Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 30 жылдығы және Қазақ радиосының 100 жылдығы аясында Алматыдағы Ұлттық кітапханада белгілі журналист Оңғар Құраловтың «Біз қалай сөйлейміз?» атты кітабының тұсаукесері өтті.
Автордың айтуына қарағанда бұл кітапта 2002-2005 жылдары Қазақ радиосы мен "Шалқар" радиосында өткен "Біз қалай сөйлейміз?" атты авторлық бағдарламаның мәтіндік нұсқасы топтастырылған.
Жинақта тіл тазалығы, дұрыс сөйлеу мен сауатты жазу, терминдер мен ұғымдардың аудармасы туралы сөз болады. Сондай-ақ, сөз тіркестерін орнымен қолдану, күнделікті айтып жүрген сөздеріміздің дұрысы қайсы, бұрысы қайсы, міне осы жайлар және туған тілімізге қатысты өзге де көкейкесті мәселелер кітаптың өн бойында түрлі авторлардың пікірлерімен талданып, тұщымды ойларымен дәйектеледі.
Тұсаукесер рәсіміне қатысқан тіл білімі саласындағы айтулы ғалымдар, қоғам қайраткерлері, ақын-жазушылар мемлекеттік тіліміздің өсіп-өркендеуі жолындағы өзекті ойларын ортаға салды.
Қазақ радиосы мен "Шалқар" радиосында 2002-2005 жылдары өткен "Біз қалай сөйлейміз?" атты аудиохабардың мәтіндік нұсқасында атап көрсетілген мәселелер әлі де өзектілігін жойған жоқ деп айтуға болады. Кезінде академик Рәбиға Сыздық апамыз жиі айтып отыратын шекара, қыркүйек, көкөніс сөздері орфографиялық сөздікке "сындырылып" жазылып берілгендігі тағы да сөз болды. Яғни, енді қыргүйек, шегара, көгөніс деп жазу да, айту да керек! - дейді автор Оңғар Құралов.
Кітапқа ғылыми сараптама, шолу жасаған академик Рәбиға Сыздықтың шәкірті, филология ғылымдарының докторы, профессор Орынай Жұбай аталған еңбектің, әсіресе, жастар үшін ғибрат алар тұстары көп екендігін сөз етті.
Арқасында, нәтижесінде, салдарынан деген сөздерді ажырата алмайтын халге жетіп отырмыз. "Өрттің нәтижесінде осынша теңге зиян шекті" дейміз, Өрттің салдарынан ғой. Жақсы, қуанышты, жағымды жаңалықтарға "нәтижесінде" деуге болады. Ал "салдарынан" деп жағымсыз дүниеге айтылады. "Қуаңшылықтың арқасында бидай түсімі төмендеді" дегенде қуаңшылық - жағымсыз дүние. Демек, "қуаңшылықтың салдарынан" деп айтылуы керек - дейді ол.
Шара кезінде елдің қате сөйлеуіне бұқаралық ақпарат құралдарындағы орашолақ оралымдар мен сөздерді бұрыс қолдану жайы да сөз болды.
"Журналистер қалай сөйлесе, ел де солай сөйлейді" деген тұжырым жасалды. Мәселен, телеарналардағы хабар аяқталғанда "Назарларыңызға рахмет!" деп айтып жатады. Дұрысы "Назар салғандарыңызға, не назар аударғандарыңызға рахмет!" десе, орынды болатын еді. Ауа райын айтқанда да дұрыс айтылмайды. "Ертеңгі күнге арналған ауа райымен таныс болыңыздар" дейді. Қалайша "ертеңгі күнге ауа райын арнаймыз?" Арнай алсақ ертеңгі күнге жағымды, күншуақты ауа райын жасап алмаймыз ба? Бұл жерде де логикалық қате бар. "Синоптиктердің ертеңгі күнге болжаған ауа райын береміз" деген сияқты айтса, қисынды болады - дейді автор.
Жалпы жиынға қатысушылар тіл мәдениетіне қатысты жазылған "Біз қалай сөйлейміз?" атты кітабты қазақ тілінің қадірін арттырып, мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеруге аз да болса өз септігін тигізетіндігіне үміт артты.
