Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Мәскеуге мемлекеттік сапар алдында «Российская газета» басылымында «Мәңгілік достық – халқымыз үшін бағдаршы жұлдыз» атты мақаласы жарияланды, деп хабарлайды BAQ.KZ.
Қазақстан мен Ресей-одақтас мемлекеттер және стратегиялық әріптестер. Тарихтың өзі біздің мәңгілік достығымызды, барлық салалардағы ауқымды ынтымақтастығымызды және гуманитарлық саладағы тығыз өзара әрекеттестігімізді айқындап берді.
Біздің халықтар ғасырлар бойы қатар өмір сүріп, қуаныш пен сынақтарды бөлісіп, Еуразияның біртұтас мәдени кеңістігін құрды. Бізді дәстүрлі құндылықтарды бірдей қабылдау, қазіргі өмірдің өзекті мәселелеріне ұқсас көзқарастар және бауырлас халықтардың игілігі бірлескен еңбек біріктіреді.
Осы берік негіздің арқасында біз халықтарымыздың тарихына, мәдениетіне және дәстүрлеріне өзара құрмет көрсете отырып, көпқырлы ынтымақтастық жолымен сенімді түрде ілгерілеп келеміз.
Тәуелсіздік алған сәттен бастап Қазақстан Ресеймен достық қатынастарды дамытуға ерекше мән беріп келеді. Елдің алғашқы сыртқы саясат тұжырымдамасында, сондай-ақ кейінгі ұқсас құжаттарда да Ресей бағыты өзгермейтін басымдық ретінде айқындалды.
1992 жылы Мәңгі достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы алғашқы Шартқа қол қойылды. Ол мемлекетаралық қатынастардың берік іргетасын қалап, халықтарымыздың саналы таңдауының символына айналды.
Сол уақыттан бері әлемде және посткеңестік кеңістікте көп нәрсе өзгерді, алайда Шарт мәтінінде тұжырымдалған басты қағида өз маңызын жоғалтқан жоқ: мәңгі достық – бұл жай ғана сөз тіркесі емес, ол біздің халықтардың қазіргі және болашақтағы күрделі де сан қырлы шындықты философиялық әрі саяси тұрғыдан қабылдауының нақты көрінісі.
Қазақстан мен Ресей мазмұнды әрі сапалы стратегиялық серіктестік пен одақтастық орната алды. Мұндай ынтымақтастықтың негізінде – осы құбылмалы әрі болжап болмайтын уақытта біздің халықтарымыздың бірге болуға деген саналы ұмтылысы жатыр. Басқаша айтқанда, мәңгі достық – біздің мемлекеттер мен халықтарымыз үшін бағыт-бағдар беретін жұлдыз іспетті.
Екі ел арасындағы қатынастардың басты ерекшелігі – олардың кемелдігі мен тұрақтылығы. Өйткені бұл байланыстар өзара терең сенімге, құрметке және теңқұқылыққа негізделген. Халықтарымыздың болашағы үшін ортақ жауапкершілік екіжақты ынтымақтастық күн тәртібіндегі барлық мәселелерді тиімді шешуге мүмкіндік береді.
Менің түсінігімде, Қазақстан мен Ресейдің стратегиялық серіктестігі мен одақтастығы – Еуразиялық қауіпсіздік жүйесін қалыптастырудағы аса маңызды фактор болып табылады.
Екіжақты ынтымақтастықтағы барлық жетістіктер Ресей президенті Владимир Владимирович Путиннің осы бағыттағы қарқынды әрі нәтижелі қызметімен тығыз байланысты. Қазақстанда ол ғаламдық деңгейдегі мемлекет қайраткері ретінде әрдайым зор құрметке ие, оның есімі әлемнің көптеген елдеріндегі саясаткерлер мен қарапайым адамдардың аузында аталады.
Өткен жылдың қараша айында Ресей президенті Қазақстанға мемлекеттік сапармен келді. Бұл сапар саяси және практикалық тұрғыдан тарихи оқиғаға айналды. Астанада біздің серіктестігіміздің жаңа көкжиегін ашқан ауқымды құжаттар топтамасына қол қойылды. Ең маңыздысы – санкциялық қысым мен халықаралық шиеленістерге қарамастан, екі ел ынтымақтастықтың тұрақтылығы мен серпінін сақтап, оны қорғап қала алды.
Мәскеуге мемлекеттік сапар алдында Владимир Путинмен өтетін келіссөздердің ерекше маңыздылығына тоқталғым келеді.
Соңғы бірнеше айда маған Қытай Халық Республикасының Төрағасы Си Цзиньпинмен, АҚШ Президенті Дональд Трамппен, сондай-ақ Еуропа, Азия және Африка елдерінің бірнеше жетекші тұлғаларымен өте мазмұнды кездесулер өткізуге мүмкіндік туды. Көптеген кездескен тараптар геосаяси спектрдің қарама-қарсы ұштарында болса да, барлығы Ресей мен оның көшбасшысының халықаралық қатынастардағы түйінді мәселелерді шешудегі ерекше рөлін мойындайды. Басқаша айтқанда, қазіргі әлемдегі қайшылықтарды Мәскеудің қатысуынсыз жеңу мүмкін емес.
