Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. «АНА ҮЙІ» ҚҚ ҚР Бала құқықтары жөніндегі уәкіл Аружан Саинмен бірлесіп әлеуметтік жетімдіктің алдын алу және жыл сайын балалар үйіне түсетін балалар санын азайту бойынша жоспарлы жұмыс жүргізуде.
2013 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін «АНА ҮЙІ» ҚҚ ел өңірлерінде жаңа туған нәрестемен өмірлік қиын жағдайға тап болған аналарға көмек көрсететін, оларға тұрғын үй, тамақтану, медициналық қызмет көрсету және психологиялық көмек ұсынатын 21 аналар үйін ашты. Осы жұмыстардың барлығы баланы туған анасымен қалдыру мақсатында жүзеге асырылады. Соңғы 9 жыл ішінде аналар үйлерінің көмегімен 5592 бала балалар үйіне түскен жоқ және 69%-ға балалардан бас тартудың алдын алды.
Қор мұнымен тоқтап қалмай, жаңа бағыттарды: бала асырап алу жөніндегі ұлттық агенттік пен балалар үйлерін отбасын қолдау орталықтарына айналдыру жөніндегі «Балажан» жобасын дамыта бастады. Қор қызметкерлері бала үшін ең жақсы орын — отбасы екеніне сенімді. Соңғы бағыт барлық халықаралық қауымдастықты таң қалдырды.
Сондықтан асырап алушы отбасылар институтын одан әрі дамыту, тәжірибе алмасу және сараптама жасау мақсатында халықты жұмыспен қамту, еңбекті қорғау және әлеуметтік қорғау мәселелері бойынша Еуропалық Одақтың сараптамалық орталығы болып табылатын «SociEux+» еуропалық Қорының сарапшыларымен кездесу ұйымдастырылды.
Кездесулер сериясы шеңберінде сарапшылар Қазақстандағы әлеуметтік қамсыздандыру және балаларды күту жүйесімен танысады, бала күтімі туралы құқықтық ережелерді зерттейді, әлеуметтік мекемелерге барып, балалар мекемелерін деинституционализациялау және трансформациялау процесінде Хорватияның патронаттық тәрбиесінің және тәжірибесінің еуропалық үлгілерімен таныстырады, ал нәтижесінде - қабылдаушы отбасылармен жұмыс жөніндегі жедел басқару негіздері бойынша деректерді талдауы бар қысқаша жобаны ұсынады.
Бүгінде бүкіл әлем әлеуметтік жетімдіктің алдын алу және балаларға теріс әсер ететіндіктен балалар үйлерінің жабылуы туралы ойлануда. Балаларды балалар үйіне орналастыру отбасы құрылғысымен ауыстырылуы тиіс себептер Қазақстанда да, шетелде де көптеген зерттеулерде көрініс тапқан. Зерттеулер көрсеткендей, балаларға арналған мемлекеттік мекемеде тұрған әрбір екінші бала зорлық - зомбылыққа ұшырайды. Отбасында тәрбиеленетін құрдастарымен салыстырғанда балалардың психологиялық, психикалық және физикалық дамуының кешігуі балалардың балалар үйінде өмір сүруінің жағымсыз салдарының бірі.
Институционализацияның тағы бір маңызды кемшілігі балалар мекемелерінің ішкі режимінде жатыр. Балалар үйінің тәрбиеленушілерінде таңдау құқығы жоқ: не кию керек, не жеу керек, бос уақытында не істеу керек, бәрі олар үшін алдын-ала шешілді. Жасыратыны жоқ, осындай мекемелердегі балалар тәртіп режимде өмір сүреді: тамақтану, ұйқы, мектепке бару, бәрі қатаң кесте бойынша орындалады. Бұл ретте балалар үй-жайларды жинауға, тамақ дайындауға, азық-түлік пен киім сатып алуға араласпайды. Осылайша, 18 жасқа дейінгі балалар мен жасөспірімдерді толық асырауда өзіне ала отырып, мемлекет мұндай балалардың болашақта дербес өмірге бейімделмеуін ескермей, олар үшін қысқа мерзімді перспективаға жағдай жасайды. Баланың басты қызығушылығы – толыққанды дамуы мен қоғамдағы дербес өмірге дайындығының бұзылғаны анық, - деп атап өтті «АНА ҮЙІ» ҚҚ атқарушы директоры Ажаркүл Қылышбаева.
Хорватияда соңғы 15 жылда кәсіби отбасыларға ерекше көңіл бөлініп келеді және бүгінгі күнге дейін балалар үйлерінің кәсіби патронаттық отбасыларға көшуіне байланысты реформалар жүргізілуде.
Біз отбасы бала үшін және оның әл – ауқаты үшін ең жақсы орта деп санаймыз. Патронаттық тәрбие - бұл өтпелі кезеңде баланы қолдайтын уақытша шара және кәсіби отбасылар әлеуметтік қызметтерді алушылар емес, біздің серіктестер бірлесіп жұмыс істейді балаға қажетті күтім мен қамқорлық жасалады уақытша шара екенін түсіну маңызды. Осы 15 жыл ішінде балалар үйінің қызметі өзгерді, олар да сол жерде, бірақ олардың қызметі өзгерді. Егер бұрын онда балалар тұрған болса, қазір бұл мекемелер кәсіби отбасылар мен балаларға қызмет көрсетеді: оларға қолдау көрсетеді, кеңес беру қызметтерін көрсетеді және т.б. Қазақстанда балалар үйлерін трансформациялаудың тамаша алғышарттары бар екенін айтқым келеді, өйткені «Ана үйі» қоры Юнисеф-пен бірлесіп жасаған қадамдары оң нәтиже көрсетіп, дәлелді саясат негізінде патронаттық тәрбиеге көшу Қазақстанда қазірдің өзінде жүзеге асырылуда, - деп атап өтті бала күтімі жөніндегі «SociEux+» еуропалық қорының сарапшысы Lucija Vejmelka.
