Алматы, BAQ.KZ тілшісі. Қазақстан халқының физикалық белсенділіктің төмендеген, соның салдарынан 50 жастан асқан адамдарда инфекциялық емес аурулар өскен. Көбінесе бұл артериялық гипертензия.
«Денсаулық» ұлттық қауымдастығы инфекциялық емес аурулардың пайда болу факторларын анықтау ретінде халықтың тамақтану әдетіне зерттеу жүргізді.
«Денсаулық» Ұлттық қауымдастығының басшысы Бақыт Түменованың айтуынша, зерттеудің негізгі мақсаты әртүрлі тағамдардан жылдам көмірсулардың ағзаға әсерін зерттеу. Адам денсаулығы үшін инфекциялық емес аурулардың қауіп факторларының зиянын азайту.
2022 жылдың басында «Денсаулық» қауымдастығы мен Алматы қаласы Қоғамдық денсаулық басқармасы арасында зиянды азайту тұжырымдамасының қағидаларын қолдану арқылы салауатты өмір салтын ілгерілету, инфекциялық емес аурулардың алдын алу және оларға қарсы күрес бойынша ынтымақтастық және өзара іс-қимыл туралы меморандум жасалды. Осы ынтымақтастықтың алғашқы қадамы ретінде Қауымдастық сауалнама-анкетаны әзірледі, оның көмегімен оңтүстік астана тұрғындарының тағамдық әдеттерін және осыған байланысты инфекциялық емес аурулардың туындау тәуекел факторларын анықтау үшін Алматы қаласының №5 емханасы базасында сауалнама жүргізілді,-деді ол.
Мамандар №5 қалалық емхананы зерттеу алаңы ретінде таңдаған, оның өзіндік себептері де бар екен. Біріншіден, бұл емхана ірі медициналық мекеме, оған 57 мыңнан астам адам – Алмалы, Жетісу және Түрксіб аудандарының тұрғындары тіркелген. Одан бөлек емхана қант диабеті, өкпенің созылмалы обструктивті ауруы, артериялық гипертония және созылмалы жүрек жеткіліксіздігі бар пациенттер үшін Ауруларды басқару бағдарламасын енгізу үшін пилоттық нысан.
Дәрігер, сарапшы Гинтаутас Кентра зерттеу кезеңі 50 күнді құрағанын және оған 1 000-нан астам сауалнама жиналғанын жеткізді. Респонденттердің арасында жыныстық қатынас шамамен 68% әйелдер, 32% ерлер болған. Зерттеуге қатысушылар 5 жас топтарына бөлінді: 18-25 жас, 26-39 жас, 40-49 жас, 50-63 жас, 63 және одан жоғары.
Сұралғандардың көпшілігінің ай сайынғы орташа табысы айына 200 мың теңгеден аспайтынын, сауалнамаға қатысқандардың көпшілігінде тамақ өнімдерін сатып алуға арналған шығыстар айына 100 мың теңгеге жететінін атап кеткен жөн. Осылайша, респонденттердің көпшілігі ай сайынғы табысының 50% - на дейін азық-түлікке жұмсайды. Бұл олардың көпшілігінің өмір сүру деңгейінің төмендігін көрсетеді. Денсаулық жағдайын бағалау жасына қарай төмендейді-18-ден 25-ке дейінгі жас тобында өзін сау деп санайтын респонденттердің 84%-нан 63+жас тобындағы 33%-ға дейін. Зерттеу барысында теңгерімсіз тамақтану және макарон, күріш, картоп сияқты жылдам көмірсулардың шамадан тыс тұтынылуы дене салмағының жоғарылауы мен семіздіктің негізгі себептерінің бірі болып табылады деген болжам тағы бір рет расталды, бұл өз кезегінде инфекциялық емес аурулардың дамуына ықпал етеді. Зерттеулерге сәйкес, дене салмағының индексі 18-25 жас тобында 22% - дан 50 жастан асқан жас тобында 62-64% - ға дейін өседі, сонымен бірге физикалық белсенділіктің төмендеуі байқалады,-деді сарапшы.
Сондай-ақ ол 50 жастан асқан адамдарда инфекциялық емес аурулардың өсуі байқалғанын атап өтті.
Көбінесе бұл артериялық гипертензия, 50 жастан 63 жасқа дейінгі респонденттердің 25% - ы және 63+ тобындағы 38%-ы зардап шегеді. 50 жастан асқан жас топтарында созылмалы жүрек жеткіліксіздігінің пайызы жоғары. Қант диабетімен ауыратын науқастардың пайызы 26-39 жас аралығындағы топта 2% - дан 63 жастан асқан топта 6% - ға дейін өзгереді. Алматы тұрғындарының тағамдық әдеттеріне келетін болсақ, барлық жас топтарында көмірсулардың негізгі тұтынылуы макарон өнімдеріне, күрішке (50%) және картопқа (70%) тиесілі екені анықталды. Респонденттердің жартысынан көбі барлық жастағы топтарда макарон, күріш және картопты үнемі пайдаланады. Фаст-фудты тұтыну жас кезінде көбірек байқалады, ал жас ұлғайған сайын оны тұтыну айтарлықтай төмендейді. Ең көп фаст-фудты 18-ден 25 жасқа дейінгі жас тобында, ал ең азы - 63 және одан жоғары жас тобында пайдаланады. Қант мөлшері жоғары тағамдарды ең көп тұтыну 18-25 жас аралығында болады. Жасы ұлғайған сайын бұл өнімдерді тұтынудың төмендеуі байқалады. Газдалған сусындардың бір порциясында (250 мл) орташа есеппен 25 г қант бар екенін атап кеткен жөн,-деді Г. Кентра
Мамандар зерттеуге қатысқан барлық жас тобындағылар тәтті шай мен кофені көп тұтынатынын айтты.
Орташа алғанда, барлық респонденттер күніне бір адамға 2,5 кесе шай/кофе 1,6 ас қасық қантпен ішеді. Күніне бір адамға шамамен 20 г қант жұмсалады. Қанттың бұл мөлшері барлық жас топтарында қанттың күнделікті тұтынылуының 40% - ын қамтамасыз етеді. Қант пен шай мен кофені тұтыну сусындар мен шырындардың құрамындағы қантты тұтынумен салыстырғанда әлдеқайда маңызды. Сонымен қатар, зерттеу нәтижелері Қазақстанда дәстүрлі шай ішу мәдениетіне байланысты алаңдатарлық жағдай қалыптасатынын көрсетеді, себебі қалыптасқан дәстүр бойынша Қазақстанда шай қантпен, не десерт тағамдармен ішіледі. Бұл Алматы қаласының әртүрлі жастағы тұрғындарының 90% - дан астамына тән. Негізгі әлемдік ауқымдағы проблема күріш, картоп және макарон сияқты жылдам көмірсулардан тұратын қантты шамадан тыс тұтыну болып табылатынын да ұмытпаған жөн, – деп атап өтті «Денсаулық» Ұлттық қауымдастығының басшысы Бақыт Түменова.
