Ақмола облысы, BAQ.KZ тілшісі. Сауатты, талапшыл және әділ болу, заңның әр нормасын түсіну және сандарды меңгеру – мемлекеттік қызметшіге қойылатын жоғары талаптардың бірі. Көкшетау қалалық жұмыспен қамту орталығының директоры Асыл Молдиярова әлеуметтік саладағы жұмыстың ерекшеліктері туралы айтып берді.
Тілші: Мемлекеттік қызметтегі жұмыс өтіліңіз жиырма төрт жылға жуықтапты. Мемлекеттік қызмет сізге не үйретті?
Молдиярова: Бұл - үлкен өмір мектебі. Жұмыс принципшіл, кез келген мәселеге аса мұқият болуға, ең бастысы, адамдарға жақын болуға үйретті. Өйткені мемлекеттік қызметшінің міндеті - азаматтарға заңнама мәселелерінен хабардар болуға көмектесу, өз құқықтары мен міндеттерін білуге үйретіп, өзекті мәселелерді шешуге көмектесу. Мен әр нақты жағдайда, адамдар бізге жүгінген кезде, әр азаматтың өтінішін жеке қарап, адамдардың тағдыры шенеуніктердің әрекеттеріне байланысты екенін ұмытпау керек деп айтатын едім. Біз әлеуметтік мәселелермен айналысатындықтан, мемлекеттік қызметте формализм мен немқұрайлылыққа орын жоқ.
Менің жұмыс тәжірибем стресске төзімді болуды үйретті. Әкімдіктегі жұмыс кәсіби білімді, дұрыс шешім қабылдай білуді талап етеді. Көптеген адам әртүрлі сұрақтармен жүгінеді, олардың әрқайсысын тыңдау, түсіну, қолдау және сауатты кеңес беру қажет. Сондай-ақ шаруашылық мәселелермен айналысып, елді мекеннің экономикалық және әлеуметтік дамуына назар аударған жөн. Бұл үлкен жауапкершілік.
Жұмыс барысында түрлі жағдайлар кездеседі. Күтпеген мәселелерді шешуге дайын болу керек. Жаңалықтардан шенеуніктер адал емес, туыстарын қоғамдық жұмыстарға бағыттап, оларға жалақы төлейді дегенді оқыдым. Осы бір ғана жаңсақ пікірдің өзі барлық мемлекеттік қызметшінің беделін түсіреді. Біздің әрқайсымызды адамдар пара алушы ретінде көруі мүмкін. Әрине, барлығын кінәлау дұрыс емес.
Тілші: Орталық арқылы қанша адам жұмысқа орналасты?
Молдиярова: Жыл басынан бері бізге жұмысқа орналасу бойынша 1 370 адам жүгінді, оның ішінде 612 адам жұмыссыз ретінде тіркелді. Орталықтың көмегімен 825 адам жұмысқа орналастырылды, оның ішінде жастар – 372, әйелдер – 498, бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған адамдар – 1, аз қамтылғандар – 5. Жылдық жоспар бойынша өнеркәсіп кәсіпорындарында, шағын және орта бизнес саласында 866 жаңа жұмыс орны құрылды, оның ішінде тұрақты – 581 және уақытша – 285. Жоспар бойынша 70 адам жұмыспен қамтылды. 59 мүмкіндігі шектеулі азаматтардың 38-і қоғамдық жұмыстарға, жастар практикасына және әлеуметтік жұмыс орындарына жіберілді.
«Еңбек» бағдарламасына қатысушыларды техникалық және кәсіптік біліммен және қысқа мерзімді кәсіптік оқытумен қамтамасыз ету шеңберінде еңбек нарығында сұранысқа ие кәсіптер бойынша жұмысшы кадрларды даярлауға 100 адам жіберіледі. Бүгінгі күні аспаз, дәнекерлеуші, электрик және тігінші мамандықтары бойынша 67 адам арнайы курстан өтуде.
«Жаппай кәсіпкерлікті дамыту» бағыты аясында «Бастау бизнес» жобасы бойынша 150 адамды оқыту жоспарлануда. Өңірлік кәсіпкерлер палатасында қазірдің өзінде 38 адам айналысады.
Жаңа бизнес-идеяларды іске асыру үшін жыл ішінде республикалық бюджет қаражаты есебінен 200 АЕК (583 400 теңге) бойынша 50 өтеусіз грант беру жоспарлануда, оның 25-і жастар үшін. Грантты 11 адам алды.
Кәсіпкерлік бастамаларды қолдау үшін 21 шағын несие берілді.
«Халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу арқылы еңбек нарығын дамыту» бағыты аясында әлеуметтік жұмыс орындарына 55 адам жіберілді.
Жастар тәжірибесі бойынша қала кәсіпорындарына жоғары оқу орындарының 59 түлегі жіберілді.
Жергілікті және республикалық бюджет есебінен қоғамдық жұмыстарға 168 адам белгіленді, олар - жастар, мүмкіндігі шектеулі тұлғалар, әйелдер.
Бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған, пробация қызметінде есепте тұрған адамдарды жұмысқа орналастыру маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Осы санаттан халықты жұмыспен қамту орталығына үшеуі жүгінді, біреуі жұмысқа орналасты, екіншісі аспазшы мамандығы бойынша қысқа мерзімді кәсіптік оқудан өтті, тағы біреуі «Бастау бизнес» жобасы бойынша оқуға жіберілді. Сондай-ақ биыл жас мамандарды қолдау мақсатында «Алғашқы жұмыс орны» пилоттық жобасы жүзеге асырылуда, 6 адамды жұмысқа орналастыру жоспарлануда.
Тілші: Көпбалалы және аз қамтылған отбасылар қандай көмек алады?
Молдиярова:Бізге мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алу мәселесі бойынша кеңес алу үшін 344 отбасы жүгінді. Қалада АӘК-ке 404 отбасыдан, Краснояр ауылдық округі бойынша – 46, Станционный кентінен - 3 өтініш қабылданды.
Тілші: «Жұмыспен қамтудың жол картасы» бағдарламасы қалай жүзеге асырылуда?
Молдиярова: 2021 жылға әлеуметтік-мәдени саладағы 9 құрылыс жобасына 5,4 млрд теңге, білім беру саласындағы 8 жобаға және мәдениет саласындағы бір жобаға 363 жаңа жұмыс орны құрылатын болады. Жұмыспен қамту орталығы арқылы 179 қызметкер тартылады. Барлық жоба аяқталғаннан кейін 414 жаңа тұрақты жұмыс орны, білім беру саласында – 376, мәдениет саласында – 38 жұмыс орны құрылуы тиіс.
Тілші: Әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыруда қандай қиындықтар бар?
Молдиярова:Бізге әлеуметтік осал топтағы азаматтар санатына, көбінесе білімсіз, түсіністік пен көмекке үміт артатын адамдар келеді. Біз барлығын жұмысқа орналастыруға, қиын өмірлік жағдайдан шығуға көмектесуге тырысамыз. Қоғамдық жұмыстарда жалақы орташа есеппен 57 мың теңгеден бастап есептеледі. Әлеуметтік жұмыс орындарын құрған жағдайда 35%-ын мемлекет субсидиялайды, 65%-ын жұмыс беруші төлейді.
Жұмыспен қамту бойынша жақсы көрсеткіштер бар, бірақ, өкінішке қарай, біз алдымен жұмыс табуды сұрайтын, содан кейін жете жұмыс істемейтін немесе кешігіп жүретін, күн тәртібін сақтамайтын адамдардың жосықсыз әрекетіне тап боламыз. Олар жұмысқа келмеудің түрлі себептерін ойлап табады. Мысалы, жастар тәжірибесімен жұмысқа орналастырғандар арасында тәртіпсіздікке жол бергендер бар. Олармен профилактикалық әңгіме жүргізуге мәжбүрміз.
Екінші жағынан, жұмыс беруші қызметкерді қабылдағаннан кейін, сәйкесінше, одан толық қайтарым мен адалдықты күтеді, қызметкердің лауазымдық нұсқауларға сәйкес жұмыс істеуін талап етеді. Қайта оқытудан кейін көптеген адам сынақ мерзімімен жұмысқа қабылданады. Қазір нарық өз жағдайларын талап етеді, бәсекелестік көп, сондықтан бейімделу керек.
Кейбіреулер жұмыс істегісі келмейді, күш салғысы келмейді, тек мемлекеттің қамқорлығында болуға дағдыланады. Дәл осы санат жиі шағымданады және басқаларды өз проблемалары үшін айыптайды. Олар мұның бәрі қаншалықты маңызды, ақша республикалық бюджеттен бөлінеді және оны міндетті түрде игеру керек деп ойламайды. Мұндай жауапсыз адамдардың орнына, шынымен мұқтаж адамдар жұмысқа орналаса алады…
Өтеусіз несиелерге қатысты да осындай мәселелер бар. Кей азамат несие алғанымен, жобаларын іске асырмайды. Біз әр жобаны қадағалаймыз. Биыл қаражатты мақсатты игермеген 9 адам сотқа беріліп, ақшаны мемлекетке қайтару міндеттелді.
