Бүгін Парламент Мәжілісінің Комитеті отырысының барысында “Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру мәселелері бойынша заңнамалық актілерге өзгерістер енгізу туралы” заң жобасының таныстырылымы өтіп жатыр, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.
Медициналық көмектің бірыңғай базалық пакеті (МКБП): ашықтық және қолжетімділік
Бүгінгі таңда медициналық көмек көрсету жүйесі тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін (ТМККК) және МӘМС арқылы қаржыландырылатын қызметтерді қамтиды. Дегенмен, қызметтердің қайталануы және пакеттердің анық ажыратылмауы қиындық тудырады.
2026 жылдан бастап медициналық көмектің бірыңғай пакетіне кезең-кезеңімен көшу басталады:
- ТМККК мен МӘМС-ті нақты ажырату, қызметтердің қайталануын болдырмау
- Аурулардың ерте профилактикасының қолжетімділігі
- МӘМС мәртебесіне қарамастан барлық азаматтар үшін онкологиялық ауруларды анықтауға арналған скринингтер
- Әлеуметтік мәні бар ауруларға күдік туындаған жағдайда тегін тексерулер
- Ресурстарды қайта бөлу арқылы жүйенің қаржылық тұрақтылығы
- Нақты сақтандыру моделіне жақындау
Бүгінгі таңда ТМККК шеңберінде диагностика тек туберкулез және АИТВ инфекциясы бойынша, қалған әлеуметтік мәні бар ауруларды диагностикалау МӘМС шеңберінде жүргізілетінін атап өту маңызды.
ТМККК пакетінде онкоскринингтердің жалпыға бірдей қолжетімділігі обырды ерте сатысында уақтылы тиімді диагностикалауға және емдеуге мүмкіндік береді.
Ал шетелде қалай?
Тегін мемлекеттік медициналық көмектің бірыңғай пакеті мыналарды қамтиды:
- Ресейде - санитариялық авиация, АИТВ/ЖИТС, жыныстық жолмен берілетін инфекциялар, туберкулез және психикалық аурулар;
- Эстониядағы медициналық көмек – кезек күттірмейтін медициналық көмек, АИТВ/ЖИТС, инфекциялар, туберкулез және психикалық аурулар;
- Литвадағы медициналық көмек - тек кезек күттірмейтін медициналық көмек;
- Германия мен Нидерландыда тек мейіргерлік күтім.
Әл-ауқатының дағдарыс деңгейі бар адамдар МӘМС-ке қол жеткізе алады
Заң жобасының шеңберінде 2026 жылы МӘМС жүйесі жергілікті бюджеттер қаражаты есебінен дағдарысты және шұғыл әл-ауқат деңгейі (Д және Е санаттары) бар шамамен 1,2 миллион адамды қосымша қамтуды ұсынады. Бұл табысы төмен ҚР азаматтарының тағы 5%-ы МӘМС-тің есебінен жоспарлы медициналық көмекке қол жеткізе алатынын білдіреді.
Халықтың осы санаттары үшін жарналарды осы азаматтардың медициналық көмекке жүгіну фактісі бойынша жергілікті атқарушы органдарға жүктеу ұсынылады.
Бұдан басқа, ЖАО-ның жұмыссыздық деңгейін төмендету және халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу үшін тікелей жауапкершілігін ескере отырып, ресми тіркелген жұмыссыздар үшін МӘМС жарналарын төлеуге шығыстарды жергілікті бюджеттерге жүктеу ұсынылады.
Бүгінгі таңда Қазақстанда 16,9 млн адам (82,6%) сақтандырылған, оның ішінде 11,9 млн адам (59,5%) халықтың жеңілдетілген санаттарына жатады, олар үшін МӘМС жарналарын мемлекет төлейді.
3,5 млн қазақстандық МӘМС жүйесінен тыс қалып отыр, оның ішінде 2,3 млн.өмір сүру деңгейі қолайлы және қанағаттанарлық азаматтар, ал 1,2 млн. – табысы төмен, отбасының базалық қажеттіліктерін әрең жабатын азаматтар.
Жарналар базасының жоғарғы шегін 10 ЕТЖ-дан 50 ЕТЖ-ға дейін арттыру
МӘМС жүйесінің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін 2026 жылғы 1 қаңтардан бастап МӘМС жүйесіне жарналарды есептеу үшін базаның жоғарғы шегін арттыру ұсынылады (10-нан 50 ЕТЖ-ға дейін).
Салық салынатын базаның жаңа шегін енгізу:
Жарғы жүйенің әділдігін арттырады: қазір табысы жоғары адамдар пропорционалды түрде аз төлейді.
Шара МӘМС-тің қаржылық тұрақтылығын нығайтып, 2026 жылы қосымша 234 млрд теңгені қамтамасыз етеді.
Егер біз сандармен сөйлесетін болсақ
Қазір: орташа жалақысы 300 мың теңге болатын қызметкерлер МӘМС жарнасын 6 мың теңге немесе табыстың 2% деңгейінде төлейді.
Орташа жалақыдан 5 есе жоғары 1,5 млн теңге кіріс кезінде 10 ЕТЖ (850 мың теңге) жоғарғы шегі іске қосылады, сондықтан жарна 17 мың теңгеден немесе табыстың 1,1% аспайды.
Орташа жалақыдан 10 есе жоғары 3 млн теңгедегі табыстан МӘМС жарнасы 17 мың теңгеге немесе табыстың 0,6%-на тең болып қалады.
Өзгерістерден кейін: МӘМС жарналарын есептеу үшін соманың жоғарғы шегі ЕТЖ мөлшерін ескере отырып, мысалы, 2024 жылға 4,2 млн теңгені құрады және ең жоғары аударымдар 85 мың теңгені құрайды.
Мысалы, қазіргі уақытта МӘМС жарналарын төлеу кезінде 850 000 теңгеден жоғары жалақы алатын адамдарда табысқа пропорционалды арақатынастағы жүктеме төмен болады. Мысалы, 150 000 теңге мөлшерінде жалақы алатын ауруханадағы санитар дәрігер табысқа пропорционалды түрде МӘМС-ке 2% төлейді. Сонымен қатар, 4 250 000 теңге алатын адам табысқа пропорционалды қатынаста МӘМС-ке 0,4% төлейді. Бұл жағдайда әлеуметтік теңдік пен әділеттілік қағидатын сақтау туралы айту мүмкін емес.
Бұл шара қанша қазақстандыққа әсер етеді?
МӘМС жарналары кірісі 4 млн 250 мың теңгеден асатын 2,3 мың қызметкер үшін ғана бес есеге ұлғаяды. Бұл елдегі барлық жалдамалы жұмысшылардың 0,04% құрайды.
Жалпы, бұл норма 850 мың теңгеден астам табысы бар жалдамалы қызметкерлердің 9% -. әсер етеді. Жұмысшылардың 91% - ы үшін ештеңе өзгермейді.
Мемлекет жарналарының мөлшерлемелерін кезең-кезеңімен арттыру
Бүгінгі таңда мемлекеттің МӘМС жарналары 1,9% құрайды (2025 жылға қарай 2%). Ал:
- Словакияда мөлшерлеме - 14%.
- Литвада-9%.
- Чехияда-14,5%.
2027 жылдан бастап мемлекет жарналарын 2037 жылға қарай кезең-кезеңімен 5%-ға дейін арттыру көзделген. Бұл мыналарға мүмкіндік береді:
- Жұмысшылар мен жұмыс берушілер үшін жарналарды көбейтпеу.
- Ұзақ мерзімді перспективада медициналық көмекті қаржыландырудың тұрақтылығын сақтау.