Қазақстан мен Ресей шын мәнінде үлгі боларлық мемлекетаралық қатынастар орнатты. Үштен астам онжылдық бойы біз екі халықтың игілігі үшін көпқырлы ынтымақтастықты тұрақты дамытып келеміз. Владимир Путинмен өтетін алдағы келіссөздер жаңа мазмұнмен толықтыру тұрғысынан ерекше маңызға ие.
Мәскеуге сапарымның кең ауқымды күн тәртібінде басты мәселе – Қазақстан мен Ресей қатынастарын толық қамтитын стратегиялық серіктестік пен одақтастық деңгейіне көтеру туралы Декларацияны қол қою болады. Бұл құжат екіжақты қатынастарда жаңа дәуірді ашып, өзара сенімнің және барлық бағыттар бойынша тығыз жұмыс жасауға дайындықтың бұрын-соңды болмаған деңгейін растайды.
Ресей Федерациясы Қазақстанның үш ірі сыртқы сауда серіктестерінің қатарында. Өз кезегінде Қазақстан Ресейдің бес негізгі сауда серіктесінің бірі болып табылады. Сауда айналымы сенімді түрде өсіп, 30 миллиард долларға жақындап келеді.
Инвестициялық ынтымақтастық та белсенді дамып келеді. Ресейлік инвесторлар еліміз экономикасына ең көп салым салушылардың қатарында, бұл Қазақстанның жоғары инвестициялық тартымдылығын, берік іскерлік байланыстар мен екі мемлекет арасындағы сенімді көрсетеді.
Қазақстан мен Ресейдің өнеркәсіптік кооперациясының негізін 170-тен астам бірлескен жоба құрайды, олардың жалпы инвестиция көлемі 50 миллиард доллардан асады. «Сибур», «Газпром», «Лукойл», «ЕвроХим» сияқты ірі ресейлік компаниялардың қатысуымен елімізде полиэтилен, бутадиен, минералды тыңайтқыштар және басқа да жоғары технологиялық өнімдер шығаратын зауыттар салынып жатыр. «Татнефть» компаниясымен автожинақ өндіріледі, ал «КАМАЗ» компаниясымен жүк көліктеріне арналған компоненттер шығарылады.
Жалпы, Қазақстанда 20 мыңнан астам ресейлік капитал қатысқан компания сәтті жұмыс істейді. Бұл тек сан ғана емес, өзара тиімді серіктестіктің нақты нәтижесі, нәтижесінде жаңа өндірістер ашылып, ондаған мың жұмыс орындары құрылып, заманауи технологиялар беріліп, өңірлер мен адамдар арасындағы байланыстар нығаяды.
Біздің ынтымақтастықта энергетика саласының орны ерекше. Бірлескен күш-жігерімізбен Ресейдің энергетикалық ресурстарының Қытай мен Орталық Азия елдеріне үздіксіз транзиті қамтамасыз етілуде. Ірі энергетикалық нысандардың құрылысы мен жаңғырту жұмыстары жүргізілуде. Бұл саладағы ірі жоба – «Росатом» жетекшілігіндегі халықаралық консорциумның қатысуымен Қазақстандағы алғашқы атом электр станциясын салу. АЭС құрылысы елімізге ядролық отын циклін толық қамтуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, жоба технологияларды беру, мамандарды оқыту, жаңа жұмыс орындарын құру, машина жасау және аспап жасау сияқты қосалқы салаларды дамыту үшін жаңа перспективалар ашады.
Стратегиялық маңызды бағыт ретінде көлік-логистика саласындағы өзара әрекеттестікті тереңдетуді қарастырамын.
Қазақстан арқылы 13 халықаралық көлік дәлізі өтеді – бес теміржол және сегіз автожол, олар Азия мен Еуропа арасындағы жүк тасымалының шамамен 85%-ын қамтамасыз етеді.
Қазақстан мен Ресейдің көлемі мен географиялық орналасуын ескере отырып, транзиттік маршруттар мен тиісті инфрақұрылымды әрі қарай дамыту Еуразияның тұрақты көлік байланысын қамтамасыз ету үшін үлкен маңызға ие. Осы мақсатқа жету үшін екі ел «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» автожол дәлізінің өткізу қабілетін арттыру және Қазақстан мен Ресей шекарасындағы 30 автожол өткізу пунктін жаңғырту бойынша жұмыстар жүргізуде.
Біз сонымен қатар «Солтүстік – Оңтүстік» көлік дәлізінің шығыс тармағының мүмкіндіктерін кеңейтуге күш саламыз, онда жүк тасымалы көлемі қазірдің өзінде айтарлықтай өсуде. Бұл процессінде Ресей – Қазақстан – Түркменстан – Иран теміржолы ерекше рөл атқарады. Жол картасы қол қойылды, оның іске асырылуы осы стратегиялық артерияның өткізу қабілетін алдағы бес жылда жылына 20 миллион тоннаға дейін арттырады.
