Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ тілшісі. Елдегі эпидемиологиялық жағдай күн санап төмендеуде. Санитарлық-гигиеналық талаптар мен шектеу шаралараның өзі вирустың бетін қайтара алмай отыр. Әлем елдері де, Қазақстан да ұжымдық иммунитет қалыптастыру қажеттігін күн санап түсініп келеді. Оның бірден-бір жолы вакцинация екені белгілі. Алайда халық арасында вакцинаға қатысты әлі де сауалдар да, алып-қашпа әңгімелер де көп. Бұл жөнінде маман пікірін білу үшін Нұр-Сұлтан қаласының №15 қалалық емханасының директоры, инфекционист-дәрігер, медицина ғылымдарының кандидаты Айнагүл Жамбурчиноваға ең жиі қойылатын сұрақтардың бірнешеуін жолдаған едік.
Тілші: Халықтың вакцинацияға қатысты әлі де күмәні көп. Осы процедураның пайдасы жайында маман ретінде не айтар едіңіз?
Айнагүл Жамбурчинова: Вакцинация - инфекцияны немесе аурудың асқынған ағымын болдырмаудың жалғыз сенімді әдісі. Вакцинация көптеген инфекцияға қарсы, ал жақында – COVID-19 коронавирусына қарсы қолданылады. Вакцинацияланған адам ауырып қалса да, аурудың асқынуы мен ауыр ағымының ықтималдығы азаяды. Иммунитет вакцинамен алғаш танысқан кезде, ол иммундық жасушалардың екі түрін іске қосады: В және Т типті. В жасушалары антиденелерді белсенді түрде шығарады, бірақ вакцинаның екінші дозасыз бірнеше аптадан кейін бұл иммуноглобулиндердің саны күрт төмендейді. Т лимфоциттері иммундық жүйенің негізгі қаруы болып табылады. Дәл осы жасушалар қауіпті тауып, патогенді жояды. Т жасушаларының негізгі проблемасы - вакцинацияның бірінші кезеңінен кейін иммундық жүйе Т лимфоциттерінің өте аз мөлшерін жасайды және организм вируспен кездесуге дайын болмайды. Вакцинаның екінші, үдеткіш дозасы иммундық жауаптың екінші бөлігін қоздырады, нәтижесінде организм көбірек Т жасушаларын шығарады және ұзақ мерзімді иммундық жад қалыптастырады. Бұл процесс сонымен қатар В жасушаларын вирустың шабуылына тезірек жауап беруге, тиімді антиденелерді бөлуге және шығаруға «үйретеді». COVID-19 вакциналарының барлығын ірі медициналық зерттеулердің нәтижелері екінші дозаның қорғаныс дәрежесін бірнеше есе арттыратынын көрсетеді. Израиль ғалымдары коронавирустық вакцинаның екі дозасын алған пациенттердегі антиденелер деңгейі бір рет егілген адамдарға қарағанда 6-12 есе жоғары деген қорытындыға келді. Көріп отырғанымыздай, вакцинацияның екінші кезеңі сенімді қорғаныс үшін өте маңызды. COVID-19 вакцинасы тиімді тестілеу және алдын алу шараларымен бірге пандемияны бақылауға алуға көмектесетін маңызды құрал болады.
Тілші: Ағза бұл вирусты вакцинасыз, яғни имунитетті көтеру арқылы жеңе ала ма?
Айнагүл Жамбурчинова: Вакцинация туралы шешімді әркім өзі немесе емдеуші дәрігермен бірлесіп, бар аурулар мен ағымдағы жағдайға сүйене отырып қабылдайды. Егер қарсы көрсетілімдер болмаса вакцинацияға рұқсат беріледі. Сонымен қатар вакцинадан кейін күшті иммунитет пайда болатындығы туралы деректер бар. Әлем халқының 22 пайызында кем дегенде бір ауру бар, бұл COVID-19 ауыр түрінің қаупін арттырады. Бірақ ауыр емес түрі де ағзаға соққы болады. Өткен аурудың ұзақ мерзімді әсерлері зерттелмеген. Ең бастысы отбасы мүшелеріне, әсіресе қарттарға жұқтыру ықтималдығы жоғары екенін ескерген жөн. Инфекциялық процестің нәтижесі мен барысы қоздырғыштың инфекцияланған дозасына және макроорганизм иммунитетінің жай-күйіне байланысты.
Тілші: Вакцинаның антиденелері белгілі бір уақыт аралығында қорғауға қабілетті деген пікір бар, кейін коронавирусқа қарсы тұмау сияқты егілу керек пе?
