Ақмола облысы, BAQ.KZ тілшісі. Қазіргі тарих ғылымында ХХ ғасырдың 20-50 жылдарындағы саяси қуғын-сүргінді зерттеу мәселесінің өзектілігі күмән тудырмайды.
Тарих ғылымдарының кандидаты, саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау жөніндегі облыстық комиссияның мүшесі Аманай Сейітқасымов қуғын-сүргінге ұшыраған және ең жоғары жазаға кесілген адамдардың нақты саны, қаншама отбасылардың тағдырына қатысты сұрақтар әлі де көп екенін айтады.
Жыл сайын осы тақырыпты зерттеудің жаңа қырлары ашылуда, мұрағат материалдары жарияланады.
Соңғы деректерге сәйкес, Қазақстандағы қуғын-сүргін барысында 100 мыңнан астам адам сотталды, олардың 25 мыңға жуығы атылды. 5 миллионға жуық адам еңбекпен түзеу лагерлеріне жер аударылып, 1 миллионнан астам адам (немістер, поляктар, кәрістер, Кавказ халықтары) Қазақстан аумағына жер аударылды. Ақмола облысында 5400 адам айыпталды, оның ішінде 1600 адамға ең жоғары жазаға кесілді. ҚР Бас прокуратурасының мәліметінше, облыс аумағына 83 мың адам жер аударылды. 1938 жылдан 1953 жылға дейін АЛЖИР арқылы 20 мыңға жуық тұтқын өтті, нақты саны әлі белгісіз. Қуғын-сүргін – бір отбасының ғана емес, бүкіл ел басына төнген трагедия еді. Бүгін азапты жылдар туралы айтқанда, біз тек сандарға, есептеулер мен тұжырымдарға ғана тоқталмауымыз керек, нақты адамдар, олардың тағдырлары туралы айтудың уақыты келді, - дейді тарихшы Аманай Сейітқасымов.
Краснодар өлкесінің тумасы Раиса Вишенвицкая-Симонова 1933 жылы қыста отбасы алдымен Алматы облысына жер аударылып, 1934 жылы Ақмола облысына қоныс аударған.
Мен тек анаммен келдім, қалған балалар аштықтан қайтыс болды: «анам соңғы заттарын кебек пен талқанға айырбастайтын. Кейде тұз ғана әкелетін. Оны қайнаған суға қосып ішіп ұйқыға жататынбыз. 39-нүктеде (Димитровка колхозы) нашар жылытылатын казармаларда өмір сүрдік. Балаларға 200 грамм нан берілді, ал ересектерге -500 грамм. Көктемде үсіген картоп жинай бастадық. Қыста тағы 2 казарма салынды. 1935 жылы ленинградтықтарды, кейінірек молдавандарды, еврейлерді, немістерді, ингуштарды әкелді. Ауыр азапты күндерден ұлттар арасындағы достық құтқарды. Қазақстан екінші үйімізге айналды - деп жазады ол естелігінде.
1937 жылғы қуғын-сүргінде көптеген айыптаулар ешқандай негізі жоқ саяси және идеологиялық сипатта болды. Айыптаудың негізсіздігі және көбінесе ашық бұрмалау– мұның бәрі жеке адамдардың ғана емес, бүкіл халықтардың өміріне ең жойқын әсер етті. Қоныс аударушылар контингентін Житомир, Киев, Винница және Кировоград облыстарының поляктары мен немістері құрады.
Ақмола облысында 5400 адам айыпталды, оның ішінде 1600 адам ең жоғары жазаға тартылды. ҚР Бас прокуратурасының мәліметінше, облыс аумағына 83 мың адам жер аударылды. 1938 жылдан 1953 жылға дейін АЛЖИР арқылы 20 мыңға жуық тұтқын өтті, нақты саны әлі белгісіз.1936 жылы Украинадан Красноармейский ауданына 4393 шаруа қожалықтары келді, халқы – 20499 адам, олардың көпшілігі шаруалар. Поляктарды қоныс аударудың екінші толқыны 1939 жылы басталды, 1942 жылға қарай Қазақстан аумағына 150 мыңға жуық адам жіберілді. Облыс халқы көбейді, тұрғын үй мен азық-түлік жетіспеді. Жергілікті тұрғындар қолдау көрсетті, азық-түлікпен бөлісті, бұған қоныс аударушылардың көптеген естеліктері дәлел, - дейді тарихшы.
Көкшетау облысына Қырымнан, Украинадан және Поволжьеден, негізінен Арықба-лықский, Красноармейский, Щучье, Келлеровский және Чкалов аудандарының колхоздарына қоныс аударушылар келді. Барлық еңбекке қабілетті ер азаматтар-қоныс аударушылар 16 жастан бастап еңбек армиясына жұмылдырылды. Колхозда тек әйелдер мен жасөспірімдер жұмыс істеді. Үш жастан асқандар балалар үйлеріне тәрбиелеуге берілді. 1946 жылға қарай өңірде 8 балалар үйі жұмыс істеді.
Репрессияның идеологиялық негізі, ең алдымен, «таптық жаулардың» жойылуы және кез-келген жағдайда социализм құруға деген ұмтылыс болды.
Істі бұрмалау, жазықсыз жала халықтың қасіретіне айналды. Тұтас этностар өз Отанын жоғалтты, қаншама шаңырақ шайқалды, балалардың тағдыры бұзылды. Ақталғаннан кейін де репрессияның салдары ұзақ уақыт бойы «халық жауларының» туыстарына әсер етті. Қазақстан мен Ақмола облысы алдымен түрме болса, кейін мыңдаған қоныс аударушылар мен қуғын-сүргінге ұшырағандардың Отанына айналды, - дейді Аманай Сейітқасымов.
