Саяхаттың көркі көктемде қыза түседі. Әрине, діттеген жеріне жылдам жеткісі келетіндер ұшақты таңдайды. Осыған орай, BAQ.KZ тілшісі ұшақ жолаушыларына 10 кеңес әзірлеген еді.
Нұрсұлтан Назарбаев халықаралық әуежайы Авиациялық қауіпсіздік қызметі Тексеру бөлімінің бастығы Серікбол Сәдуақасов: «біздің ең бірінші міндетіміз – әуежайдан ұшқан жолаушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, оларды көздеген жеріне аман-есен жеткізу. Сондықтан біз қауіпсіздік ережелеріне бағынуымыз керек» дейді.
Сонымен, әуежай қызметкері Серікбол Сәдуақасовтың төмендегі кеңестеріне құлақ түріңіздер.
№1. Әуежай ережелерімен алдын ала танысыңыз
Жолаушылар, әсіресе ұшақпен ешқашан ұшпаған адамдар қауіпсіздік жайлы, ұшар алдындағы процедуралар жайында толық мәлімет алғаны дұрыс. Бұл ақпараттың бәрі әуежай сайтында бар. Көбі ондай нәрсеге көңіл бөлмейді, сондықтан түрлі жағдайларға тап болады.
Ал сайттағы мәліметпен танысып үлгермеген адамдар әуежайдағы мониторларға назар аударғаны дұрыс. Ол жерде жолаушыларға арналған ақпарат болады. Мысалы, тіркеу орнындағы хабарландыру мониторында қандай заттарды тасымалдауға тыйым салынғаны жазылып тұрады.
№2. Жолаушыларды кімдер тексерететінін біле жүріңіз
Әуежайдың Тексеру бөлімі ұшақ бортына дейінгі тексеріс жұмыстарын жүргізеді. Бөлімде 500 адам қызмет етеді. Олар күндіз-түні кезектесіп, ауысыммен жұмыс істейді. Әр ауысымда 120 адам кезекшілікке шығады. Тексерушілер арасында әртүрлі мамандар бар. Мысалы, профайлер деген қызметкерлер бар. Олар адамның бет-әлпеті, іс-қимылы, жүріс-тұрысына қарап, күдіктіні бірден анықтайды. Профайлер - арнайы курстан өткен психолог маман. Бұл қызметкерлер авиациялық қауіпсіздік саласының басқа мамандарымен тығыз байланыста жұмыс істейді. Профайлер қызметі әуежайда 3-4 жыл бұрын ғана пайда болған.
№3. Кейбір науқастарға әуежайдағы тексеру құралынан өтуге болмайтынын ескеріңіз
Жылдан жылға авиациялық қауіпсіздікке қойылатын талаптар күшейіп, бұл сала жоғары қарқынмен дамып келеді. Жаңа технологиялар көптеп енгізіліп жатыр. 2016 жылы әуежайда үлкен модернизация болып, тозығы жеткен құралдар, бейнекамералар, радиотелескопия құрылғысы, яғни адамдар өтетін рама, қолжүк пен жолжүк тексерілетін лента, телевизиялық рентген құрылғысы толықтай жаңартылды. Бұған қоса, әуежайда Body Skan аппараттары бар. Одан барлығы емес, тек күдікті адамдар өтеді. Бұл құрылғы арқылы металл мен басқа да тыйым салынған заттарды анықтауға болады. Ол үшін адам сканерге қойылып, бүкіл тұла бойы тексеріледі. Қауіпті заттар экранда қызыл түске боялады.
Сканер, рентген құралдар арнайы санитарлық органдармен тексерілген. Олар адамға қатты зиян келтірмейді. Қазақстан Республикасының заңына сәйкес, «кардиостимуляторы», яғни жүрекширатқышы бар адамдар ғана бұндай тексеріс түрлерінен өтпейді. Өйткені магниттік сәуле кеудедегі аппаратқа кері әсер беруі мүмкін. Бұндай науқастардың арнайы анықтамасы болады, олар сол арқылы тексерістің басқа түрінен өтеді. Денсаулыққа зиян келмес үшін оларды арнайы бөлмеде аппаратсыз өзіміз тексереміз.