Айнагүл Жамбурчинова: COVID-19 вакциналары бірнеше ай бұрын пайда болды және олар қалыптастыратын иммунитеттің ұзақтығын анықтау әлі ерте. Бұл мәселені анықтау үшін ғылыми зерттеулер жүргізілуде. Жалпы вакцинациядан кейін адамдардың 95%-ында иммунитет қалыптасады. Олар коронавирусқа сезімтал болмайды. СOVID-19-ға қарсы вакцинациялауға дайындық кезінде SARS-СoV-2 вирусына G және М класты иммуноглобулиндердің болуына зертханалық зерттеулер жүргізу міндетті емес. Вакцинацияланушыда оң эпидемиологиялық анамнез болған кезде (соңғы 14 күн ішінде инфекциялық аурулармен ауыратын науқастармен байланыс), сондай-ақ соңғы 14 күн ішінде аурудың қандай да бір симптомы болған кезде ПТР жүргізу қажет. Вакциналардың ұзақтығына келетін болсақ, барлығы жеке ағзаға байланысты. Барлық адам иммунитетті дамыту және сақтау қабілетінде ерекшеленеді. Мысалы «Спутник V» вакцинасын жасаушылар иммунитет екі жылға созылуы мүмкін дейді. Солай ма, жоқ па, тек уақыт көрсетеді. Иммундау науқаны кең таралған кезде, бәрі анық болады. Аурудың төмендеуі халықты ұжымдық жаппай вакцинациялаудан кейін ғана болады.
Тілші: Болашақта коронавирусқа қарсы вакцинаның міндетті болу ықтималдығы қандай? Мысалы, БЦЖ, АКДС және басқа екпелер сияқты.
Айнагүл Жамбурчинова: Вакциналардың пандемия динамикасына әсері бірқатар факторға байланысты болады. Оларға вакциналардың тиімділігі, оларды тіркеу, өндіру және енгізу жылдамдығы, вирустың жаңа нұсқаларының пайда болуы және вакцинацияланған халықтың саны жатады. Популяциялық иммунитет қалыптасқан кезде инфекцияның төмендеуі байқалады, содан кейін халықты одан әрі вакцинациялау қажеттілігі туралы түсінікті болады.
Тілші: Вакцинация кезінде біздің ағзамызда антиденелер пайда болады және ол вируспен кездескенде оларға қарсы күреседі, осылайша ауруды алдын алады. Бірақ егер коронавируспен ауырған адамның денесінде антиденелер пайда болса, вакцинация қажет пе?
Айнагүл Жамбурчинова: COVID-19 ауырып жазылған адамдарға вакцинациялау аурудан кейін 6 айдан ерте жүргізілмеуі қажет. Егер вакцинация арасында адам жұқпалы аурумен ауырса, онда екінші вакцинация біріншіден 21 күн өткен соң емес, қалпына келгеннен кейін 2 аптадан кейін жасалуы керек. Егер бұл әлі де COVID-19 болса, онда вакцинаның екінші компонентін аурудан кейін бірден енгізуден бас тарту керек. Уақыт өте келе антиденелер деңгейі ауру адамдарда да, вакцинацияланғандарда да төмендейді. Зерттеу бақылауларына сәйкес, антиденелердің 85-90%-ында аурудан кейін кемінде 11 ай және вакцинациядан кейін 7 ай сақталады, бүгінгі күні бұл бақылаудың максималды кезеңі. Антиденелер қанша уақыт айналатынын біз әлі білмейміз. Әзірге антиденелердің қорғаныс мөлшері анықталмаған. Жақсы қорғаныс үшін қанша «қажет» екенін білмейміз. Әзірге біз бұл сан қорғаныс сапасы туралы деп айта алмаймыз. Вакцинация COVID-19 симптомдық ағымын азайтады және тұрақты және сауатты жауап береді.
Тілші: Көптеген тұрғын коронавируспен жеңіл немесе симптомсыз ауырды, олардың көпшілігі ПТР тапсырмады, вакцинациядан бұрын антиденелерге тапсыру керек пе?
Айнагүл Жамбурчинова: СOVID-19-ға қарсы вакцинациялауға дайындық кезінде SARS-СoV-2 вирусына G және М класты иммуноглобулиндердің болуына зертханалық зерттеулер жүргізу міндетті емес. Вакцинацияланушыда оң эпидемиологиялық анамнез болған кезде (соңғы 14 күн ішінде инфекциялық аурулармен ауыратын науқастармен байланыс), сондай-ақ соңғы 14 күн ішінде аурудың қандай да бір симптомы болған кезде ПТР жүргізу қажет.
