2022 жылы Қазақстанда темекі сатылымы бір жылда 27,1%-ға өсті. Ал қазақстандық сарапшылар елдегі темекі шегу деңгейін төмендетудің ықтимал жолдарының бірі ретінде балама темекі өнімдерін атайды, деп хабарлайды BAQ.KZ.
Жаңа Зеландияда жақында қабылданған темекі шегуге қарсы заң 2009 жылы және одан кейін туылған осы елдің азаматтарына темекі сатып алуға тыйым салады. Бірақ сонымен бірге Жаңа Зеландияда балама электронды құрылғыларға – вейптер мен темекіні қыздыру жүйелеріне тыйым салынбайды. Еліміздің денсаулық сақтау министрлігі соңғы уақытта Жаңа Зеландияда байқалған темекі шегуге қарсы жетістіктер аз зиянды баламалармен байланысты болуы мүмкін екенін атап өтті.
Қазақстанда түтінсіз баламалар темекі шегуге қарсы күрес стратегиясының бөлігі ретінде қарастырылмайды және зиянды азайту тұжырымдамасын жақтаушылар бұл мүлдем дұрыс емес екенін айтады. Өйткені, темекі шегу денсаулыққа қауіпті зиянды әдеттердің бірі болып табылады, ол өкпе, жүрек-қан тамырлары және онкология ауруларының ғана емес, сонымен қатар қатерлі ісікке дейін ауыз қуысының көптеген ауруларының дамуына себеп болады. Ал темекі шегушілердің зиянды емес баламаларға ауысуы осы аурулардың даму қаупін азайтады.
Темекі шегу кезінде темекі түтінінің компоненттері ауыз қуысының, мұрынның және бронхтың шырышты қабығына тікелей әсер етеді, бұл жоғары өткізгіштікпен байланысты болады. Ауыз сұйықтығының, ауыз қуысының шырышты қабығының және кіші сілекей бездерінің өзгеруі темекі шегуден туындаған ауруларды диагностикалаудың алғашқы белгілері болуы мүмкін. Темекі шегушілерде ауыз қуысының өзгеруінің жалпы морфологиялық белгілері – бұл эпителийдің ошақты гиперплазиясы, гиперкератоз, шырышты қабықшаның прогрессивті склерозы және ошақты қабыну инфильтрациясы. Мұның бәрін мен темекі шегетін пациенттеріме түсіндіруге тырысамын. Олар мұндай өзгерістердің ауырлығын түсінеді, бірақ темекі шегуден бас тартпайды, - дейді «Қазақстан стоматологтарының сараптамалық қауымдастығы» РҚБ президенті, тіс дәрігері Мейрам Раганин.
Шынында да, барлық қауіп-қатерлерді білсеңіз де, темекіні тастау оңай емес. 2021 жылы өткізілген темекіні тұтыну туралы ересек адамдар арасындағы Жаһандық сауалнама (GATS) деректеріне сәйкес, нағыз темекі шегушілердің 56,7%-ы темекіні тастауға тырысқан, алайда бұл іс жүзінде сәтсіз болған. Мұның бәрі никотинге қатысты, ол тәуелділік туғызады, бірақ қатерлі ісік ауруының себебі емес. Сондықтан ғалымдар темекіні тұтатусыз одан никотин алу жолдарын іздестіріп, темекіні қыздыру жүйелері және вейп сияқты балама түрлерін ойлап тапты.
Жаңа Зеландия Үкіметінің ойлап тапқан стратегиясы – темекіні темекі шегушілерге ұнамсыз ету және темекі шегушілердің вейптер мен темекі қыздыру жүйелеріне ауысуын ынталандыру. Басқаша айтқанда, Жаңа Зеландияның заңнамасының мақсаты – егер темекі шегушілер әртүрлі жағдайларға қатысты никотиннен бас тарта алмаса, оларды ең зиянды жанғыш өнімдерден жанбайтын зияны төмендеу баламаларға ауыстыру.
Біз темекі шегуден бас тартуға қолдау ретінде вейптің қол жетімді болғанын қалаймыз. Өткен жылы бізде темекі шегудің ең үлкен төмендеуі болды және бұл вейптердің қол жетімділігіне байланысты болуы мүмкін, - деп атап өтті Жаңа Зеландия Денсаулық сақтау министрінің орынбасары Айеша Веррол.
Мейрам Раганин ғалымдар тобымен бірлесіп бұрын Қазақстанда дәстүрлі темекімен салыстырғанда қыздырылатын темекісі бар бұйымдардың ауыз қуысының шырышты қабатының жай-күйіне әсері тұрғысынан клиникалық зерттеу жүргізген. Оның нәтижелері баламалардың мүлдем зиянсыз емес екенін, бірақ олар дәстүрлі темекіге қарағанда ауыз қуысының күйіне әлдеқайда аз әсер ететінін көрсетті.
Зерттеу барысында қатысушылар үш топқа бөлінді – темекі шегушілер, темекі қыздыру жүйелерін пайдаланушылар және ешқашан темекі шекпеген адамдар. Зерттеу нәтижелері ауыз қуысының шырышты қабығының клиникалық жағдайы темекі шегушілерде ең нашар, ал қыздырылған темекі өнімдерін тұтынушыларда көрсеткіштер әлдеқайда жақсы екенін көрсетті.
Ең дұрысы – темекі шекпеу немесе жаман әдеттен мүлдем бас тарту, бірақ 30 жылдық медициналық тәжірибемде мен темекі шегетін адамдардың көбі никотинге тәуелділіктен бірден бас тарта алмайтынына әбден көз жеткіздім. Біз жүргізген зерттеулер егер темекі шегуден бас тартуға мүмкін емес болса, онда жанбайтын және шайыры жоқ баламалы темекі ауысқан дұрыс, — дейді Мейрам Раганин.
