Қазақстанда жыл сайын тамыз айының соңғы жексенбісінде Шахтерлер күні кеңінен аталып өтеді. Бұл мереке – елдің энергетика саласы мен өндірістік қуатын қамтамасыз етіп отырған мыңдаған кеншілердің қажырлы еңбегін бағалауға арналған. Шахтер мамандығы – ауыр да жауапты, сондықтан олардың еңбегін ұлықтау – бүкіл халықтың парызы.
Мерекенің шығу тарихы
Шахтерлер күні алғаш рет 1947 жылы Кеңес Одағының Министрлер Кеңесі мен КПСС Орталық Комитетінің қаулысымен бекітілді. Бұл бастама Донбасс шахтерлерінің еңбек жетістіктеріне құрмет ретінде қабылданған. Содан бері тамыз айының соңғы жексенбісі кеншілердің кәсіби мерекесі болып келеді.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін де бұл дәстүр сақталып, ресми түрде аталып өтуде. Мемлекет бұл мерекені еңбек адамына деген құрметтің белгісі ретінде қабылдап, шахтерлердің қоғамдағы орны ерекше екенін ұдайы атап өтеді.
Қазақстандағы көмір қоры мен өндіріс әлеуеті
Қазақстан көмір қоры бойынша әлемде алғашқы ондыққа кіреді. Геологтардың есептеуінше, елімізде 33,6 миллиард тоннадан астам көмір қоры бар, оның басым бөлігі энергетикалық мақсатта қолданылады.
ҚР Энергетика министрлігінің 2023 жылғы деректеріне сүйенсек:
- Жылына 100–110 миллион тонна көмір өндіріледі;
- Оның 70%-ы ішкі нарықта қалады (электр энергиясы өндірісіне, коммуналдық-тұрмыстық қажеттілікке жұмсалады);
- Қалған бөлігі Ресей, Қытай және Орталық Азия елдеріне экспортталады.
Энергетикалық теңгерімге келсек, Қазақстан электр энергиясының шамамен 70 пайызын көмір арқылы өндіреді. Бұл – шахтер еңбегінің елдің энергетикалық қауіпсіздігі үшін стратегиялық маңызын айқындайды.
Негізгі көмір бассейндері
Қазақстандағы көмір өндіру ісі бірнеше ірі бассейндерде шоғырланған:
- Қарағанды бассейні – еліміздің ежелгі көмір орталығы. Мұнда шахталық әдіспен жоғары сапалы көмір алынады.
- Екібастұз бассейні – ашық әдіспен игерілетін әлемдегі ең ірі кен орындарының бірі. Мұндағы көмір қоры 10 миллиард тоннадан асады.
- Шұбаркөл кен орны – экологиялық жағынан таза, сапасы жоғары көмірімен белгілі. Экспортқа көп шығарылады.
Бұл кен орындары Қазақстан экономикасының тірегіне айналып, мыңдаған азаматты жұмыспен қамтып отыр.
Шахтер еңбегінің ерекшелігі
Шахтер мамандығы – тек кәсіби біліктілікті ғана емес, сонымен қатар төзімділікті, батылдықты талап ететін ауыр кәсіп. Жер астындағы жұмыс үнемі тәуекелге толы: газдың бөлінуі, кен қопарылуы, кенеттен су басу қаупі бар.
Сондықтан шахтерлер "жер астындағы батырлар" деп аталады. Олардың еңбегінің арқасында өндіріс орындары, электр станциялары мен қарапайым халық энергиямен қамтамасыз етіледі.
Қарағанды – шахтерлердің астанасы
Қазақстанда Шахтерлер күні ең кең көлемде Қарағанды облысында аталып өтеді. Өңірде шахтерлік әулеттер көптеп кездеседі. Бір әулеттің үш-төрт буыны қатарынан шахтада еңбек еткен мысалдар аз емес.
Мереке күні Қарағанды мен Саран, Шахтинск, Теміртау сияқты қалаларда мерекелік концерттер, еңбек озаттарын марапаттау рәсімдері, мәдени-көпшілік іс-шаралар ұйымдастырылады. Бұл күн – жергілікті халық үшін ерекше рухани маңызға ие.
Әлеуметтік қолдау және еңбек қауіпсіздігі
Мемлекет пен ірі компаниялар шахтерлердің әлеуметтік жағдайын жақсартуға ерекше көңіл бөлуде. Соңғы жылдары:
- Еңбекақы деңгейін кезең-кезеңімен өсіру;
- Жұмысшыларға медициналық қызмет көрсетуді жетілдіру;
- Жас мамандарды тұрғын үймен қамтамасыз ету бағдарламалары жүзеге асырылып келеді.
Сонымен қатар еңбек қауіпсіздігін арттыру мақсатында заманауи желдету, газдан қорғау жүйелері, электрондық бақылау құралдары енгізілуде.
Шахтерлердің қаһармандық тарихы
Қазақстан тарихында шахтерлер тек еңбек майданында ғана емес, соғыс жылдарында да ерекше ерлік көрсетті. Ұлы Отан соғысы кезінде Қарағанды көмір бассейні майданды көмірмен үздіксіз қамтамасыз етіп, стратегиялық рөл атқарды.
Кейінгі кезеңдерде де шахтерлер еліміздің индустриялық дамуына орасан үлес қосып, энергетикалық тәуелсіздіктің негізін қалады.
Экономикалық және экологиялық қыры
Көмір – арзан әрі қолжетімді энергия көзі болғанымен, экологиялық тұрғыдан белгілі бір қиындықтар туғызады. Осыған байланысты Қазақстан 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізуді жоспарлап отыр.
Дегенмен жақын болашақта көмір ел экономикасында жетекші рөлін сақтай береді. Бұл тұрғыда басты назар экологиялық таза технологияларды енгізуге аударылып отыр.
Шахтерлер күні – тек кәсіби мереке емес, бүкіл халықтың алғыс айту күні. Бұл мереке – еңбек адамына деген құрметтің, жер қойнауын игерген батыр жандарға тағзымның көрінісі.
Жер астындағы ауыр еңбек – мемлекеттің энергетикалық қуаты мен халықтың әл-ауқатына тікелей ықпал ететін маңызды сала. Сондықтан да Қазақстан халқы шахтерлердің маңдай терін ұмытпай, олардың еңбегін ерекше бағалайды.
