Казақстандық сарапшылар Дональд Трамптың БРИКС туралы мәлімдемесін бағалады. Олар Вашингтонның доллар үстемдігін сақтап қалуға тырысып, қаржы нарықтарына қысым көрсетіп отырғанын айтты. Сарапшылар БРИКС-тің ыдырамағанын және Қазақстанның мұндай риторикадан тыс екенін атап өтті, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.
БРИКС (BRICS) – бұл бес дамушы экономикалық қуатты елдерден тұратын халықаралық ұйым. Олардың атауы ағылшын тіліндегі қысқартылуымен белгілі: Бразилия (B), Ресей (R), Үндістан (I), Қытай (C) және Оңтүстік Африка (S). БРИКС елдері әлемдік экономикадағы маңызды ойыншылар және олар бірлесіп жұмыс істеу арқылы өздерінің экономикалық, саяси және геосаяси ықпалдарын күшейтуді мақсат етеді.
Ұйымның тарихына тоқталар болсақ, БРИКС тұжырымдамасы алғаш рет 2001 жылы Goldman Sachs банкілік компаниясының экономисі Джим О’Нилдің баяндамасында ұсынылды. Ол осы елдердің экономикасы қарқынды дамып келе жатқанын және олар болашақта жаһандық экономиканың қозғаушы күшіне айналатынын болжады. Бастапқыда ұйым BRIC деп аталып, төрт елді ғана қамтыды (Оңтүстік Африка кейінірек, 2010 жылы қосылды).
Сарапшылардың пікірінше, Вашингтон доллардың үстемдігін сақтап қалуға тырысып, нарыққа қысым жасау үшін саяси риториканы пайдаланып отыр.
АҚШ-тың бұрынғы президенті Дональд Трамп Аргентина басшысы Хавьер Милеймен кездесу кезінде АҚШ тарапынан кедендік баж салығын енгізу қаупінен кейін кейбір елдер БРИКС-тен шығуға кіріскенін мәлімдеді. Оның айтуынша, бұл ұйым «енді күш ретінде өмір сүрмейді», ал мемлекеттер «АҚШ нарығынан айырылып қалмау үшін қатысудан бас тартқан».
Бұл мәлімдеме бірден үлкен талқылау туғызды, себебі ресми түрде ешбір мемлекет БРИКС-тен шығатынын хабарлаған жоқ. Қазақстандық сарапшылардың айтуынша, бұл – БРИКС-тің күйреуі емес, Вашингтонның жүйелі түрде қысым көрсету және балама ықпал орталықтарына әсер ету әрекеті.
Саясаттанушы Газиз Әбішевтің пікірінше, БРИКС-ті сырттан «тарату» мүмкін емес, өйткені ұйымның классикалық мағынадағы құрылымы жоқ.
БРИКС – бұл жарғысы, бюджеті немесе міндеттемелері жоқ, мемлекеттер еркін пікір алмасатын икемді платформа. Оны «жою» мүмкін емес, себебі мұнда ресми мүшелік те жоқ. Елдер өз мүдделеріне қарай қатысу деңгейін өздері анықтайды, ал заңды тұрғыда ешкімді міндеттемейді, – дейді ол.
Сарапшы атап өткендей, БРИКС-пен серіктес мәртебесін алған Қазақстан тікелей қарсы тұру аймағында емес.
Біздің сыртқы саясатымыз өте мұқият теңгерімге негізделген. АҚШ, даулы мәлімдемелеріне қарамастан, Астанаға қысым жасауға мүдделі емес. Қазақстан Қытаймен, Ресеймен және Еуропамен экономикалық байланыстарын дамыта отырып, Вашингтонмен де жұмыс қатынасын сақтап отыр. Америкалық компаниялар мұнай-газ секторындағы жобалардан пайда көріп отырғанда, Вашингтон тарапынан тікелей тосқауыл болуы екіталай, – дейді Әбішев.
Саясаттанушы Қанат Оспанов Трамптың сөзін БРИКС елдеріне емес, қаржы нарықтарына арналған саяси сигнал деп бағалайды.
Трамптың риторикасы – нақты жағдайды талдау емес, АҚШ-тың долларды қорғауға дайын екенін көрсету. Ол әлемдік инвесторлар мен қаржы орталықтарына «егер елдер доллардың рөлін әлсірететін жобаларға қатысса, тарифтік және экономикалық қысым көреді» деген ескерту жасап отыр, – дейді сарапшы.
Оның айтуынша, бұл мәлімдеме саясаткерлерге емес, жаһандық нарықтағы ойыншыларға бағытталған.
Саясаттанушы Амангелді Құрмет БРИКС-тің әлі толыққанды институтқа айналмағанын және Қазақстанның бұл ұйымдағы мәртебесін жиі қате түсінетінін атап өтті.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев биылдың басында Астананың БРИКС-ті міндетті интеграциялық бағыт ретінде қарастырмайтынын нақты айтқан. Сондықтан АҚШ президентінің мәлімдемесі Қазақстанның сыртқы саясатына тікелей әсер ете алмайды. Біз Ресеймен, Қытаймен және басқа мемлекеттермен ШЫҰ, ЕАЭО сияқты нақты жұмыс істеп тұрған алаңдар арқылы байланыс орнаттық. Ал БРИКС әлі институционалды түрде қалыптаспаған, сондықтан оны нақты саяси тетік емес, символдық деңгейдегі құрылым деп қарастыру дұрыс, – деді сарапшы.
Оның айтуынша, Трамптың мәлімдемесінен кейін қандай да бір салдар күтуге әлі ерте.
Еске салайық, Трамп бұған дейін, биыл шілдеде де БРИКС-ті «долларға шабуыл жасау әрекеті» деп атап, осы ұйымды қолдайтын елдерге қосымша 10 пайыздық кедендік баж салығын енгізу ниетін білдірген болатын. Алайда, бұл сөздерге қарамастан, БРИКС форматы кеңеюін жалғастырып келеді.
