Чженчжоу, Қытай, BAQ.KZ тілшісі. Үш есімі бар қытайлық гид өзінің қызметі, отбасы және елі туралы әңгімелеп берді.
- Лариса ханым, қызметіңіз жайлы айтып беріңізші.
- Қайда білім алдыңыз?
- Неліктен туризм саласын таңдадыңыз?
- Сіздің шын есіміңіз кім және қалайша Лариса атанып кеттіңіз?
- 1998 жылы университетке оқуға түскенімде маған «орысша есім таңда» деді. Мен Ларисаны таңдадым. Бұл есіммен жүргеніме 21 жыл болды. Әрине мен тек орысша сөйлейтіндерге өзімді Лариса деп таныстырамын. Бұл лақап аттың шығу тарихына келсек, әкем - әскери адам, ол Тибеттегі Лхаса қаласында әскери борышын өтеген. Мен бұл атауға «ри» тіркесін қосып алдым. Себебі бізде «ри», «ли» сөздері «әдемі» дегенді білдіреді. Осылайша «Лхаса» мен «ри» тіркестерінен Лариса деген есім шықты. Ал шын есімім - Чай Цияо Мы.
- Қазақша есіміңіз жоқ па?
- Бар. Айгүл. Бұл есімді қазақстандықтар ұсынған, кейде олар солай атайды. Мен қарсы емеспін. Өйткені менің шын есімім – Цияо Мы «бақытты гүл» дегенді білдіреді. Айгүл деген де жақсы, ол да гүл.
- Ал қазақша сөздерді үйреніп үлгердіңіз бе?
- Мен тек бір сөзді білемін. Ол - рахмет. Қазақ тілі - өте қиын тіл. Мен үйренгім келеді, бірақ қазір сөздерді тез ұмытып қаламын.
- Қытайға қазақстандықтар жиі келе ме?
- Келеді, дегенмен Ресейден көбірек келеді. Беларусь, Украина, Латвия, Германиядан да делегациялар, туристер жиі қатынайды.
- Қазақтармен оңай тіл табысып кетесіз бе?
- Әрине біз бір-бірімізді жақсы түсінеміз. Бәлкім көрші ел болғандықтан шығар ортақ нәрселер бар. Бәріміз азиялық болғаннан соң түріміз де ұқсайды. Кейбір елдердің адамдары суық боп келеді, ал қазақтардан жылылық сезіледі.
- Қазақстанда болдыңыз ба?
- 2014 жылы қыста Қазақстан астанасын көрдім. Аяз. Менде тәжірибе жоқ қой, жұқа киініп келгем, тоңып қалдым. Суықтан телефоным да істемей қалды. Бізде мұндай аяз болмайды. Сол үшін қалаға келе салысымен бірінші кезекте қалың киім сатып алдық. Одан кейін қармен ойнап, қардың үстіне жаттық, суретке түстік. Астана ұнады. Адамдары жақсы, тамаша қала екен. Мен елордаға баруды армандайтынмын. Болашақта тағы барып, қаланы дұрыстап көру керек деп ойлаймын.
- Сонда Қытайда қар болмай ма? Жалпы, қысы қандай?
- Қысы да, қары да болады. Бұл оңтүстік пе, солтүстік пе, соған байланысты. Солтүстік аймақта бізде төрт мезгіл де бар. Бірақ бізде сіздердікіндей аяз болмайды. Мысалы Бейжіңде күзде қоңыр салқын, ал қыста минус 7-8 градус болады. Бұнда минус 10 градус қатты суық саналады. Бізде қыста жел соқпаса ауа райы көктемдегідей жылы боп келеді. Ал қыста Қытайдың оңтүстігінде температура плюс деңгейінде болады.
- Сізде қысы-жазы жұмыс бола бере ме, режим қандай?
- Менің қызметімнің артықшылықтары да, кемшіліктері де бар. Жұмысым тұрақсыз. Жұмыс уақытым барлық адамдардікіндей сағат 9.00-дан 18.00-ге дейін емес. Маған көбі «сенікі – еркін жұмыс» дейді. Бірақ менікі бір жағынан еркін емес. Себебі кейде түннің бір уақытына дейін еңбектенуге мәжбүрмін. Және де әрдайым сөйлеп, бәрін түсіндіріп жүру керек. Бірақ мен өзім де адамдардың көп білуі үшін барлығын әңгімелеп бергенді ұнатамын. Өйткені олар мен арқылы ақпарат алады. Мен өз клиенттерім үшін Қытайға «терезе» іспеттімін. Қызметімде үзілістер болады. Бірақ туристік маусым кезінде үзіліссіз еңбек етеміз. Негізі қыста да, жазда да жұмыс істей беремін. Кейде бұл режимнен тамағым қарлығып, дауысым дұрыс шықпай қалады. Отбасы да жайына қалады. Балама күйеуім қарайды. Қызым менсіз өсіп жатыр. Әрине жолдасым екеуміз бір-бірімізді түсінеміз. Тек қызымнан кешірім сұраймын, ол қазір менсіз есейіп келе жатыр.
