Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. Мемлекет тарапынан жеке кәсіпкерлікке аңшылық алқаптар мен балық шаруашылығы су қоймаларын беру кеңінен таралған тәжірибе. Алайда, қазір Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің қатысуымен мұндай конкурстар онлайн форматта өткізіле бастады.
Сауда алаңының операторы - Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі «Ақпараттық-есептеу орталығы» АҚ.
Қазақстанда аңшылық алқаптарды шоғырландыруға арналған бірінші онлайн-байқау нәтижесінде 72 мың теңгенің бағасы, онлайн-байқау кезінде,18 миллион теңгеге, яғни 250 есеге дейін өскен болатын.
Байқау шарттарына сәйкес, жеңімпаз барлық салықтарды төлей отырып, тапсырысты, жергілікті фаунаның жағдайын бақылап, оны көбейтумен айналысуы, аңшыларға турлар ұйымдастыруы қажет. Жеңімпаздарға берілетін шарттар ұқсас болғандықтан, бұл шарттар резервтік балық шаруашылығы су қоймаларына да қатысты болмақ.
Бұрын жарнаманы кейбір аудандық газеттерге қоюға болатын еді, ал қазір байқау туралы хабарландыруды елдің түкпір-түкпірінен келген қатысушылар көреді. Сонымен қатар, жер мен су объектілері интерактивті картада көрсетіледі. Екіншіден, онлайн-сауда кезінде «бәсекелестік әсерінің» арқасында бастапқы құн айтарлықтай артады, бұл бюджет үшін тиімді, - деді «Ақпараттық-есептеу орталығы» АҚ бас маманы Амангелді Бакин.
Бұл бағыттағы тендерлік рәсім комиссиялардың қатысуын әлі де сақтап қалғанын атап өту маңызды. Комиссия мүшелері қатысушылардың талаптарға сәйкестігін тексереді және қатысушыларды екінші кезеңге - онлайн-аукционға жіберуді жүзеге асырады. Біз бұл комиссияның болуына келісуге мәжбүрміз, себебі, бұл салада толық автоматтандырудың «цифрлық» критерийлері жоқ және конкурсқа қатысушылар мен олардың қызметі туралы көптеген ақпарат әлі «цифрландырылмаған».
Бүгінгі таңда алаңда 29 байқау жарияланды. Экология министрлігі балық шаруашылығы комитетінің мәліметінше, 2021 жылдың соңына дейін еліміздің әр аймағында 300-ге жуық байқау жарияланып, өткізіледі.
Президент Қ. Тоқаев өз жолдауында жер қойнауына байланысты жасырын шешімдер қабылданбауын тапсырған болатын.
«Пайдалы қазбалар – ұлттық байлық. Жасырын талқылау арқылы оларға қол жеткізу туралы шешімдер заңсыз болуы керек», - деді президент өзінің 1 қыркүйектегі жолдауында. Алайда, егер 2020 жылдан бастап мұнай мен газ кен орындарында өндіру құқығын сату онлайн режимінде жүргізілсе, яғни ашық түрде, ал қатты пайдалы қазбалар бойынша конкурстар әлі де дәстүрлі түрде өткізіледі. Неге мемлекеттің пайдалы қазбаларға қатысты саясаты соншалықты ерекшеленеді?
Сарапшының айтуынша, Қазақстанның барлық табиғи ресурстарының саудасы мемлекеттік меншік ретінде мемлекеттік мүлік реестрінің порталында жүргізілуі тиіс. Сонымен қатар, аукцион туралы ақпаратқа қол жетімділік ашық болуы керек. Сонымен қатар, аукцион кезінде ойналатын объектілер туралы ақпарат.
Президент өз сөзінде: «Инвесторлардың жоғары сапалы геологиялық ақпаратқа қолжетімділігін кеңейту қажет»,-деп нақты айтты. Бірақ іс жүзінде аукцион өткізген кезде біз тек салымның атауын, оның орналасқан жерін, бастапқы бағасын жариялаймыз. Байыпты инвестор бұл мәліметтерге сүйене отырып шешім қабылдамайды. Толығырақ ақпарат алу үшін олар табанынан таусылады - геологиялық барлаумен айналысатын компанияларға барады, бұл мәліметтерді іздейді және сатып алады. Сонымен қатар, бұл деректердің сапасы сұрақтар туғызады. Инвестор үшін «бір терезе» принципі жоқ. Потенциалды инвестор көп уақыт жоғалтады және үлкен тәуекелге барады, - деп атап көрсетеді сарапшы.
Ең дұрысы, тендерлік хабарламада объект туралы толық ақпарат болуы керек, деді Бакин. Бұл конкурсқа қатысушылардың санын көбейтеді, демек, бюджетке түсетін пайда артады.
Баяндамашы салмақты дәлел ретінде Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігімен көмірсутектерді барлау мен өндіру құқығын сату бойынша сауда тәжірибесін келтіреді. 1 жыл ішінде 13 электронды аукцион бюджетке 11 миллиард теңгеге жуық табыс әкелді. Әңгімелесуші осы саладағы мемлекеттік саясаттың негізгі талаптарын айтқан президенттің сөздерінен кейін онлайн саудаға көшу айтарлықтай тездейді деп үміттенеді.