Body Skan аппараты арқылы тек күдіктілерді тексереміз дедім, біз олардың қатарына биік өкшелі аяқ киім кигендерді де жатқызамыз. Сондықтан біз бұндай аяқ киіммен жүргендерді мұқият тексеруден өткіземіз. Бастапқыда аяқ киімді шешкіземіз, қажет болған жағдайда Body Skan-ның көмегіне жүгінеміз. Өйткені қазір қылмыстың түр-түрі кеңінен қанат жайып келеді. Біз осындай тиянақты тексерудің арқасында көп нәрсе анықтаймыз. Мысалы, қыштан және қатты ағаштан жасалған пышақтарды осылайша тапқан болатынбыз.
№4. Ұшақ бортына алуға болмайтын заттар тізімін есте сақтаңыз
Әуежайға халықаралық нормаға сәйкес көптеген арнайы талап қойылады. Солардың бірі – адам өміріне қауіпті заттардың тасымалдануына жол бермеу.
Оларға жарылғыш заттар, қару-жарақ, есірткі және тағы басқалары кіреді. Мұндай халықаралық тәжірибе бүкіл әлемде бар.
Мысалы, адамның өзімен бірге өткір, кескіш заттар болмау керек, қолжүктегі сұйық заттар 100 мг-нан аспау қажет. Сондай-ақ жолаушыға ұшақ бортына өзімен бірге су не сусын алуға тыйым салынады. Дегенмен осының бəрін жолжүкпен (багаж) жеткізуге болады. Мұның себебі суда, оның бөтелкесінде әр қилы қышқыл, химиялық заттар болуы мүмкін. Олардың адам өміріне, денсаулығына зиян келтіру қаупі бар. Әуежайымызда оларды тексеретін газ анализаторы мен басқа да арнайы құралдар бар. Біздің стерильді аумақтағы (стерильді аумақ – әуежайдың тексеріс пунктінен кейінгі аймағы - авт.) заттар сондай аппараттардың тексеруінен өткен.
Жолаушылар «оттық, дезодорант, аэрозоль, гель және тағы басқа косметика түрлерін неге өткізбейсіздер?» деп жиі сұрайды. Өткізбейміз. Себебі оттық, дезодорант, аэрозоль секілді заттар белгілі бір қысымда болады. Ал ұшақтың әуеге көтерілуі оларға әсер етеді, газ сығылып, басқа да процестер болады. Бұл өте қауіпті. Оларды қолжүкпен тасымалдауға болмағанымен, жолжүкпен жеткізуге рұқсат етілген.
Ал химиялық сұйық заттарды арнайы талаптарға сай қабылдап қана тасымалға жіберу мүмкіндігі бар. Себебі кейбір тыйым салынған химиялық заттар жолжүкпен де өткізілмейді.
Сосын тыйым салынатын дәрі-дәрмек болады. Егер жолаушыда дәрігерден «дәрі аса қажет» деген арнайы қағаз болса, онда өзімен бірге алуға рұқсат етіледі. Бірақ бұл тек сол ұшу уақытында қолданатын дәріге қатысты, ал қалғаны жолжүкке тапсырылады. Балалардың тағамдары да сондай талаппен ұшақ бортына алынады.
Өздеріңіз білетіндей, халықаралық ұшу зонасында Duty Free дүкені бар. Онда алкоголь, парфюм, сусын рұқсат етілген миллиграмынан асып сатылады. Сол себептен олар арнайы пакетке салынып, бекітіліп беріледі және оларды әуежай аумағында пайдалануға болмайды.
№5. Үй жануарларын тасымалдауға болатынын біліңіз
Үй жануарларын тасымалдауға ешқандай тыйым жоқ. Тек арнайы процедуралар бар, соларды ұстанса жеткілікті. Егер кішкентай мысық пен ит болса, оларды жолаушының өзімен алуға рұқсат етіледі. Бұның барлығы әуежайдағы ветеринарлық қызметтің рұқсаты арқылы жүзеге асады.