- Отбасыңыз жайлы толығырақ айтып беріңізші.
- Біздің қызымыз 7 жаста. Оның есімі Ку Цзя. Ку деген тегі, ал Цзя «сұлу қыз» дегенді білдіреді. Ол - біздің жарқын жұлдызымыз, отбасымыздың інжу-маржаны, өз сыныбының мақтанышы. Біз оны өте жақсы көреміз, бағалаймыз. Оған бар жағдайды жасап, сапалы білім беруге тырысып жатырмыз. Себебі ол - біздің өміріміздің жалғасы.
- Қытайда бір бала ғана табуға рұқсат дегенді естиміз.
- Қазір бұл заң күшін жойған. Сондықтан бүгінгі таңда ешқандай айыппұлсыз екінші бала тууға болады. Бұрын екінші бала үшін ірі көлемде айыппұл салынатын. Айыппұл көлемі әр қалада әртүрлі болатын. Қазір бір баладан артық табуға болады. Дегенмен бүгінгі күні көбі екінші бала тууды ойласа да, үшіншісін табуды ойламайды. Бізде 3-4 баласы барлар өте сирек кездеседі.
- Қытайлықтар «уақыт - ақша» деп жиі айтатынын байқадым.
- Бұл жақсы әдет қой. Біз көп еңбектенеміз. Денің сау болса, білім ал, жұмыс істе, сонда жақсы өмір сүріп, көлік те, үй де, басқа қажеттіні де сатып аласың. Баспана мәселесін көбі ипотекамен шешеді. Бізде ипотека 5-6 пайызбен 10-нан 20 жылға дейін беріледі.
- Қытайда сыбайлас жемқорлық, ұрлық жоқ, бұл қылмыстар үшін адамдардың саусағын не қолын кеседі деп естіп жатамыз.
- Жоқ, жоқ, бұл қате пікір. Барлығы ылғи осыны сұрайды. «Қол, бас кеседі, адамдарды алаңға шығарып, атады екен» деп шетелдіктер жиі айтады. Мен «жоқ, бұл аңыз, бұл дұрыс емес» деп жауап беремін. Бізде адамдар үйлесімді қоғамда өмір сүріп жатыр. Егер жоқшылық, кедейшілік басым болса, қылмыс та көп болады. Сондықтан бірінші кезекте елде жоқшылыққа жол бермеу керек. Қазір біз экономиканы көтеруге тырысып жатырмыз. Егер адамдар жақсы атмосфера, дамыған экономика жағдайында өмір сүрсе, олар өнерді, рухани құндылықтарды өркендетеді. Біз мемлекетті екі қолмен құрып жатырмыз, бір қолымыз - экономика болса, екіншісі - рухани құндылықтар. Екіншіден, біздің адамдар өте жұмсақ, сыпайы, қонақжай әрі заңға бағынады. Бізде барлық жерде бейнекамералар орнатылғанын айта кету керек. Егер адамда жаман ой пайда болса, ол «камера бар ғой» деп ойланып қалады. Бейнекамера адамды бірден түзетеді, тәртіпке келтіреді. Сондықтан бізде бәрі тыныш.
- Камералардың көп екенін байқадық. Тағы бір көзге түскені - ғимараттардың шатыры. Олар неліктен үшкір етіп жасалады?
- Бұл пішін сол үй тұрғындарын жамандықтан қорғап тұрған құсты бейнелейді. Байқасаңыз шатырлардың көбі қызыл түсті. Бізде қызыл түс - бақыттың нышаны. Сондықтан қытайлар қызыл түсті жақсы көреді. Жаңа жылда қызылды көп қолданады, қалыңдық үйлену тойында қызыл көйлек киеді, шамдар да қызыл түсті. Қызыл – жамандықтан қорғайтын түс.
- Ал Қытай асханасы қандай?
