кейбір жарнамалардың жалған екенін ескерсек, мұндай хабарландырулар өте көп, сондықтан оларды тексеріп, дереу бұғаттау керек.Төтенше жағдай жарияланған кезде қару-жарақ қоймаларынан түскен дабыл сигналдарына жеке күзет ұйымдары емес, құқық қорғау органдарының арнайы бөлiмшелерi ден қою керек.Елде немесе кез келген аймақта төтенше жағдай жарияланған кезде қару қоймалары онша көп болмағандықтан, дүкеннен сигнал болмаса да, полицияның арнайы жасақтары қару қоймаларын дереу қорғауды қамтамасыз ету керек, - дейді Сергей Котнов.
Ол атағандай, әртүрлі жағдайлар үшін жеке алгоритмдер құрастыру маңыздылығы жоғары.
2011 жылғы Тараздағы оқиғаның дамуы, 2016 жылғы Ақтөбедегі лаңкестік әрекеттен қаңтардың басындағы Алматыдағы оқиғаның айырмашылығы бар. Алматыдағы оқиғаларға байланысты қару-жарақ қоймаларын техникалық қорғау шаралары әбден жеткілікті болып шықты, бір ғана нәрсе – қарудың сауда алаңында орналасқан және залалсыздандыру үшін алынған бөлшектері, қару-жарақ, олар мүмкін болатын жерде қаруға зақым келтірмей алып тастауға болады, оларды бөлек жерде ғана емес, ауыр сейфтерде сақтау қажет болуы мүмкін, - деді Сергей Катнов.