№6. Біреудің сәлем-сауқатын жеткізіп беруге асықпаңыз
Әрине, әр адам өз қауіпсіздігіне өзі жауап береді. Дегенмен белгісіз, бөгде заттарды алмағаныңыз дұрыс. Өйткені әр адам әртүрлі сәлемдеме береді, кейде арасында тыйым салынған заттар кездеседі. Олар сосын тексеріс кезінде анықталып, жолаушылар бізге «менен жеткізуді өтініп еді, ақшасын алып едім» дейді. Тыйым салынған зат табылса, оны бәрібір ұшақ бортына өткізбейміз. Жалпы, күдік тудырған зат анықталған жағдайда біз әуежайдағы полиция қызметкерлері мен кинолог мамандарын шақырамыз.
№7. Төреғали Төрәлі сияқты ұшақ бортына өте аламын деп ойламаңыз
«Өткенде Алматы әуежайында әнші Төреғали Төрәлі «Алматы-Гонконг» бағытындағы ұшаққа билетсіз кіріп кетті. Астана әуежайында сондай жағдай қайталанбай ма?» деген сұраққа - «бізде ондай жағдай болмайды, әуежайымызда тәртіп қатаң» деген жауап алдым.
№8. Жолаушылар заттарын әуежайда уақытша қалдыра алатынын біле жүріңіз
Әуежайымызда түрлі оқиға болады. Есімнен кетпейтін бір жағдай жайлы айтсам, өткенде қолында таяғы бар бір қарт адам тексеруден өтті. Ол жай таяқша емес, ішінде ұзын пышағы бар коллекциялық таяқ болып шықты. Енді оны алайық десек, адам оның көмегімен жүреді, алмайық десек, ішінде тыйым салынған зат бар. Соңында таяқшаны алып қалып, орнына басқасын бердік. Ал коллекциялық таяқты кейін туыстары алып кетті.
Жалпы, жолаушы бұндай затты немесе кез келген басқа бағалы затын белгілі бір хаттамамен бізде қалдыруға құқылы. Ол әуежайда 30 тәулік бойы сақталады, осы уақыт ішінде затты өзі немесе таныстары алып кете алады. Егер өзін шығарып салуға келген адамдар болса, солардан да беріп жіберуге болады. Кей жағдайларда белгілі бір талаптар сақталса, бағалы заттарды жүкпен жеткізуге рұқсат беріледі.
№9. Әуежай аумағы толығымен Қазақстанның территориясы емес екенін жадыңызда сақтаңыз
Халықаралық стандартқа сай әуежай аумағы толығымен Қазақстан территориясы болып саналмайды, бізде бейтарап зона деген бар. Халықаралық ұшулар кезінде шекаралық бақылаудан өткен жолаушылар мемлекет аумағынан тыс жерде деп саналады. Яғни, сіз шекаралық бақылаудан кейін рейсіңізді күтесіз, ұшаққа отырасыз, осылайша басқа мемлекетке кіргенге дейін сіз Қазақстаннан тыс жерде деп есептелесіз.
Ал әуежайға басқа жақтан ұшып келген адамдар да бірден Қазақстан территориясында болмайды. Олар бірінші стерильдік зонаға келіп қонады, одан кейін шекара тексерісінен өтеді. Ал бұл тексерістен өтпеген жолаушы Қазақстанда емес, бейтарап аймақта деп саналады. Тек шекаралық бақылаудан өткен азамат Қазақстан аумағында жүрген болып есептеледі.
№10. Әуежай қызметкерлері жолаушылардың қамын ойлайтынын ұмытпаңыз
Тексеру бөлімінде ең жиі қолданылатын сөз тіркесі ол - «тыйым салынған». Әрине, жолаушыларды тексеру – біздің міндетіміз. Бірақ біз оларға барынша қолайлы жағдай жасауымыз керек. Мысалы, жолаушыларға киімін барынша аз шешуге мүмкіндік беретін аппарат шықса, және ол бізде болса, жақсы болар еді. Болашақта біз адамдардың аяқ киімін шешкізбей, оларды сканерлейтін аппарат алуды жоспарлап отырмыз. Бұған қоса билеттердің артына не қағазға ұшаққа кіргізуге тыйым салынған заттарды жазу ойымызда бар. Әуежайдағы бейнебақылау жүйесін күшейтуді де көздеудеміз. Бастысы, авиациялық қауіпсіздік саласын жолаушылардың тілектерін ескере отырып, жаңғыртқымыз келеді.