- «Жаман аспаз болмайды, тек үйренбеген ас болады» деген жақсы сөз бар. Біздің асханамыз алуан түрлі. Сычуань асханасы, Гуандун асханасы, Шаньтоу асханасы және Хуанань асханасы бар. Олар әртүрлі. Оңтүстіктегілер ащы тамақты жақсы көреді. Олар асты қуырады да, буға да пісіреді, тағамды өте дәмді етіп жасайды. Біз де оңтүстік асханасын жақсы көреміз. Солтүстік Қытай асханасы қарапайым, бірақ ол да жаман емес. Бізде әр қаланың, тіпті әр уездің өз асы бар. Біздің тамақ жеңіл, көк, жеміс-жидек, көкөніс өте көп. Етті аз жейміз. Балмұздағымыз да тым майлы әрі тәтті емес. Осындай астан кейін адам да өзін жеңіл сезінеді, жүрісі де жылдам болады. Мысалы мен тез жүремін, байқағаным, кейбір шетелдіктердің жүрісі өте ауыр, піл сияқты деуге болады. «Олардың салмағы ауыр, тағамдары да жеңіл емес» деймін де, бұндай қонақтарды көп асықтырмаймын. Сондай-ақ біз ащы тамақты пайдалы деп санаймыз. Бізде ащыны климаты суық, ылғалды өңірлерде де көп жейді. Себебі бұрыш ағзаны қыздырады, содан жылынып, өзіңді жақсы сезінесің. Бұрыш буын ауруыларына да пайдалы. Мәселен біздің қарттар ащыны да, жеңіл асты да жейді, бұған қоса белсенді демалысты ұнатады. Олар көшеде жиналып, би билеуді күнделікті әдетке айналдырған. Байқасаңыз Қытайда семіз адам кездестірмейсіз, бізде толықтарға арналған ем-дом жеткілікті.
- Қытайда шайдың да түр-түрі бар ғой.
- Иә, бар. Шай дайындау рәсімі - ежелден келе жатқан дәстүр. Қара, қызыл, көк, сары, ақ түсті шайлар, жидегі, жасмин гүлі, женьшень тамыры бар шайлар, улонг, пуэр шайлары мен басқалары бар. Олар біздің шөптеріміз сияқты, яғни ішкеннен кейін өзіңді жеңіл сезінесің. Бұл шайлардың емдік қасиеті мол, пайдалы. Мысалы артық салмақтан арылу үшін дәрі ішудің орнына көбірек шай ішу керек. Әр шайдың өз функциясы бар. Мәселен көк шай рак ауруына қарсы, улонг (қара айдаһар) шайы ас қорыту дертіне қарсы, ал пуэр шайы жоғары қан қысымына қарсы. Пуэр шайын егде адамдарға ішкен дұрыс. Бұл шай он жылдық, тіпті отыз жылдық болады. Ол қаншалықты ерте жиналған болса, соншалықты дәмді әрі бағалы боп келеді.
- Қытай медицинасы осы шөппен, шаймен байланысты ма?
- Қытай медицинасы бүкіл әлемге танымал. Бізде ең маңыздысы - диагностика. Емдеу әдістеріне келсек, біз дәрінің орнына әдетте шөп не түрлі сұйықтықтар пайдаланамыз. Жерде, тауда, суда өсетін шөпті, жылан, сарышаян сияқты жануарларды, олардың уын пайдаланамыз. Қытай медицинасының негізі - психология. Көтеріңкі көңіл-күй болса, бәрі жақсы болады. Жаман көңіл күй болса, адамның энергиясы, қан айналымы дұрыс болмайды. Ол басқа да ауруларға ұласады.
- Қызметіңізге оралсақ, алғашқы жалақыңыз есіңізде ме?
- Алғашқы жалақымды университет бітірген кезде алдым. Бір айда 1,5 мың юань жалақы алатынмын. Бұл 2002 жыл. Ал екінші қызметімде бір күндік табысым 2 мың юаньды құрады. Сондықтан қабілеті бар, дарынды адам болса, оның қолынан бәрі келеді. Бейжің бізге жақсы сахна ұсынып отыр. Сол сахнаға шық та, өнеріңді көрсете бер!
- Бұл қызметіңіз сізге не берді?
- Менің білімім күннен күнге артып келеді. Себебі адамдарға әңгімелеп беру үшін өзіме көп нәрсе білу керек. Мәселен менің қазіргі білімім он жыл бұрынғы кезеңнен әлдеқайда көп. Бұл бірінші. Екіншіден, достарым көбейіп келеді. WeChat-тыма жүздеген адам қосылған. Достарым - менің өмірімнің басты байлығы. Үшіншіден, әрине рухани құндылық аламын және де тілді ұмытпаймын. Жұмысымның көптеген тұсы маған ұнайды. Өз ісім маған ләззат сыйлайды.
- Қандай жоспарыңыз бар?
- Әрі қарай осы жұмысымды жалғастыра беремін. Біріншіден, мен орыс тілін жақсы көремін, осы салада тәжірибем мол. Екіншіден, мен осы жасқа келіп, тәуекелге бел буып, басқа саланы басынан бастағым келмейді. Бұған уақыт жоқ. Мен үшін уақыт - өте қымбат дүние. Менің ендігі арманым - қызымды оқытып, дамыту.
- Сұхбатыңызға көп рахмет!
© baq.kz, 2019. Автор: Қымбат Елтайқызы, Нұр-Сұлтан - Бейжің - Хэфэй - Ухань - Чженчжоу - Кайфын - Бейжің - Нұр-Сұлтан
Материалды ешқандай формада көшіруге болмайды. Автор және меншік иесі тарапынан болатын претензияларда - көшірме зардабынан жоғалған қаржылай шығындар қосымша көрсетіледі.