Жаңа жылдық дастарқан қамына кіріскен қазақстандықтар үшін қызыл уылдырық бұрынғыдан да қымбаттауы мүмкін. Қараша айында өнім бағасы былтырғы осы кезеңмен салыстырғанда 23,4%-ға өсті. Бұл – 2023 жылдың наурызынан бергі ең жоғары жылдық өсім, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросына сілтеме жасап.
Баға неге күрт қымбаттады?
Статистикаға сүйенсек, жылдық өсімге негізгі үлес соңғы екі айда қалыптасты:
- Қазан айында қызыл уылдырық ай сайын 9,8% қымбаттады – бұл кем дегенде 15 жылдағы ең жоғары айлық өсім;
- Қарашада баға тағы 4,1% өсті, бұл да соңғы жылдардағы ең жоғары мәндердің бірі.
Мұндай өсім отандық нарықтың импортер елдерге тәуелді екенін көрсетеді.
Қазақстанның негізгі жеткізушісі – Ресей
Қызыл уылдырық өндірісі әлемде негізінен Ресей мен АҚШ-та шоғырланған. Екі ел де Тынық мұхитының солтүстік бөлігінде орналасқан – бұл аймақта құнды албырт тұқымдас балықтардың жабайы түрлері (құнысбалық, кета, келмен балық) ауланады.
Қазақстан нарығында деликатес толықтай импортқа тәуелді. Ресми деректер бойынша:
- Ресей – негізгі әрі дерлік жалғыз жеткізуші;
- Импорттың 90%-ына жуығы осы елдің үлесіне тиесілі.
Импорт төмендеп отыр, бірақ жыл соңында өсім күтіледі
2024 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында Қазақстанға 67,2 тонна қызыл уылдырық әкелінді. Бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 17,4%-ға төмен.
Алайда сарапшылар импорт көлемі жыл ішінде біркелкі бөлінбейтінін ескертеді:
- Импорттың 50%-дан астамы дәстүрлі түрде қазан–желтоқсан айларында жүзеге асады.
- Сондықтан жыл қорытындысы бойынша көрсеткіштің айтарлықтай өзгеруі мүмкін.
Қазақстандықтар қызыл уылдырықты қаншалықты тұтынады?
Бірінші кредиттік бюроның деректеріне сүйенсек, соңғы алты жылда таза импорттың (экспортты шегергенде) орташа мәні – 114,4 тонна.
Бұл:
- Әрбір тұрғынға жылына шамамен 6 грамм ғана қызыл уылдырық келетінін көрсетеді;
- Бұл көрсеткіш 2019 жылға дейінгі тұтыну жөніндегі сауалнама нәтижелерімен сәйкес келеді.
Осылайша, Қазақстанда қызыл уылдырық сирек тұтынатын өнімдер қатарында қалып отыр.
Қызыл уылдырық бағасының жыл ішінде рекордтық деңгейде қымбаттауы – импортқа тәуелділік пен әлемдік нарықтағы өзгерістердің нәтижесі. Жыл соңына қарай сұраныстың артуы бағаның одан әрі өсуіне әсер етуі мүмкін.
