Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. Бұл туралы бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің төрағасы Серік Жұманғаринмен кездесуде қазақстандық қант тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібі және өндіруші зауыттар қауымдастығының өкілдері мәлімдеді.
Қазақстан аумағында Ресей және Беларусь өндірісінің қанттары кеңінен ұсынылған, оны ел көлемінде тұтыну үлесі қазақстандық өндірушілердің үлесінен асады және шамамен 60%-ды құрайды, - деп атап өтті Жамбыл облысының Меркі және Тараз қант зауыттары, қант өндірушілері Бақылау кеңесінің төрағасы Нұржан Қайырбеков.Нұржан Қайырбековтің сөзінше, биыл шикі қант пен ақ қант өте қымбаттады, бұл әлемдік бағаның тенденция болып отыр.
Біз ЕАЭО елдерімен бірыңғай экономикалық алаңда жұмыс істейміз және көршілердегі қант бағасының кез келген құбылуы біздің нарықтарымызда да көрініс табады. Шикі қант Бразилиядан сатып алынады, оның құнына доллар бағамы және қаңтар мен мамыр аралығында бағаның тұрақты өсу динамикасы әсер ететін биржалық баға белгіленімдері әсер етеді. Бұдан бөлек, шикізатты Ресей аумағы арқылы Қазақстанға дейін тасымалдау құны 15%-ға өсті, - деді ол.Өндірушілердің айтуынша, қант өндірісінің құнына Жамбыл облысындағы газдың қымбаттауы әсер етеді, ал оның құрамдас бөлігі өндірістік шығындар құрылымында шамамен 60%-ды құрайды. Сондай-ақ Қазақстан ішінде Т/Ж тасымалдау және өндіріске қажетті барлық ілеспе материал қымбаттады.
Зауыт директоры Самат Нәдірбековтың айтуынша, Ақсу қант зауыты жұмыс істейтін Мазут соңғы уақытта айтарлықтай өсті, ал ол өзіндік құнның 15-20%-ын құрайды. Қазір қазақстандық 4 қант зауытының 2-уі Ақсу және Меркі жұмысын тоқтатты, ал Тараз өндірістік қуаттылығының 25 мың тонна болғанмен айналым қаражатының жетіспеуінен айына 15-17 мың (тонна) өндіреді.
Өндірушілер хабарлағандай, ағымдағы жылдың 23 сәуірінен бастап ЕЭК-тің «Кеден одағы комиссиясының ақ қантқа және құрақ шикі қантқа қатысты кейбір шешіміне өзгерістер енгізу туралы» шешімі күшіне енді. Алайда Қазақстанда бұл құжат әлі бекітілген жоқ, сондықтан өндірушілер шикізатты бажсыз әкелуге мүмкіндік беретін норманы пайдалана алмайды. Ал Ресейде ақ қантты әлемдік нарықтан белсенді түрде импорттайды, ал Қазақстанға өздері экспорттайды.
Қазақстандық 4 зауыт Ресейдің 75 зауытымен және Беларусьтің қызылшамен жұмыс істейтін 4 зауытымен бәсекелестікке төтеп бере алмайды. Нарық бізде ортақ, және ол ресейлік және белоруссиялық өндірістің қантына толы. Жамбыл облысында қызылша аз өндірілгендіктен, Меркі қант зауытының барлық өнімін өңдеу 75 күнді алады. Қалған уақытта зауыт тоқтап қалады. Мұндай ауқымда өндірісті дамыту мүмкін емес. Нарық көрші елдерден келетін қантқа қанық болғандықтан елдегі қант өндірісін ұлғайту тиімсіз, өйткені бұл нарықтың қанығуына әкеледі. Сонымен қатар біздің қолжетімді қуаттарымызбен біз шикі құрақ қанттан өндірілген қантты экспорттай алмаймыз. Өзбекстан бізден әкелуге баж салығымен жабылды, ал Кеден одағының ішінде тыйым салу ДСҰ аясында шикізат құнының 5% мөлшеріндегі жеңілдікті мөлшерлеменің болуына байланысты. Ал Ресей мен Беларусьтен Қазақстанға қант оңай келеді. Бізге қолжетімді шикізат қажет: егер шикі қант арзан болса немесе Қазақстанда қант қызылшасы көбірек өндірілетін болса, біз өзімізді өзіміздің қантпен қамтамасыз ете алар едік. - деп атап өтті Нұржан Қайырбеков.Қауымдастықтың мәліметінше, ағымдағы жылы РФ-да 6 млн тонна қант қызылшасы, ҚР-да алдын ала болжамдық деректер бойынша 500 мың тоннаға жуық қант қызылшасы күтілуде.
Өндірушілер қызылшаға қарағанда шикі қантпен жұмыс істеу оңай екенін айтады: өндірістік цикл 30%-ға қысқарады, ал дайын өнімнің шикізаттан шығуы 98,5-99,2% құрайды, ал қызылшадан тек 12%. Алайда қызылшаны өңдеудегі өндіріс маржасы шикізатты өңдеуге қарағанда көп.
Соңғы 10 жылда Тараз және Меркі зауыттары шикізаттан 2 млн 300 мың тоннаға жуық, ал қызылшадан небәрі 60 мың тонна қант өндірді. Тек Меркі зауытын жүктеу үшін Қазақстанда қызылша өндірісінің көлемін үш есеге арттыру қажет. Біз фермерлерден қызылша сатып алу құнын 20%-ға ұлғайттық, бірақ бұл жеткіліксіз. Қызылша болмайды - біз қамысқа тәуелді боламыз, - дейді Нұржан Қайырбеков.
Қазақстандық қант, тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібі қауымдастығының президенті Айжан Наурызғалиеваның пікірінше, егіс алқаптарын ұлғайтудан басқа, қызылша егетін өңірлерде суармалы сумен, оның ішінде ирригациялық жүйені қайта құру мәселесін шешу қажет. Осы және басқа да мәселелердің барлығы қауымдастық өткен жылы ауыл шаруашылығы министрлігімен бірлесіп әзірлеген қант саласын дамыту жөніндегі Жол картасына енгізілді, бірақ құжат қабылданбады.
Кездесу қорытындысы бойынша тараптар қант өндірушілер Қазақстанның қант өнеркәсібін дамыту жөніндегі өз ұсыныстарын агенттікке жібереді деп келісті. Онда оларды уәкілетті мемлекеттік органдармен пысықтау бойынша шаралар қабылданатын болады.