Жыл басынан бері бізге 860 адам хабарласты, оның 409-ы жұмыссыз ретінде тіркелді. Олармен сөйлесе отырып, біз бірреттік жұмыс емес, тұрақты жұмысқа орналастыруға тырысамыз. Алайда бізге 42 500 беріңіз, осы жеткілікті дейтіндер де бар. Демек, оларға биржада жұмыссыз танылған тиімді. Пассивті көзқарас басым. Адамдар бірден және күш жұмсамай ақша алғысы келеді. Көбісі ішімдік ішеді, бір апта жұмыс істеп, жоқ болады. Дегенмен қиындықтан қорықпайтын, тұрақты жұмысқа орналасып, қосымша табыс табуға тырысатындар да бар.
Тілші: Сіздің ойыңызша әлеуметтік салада не өзгеруі тиіс?
Молдиярова: Меніңше, адамға қанша рет жұмыс ұсынылғанын және жұмыс берушілердің қанша рет жұмыстан босатқанын немесе жұмысқа орналасудан бас тартқанын қадағалауға болатын деректер базасын құру қажет. Осылайша азаматтарды жауапкершілікті сезінуге шақыру қажет.
АӘК есептеу кезінде азаматтың отбасылық жағдайын нақтылауға міндеттіміз, өйткені оның табысы, егер ол отбасымен бірге тұрса ескеріледі. Мемлекет қаражатына адал болу керек, яғни балалар кәмелетке толған кезде, отбасының жаңа мүшесі пайда болған кезде және қосымша табыс көздері болғанда өзгерістер туралы тиісті қызметтерді хабардар ету қажет.
Бізде қоғамдық жұмыстардың екі түрі бар – құжаттарды өңдеу және көшелерді абаттандыру. Бірде 58 жастағы әйел жүгінді, омыртқасына зақым келгенін айтты. Біз оны құжаттарды өңдеуге мекемеге жібердік.
Көпжылдық тәжірибемнен білемін, бюджетті игеру жүз пайыз бола алмайды. Мысалы, біз адамды жұмысқа орналастырдық, норманы орындадық, бірақ ол ауырып қалды, жұмыс істеу тәсілін өзгертті, көшті, міне, бұл статистикаға әсер етеді.
Ең бастысы – адамдарда масылдықты дамытпау. Қазір көптеген тиімді бағдарлама бар. Алайда өткен жылы біз «Жұмыспен қамтудың жол картасын» толық жүзеге асыра алмадық, жолдарды жөндеуге және нысандар құрылысына қызметкерлер қажет болды, ең төменгі жалақы 85 мың теңгені құрады.
Бізде жұмыспен қамту орталығында 25 қызметкер, барлық білікті маман, өз ісінің нағыз шеберлері еңбек етеді. Кейбіреулер құрылған күннен бастап жұмыс істейді. Олардың ішінде Александр Солодко, ол орталық ашылғаннан бері жұмыс істеп келеді және тағы жеті адам үш жылдан астам уақыт жұмыс істейді.
Егер проблемалар туралы айтатын болсақ, онда біздің өз ғимаратымыз жоқ, жалға алуға тура келеді және қызметтік көлік жоқ.
Тілші: Масылдықпен қалай күресуге болады?
Молдиярова:Әр адам өз өмірінің қожайыны. Өзім көпбалалы отбасында өстім. Ата-анамыз барлығымызға лайықты тәрбие-білім берді. Мемлекеттен көмек күтпеді, өздеріне сенді. Күні-түні отбасы үшін еңбектенді. Бұл еңбекқорлықтың мысалы. Ерінбей еңбек ету тек біздің отбасымызға ғана емес, сол аға ұрпақтың барлығына тән еді. Ауылда әр үйде 5-6 сиыр болатын. Егер ауыл тұрғындарының біреуінде тек бір сиыр болса, онда ол жалқау болып саналды. Мені кей адамның аз нәрсеге қанағаттанғысы келетіні таңқалдырады, олар алға ұмтылмайды, көпшілігі бір күнмен өмір сүреді, жинақ жинамайды, ойланбастан ақша жұмсамайды, балаларды еңбекке үйретпейді. Егер адам өмірін өзгертуге тырыспаса және ол үшін ештеңе жасамаса, онда прогресс пен өсу, даму болмайды. Бізге ұнжырғасы түспейтін, спортпен белсенді айналысатын, бизнес ашып, жұмыс істеп жүрген мүгедектігі бар адамдар үлгі көрсетіп отыр.