Аталған бағыттар ынтымақтастықта маңызды орын алса да, Қазақстан мен Ресейдің өзара әрекеттестігі әлдеқайда кең, барлық мүмкін салаларды қамтиды. Екі елдің үкіметтеріне болашақ экономика бейнесін айқындайтын жаңа, бірінші кезекте жоғары технологиялық салаларды серіктестіктің алдыңғы қатарына шығару міндеті қойылған.
Қазақстан мен Ресейде биылғы жыл маңызды мерейтойлық оқиғаларымен есте қалды. Олардың ішіндегі ең бастысы – Ұлы Жеңістің 80 жылдығы. Бұл біздің халықтарымыз үшін ең маңызды тарихи оқиғалардың бірі.
Белгілі болғандай, әр бесінші қазақстандық майданға аттанды, олардың шамамен жартысы шайқас алаңында қаза тапты. Миллиондаған азаматтарымыз – кәрі-жас бәрі – тылда еңбек етті.
Жеңістің мерейтойын атап өту аясында Астанада ауқымы жағынан бұрын-соңды болмаған әскери парад өткізілді, ал Қазақстан бойынша әкелеріміз бен аталарымыздың ерліктеріне арналған жүздеген еске алу шаралары өтті.
Арнайы атап өткім келетіні – Қазақстан, Ресей және басқа елдерден келген іздестіру волонтерлеріне шынайы алғыс білдіремін. Олар қаза болған жауынгерлердің естелігін мәңгілікке сақтау үшін тынымсыз еңбек етуде.
Екі елді біріктіретін тағы бір маңызды белес – аңызға айналған Байқоңыр космодромының 70 жылдығы. Бұл кешен әлемдік ғарышкерліктің ошағы және адамзаттың интеллектуалдық жетістігінің символы ретінде лайықты танылды.
Көп онжылдықтар бойы Байқоңыр екі мемлекеттің стратегиялық серіктестігінің берік буыны болып, ғылыми-техникалық прогресті және болашаққа ұмтылысты бейнелейді.
Сондай-ақ, 2005 жылғы 18 қаңтардағы Қазақстан мен Ресей арасындағы мемлекеттік шекара туралы Келісімнің 20 жылдығына үлкен мән береміз. Бұл құжат екі елдің тәуелсіздігін және территориялық тұтастығын өзара мойындаудың берік құқықтық негізі болып табылады. Әлемдегі ең ұзын үздіксіз құрлық шекарасы толыққанды «достық белдеуі» деп атала алады.
Әрине, Қазақстан мен Ресейдің аймақаралық ынтымақтастығы Форумы жыл сайын өткізілуі «көлденең» байланыстардың дамуына айтарлықтай үлес қосады. 20 жылдан астам тарихы бар бұл форум екіжақты қатынастарды нығайту үшін тиімді алаңға айналды. Биыл кезекті форум Оралда өтеді.
2024-2028 жылдарға арналған Аймақаралық ынтымақтастық бағдарламасы саяси келісімдерді нақты мазмұнмен толықтыруға, өнеркәсіптік кооперацияны дамыту мен өзара сауданы ұлғайту мақсаттарын іске асыруға мүмкіндік береді.
Арнайы назар аударатын бағыттардың бірі – көп қырлы гуманитарлық байланыстар, олар біздің халықтарымызды тірі жіппен байланыстырып тұр.
Биыл Астанада «Қазақстан мен Ресейдің Мәңгілік достық Аллеясының» салтанатты ашылуы екі ел арасындағы берік әрі достық байланыстардың символы болды. Ал жақын арада Мәскеуде «Қазақстан-Ресей достық саябағы» ашылады.
Музейлер, кітапханалар, театрлар, көркем галереялар және кинематограф саласы арасындағы ынтымақтастық күшейіп келеді. Бірқатар бірлескен жастар, ғылыми және спорт форумдарын өткізу жоспарланып отыр.
Арнайы мән ғылыми-білім беру саласындағы өзара әрекеттесуге беріледі. Жоғары технологиялық жобалар білікті мамандарсыз мүмкін емес. Білім дәл осы жасанды интеллект пен толық цифрландыру дәуірінде болашақтың интеллектуалдық негізін қалыптастырады, онда білім – дамудың басты капиталы.
Қазақстанда тоғыз жетекші ресейлік жоғары оқу орнының филиалы сәтті жұмыс істейді. Соңғы жылдары білім беру серіктестігі жаңа деңгейге көтерілді: Астанада МГИМО филиалы ашылды, ал Омскіде Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің филиалы жұмысын бастады – бұл Ресейдегі шетелдік университеттің алғашқы өкілі. Бұл тек кадрларды даярлау мен академиялық байланыстарды нығайту ғана емес, сонымен қатар нақты сенімге және шынайы стратегиялық жақындасуға берік көпірлер болып табылады. Сонымен қатар Алматыда ресейлік "Сириус" мектебінің филиалын салу туралы маңызды шешім қабылданды.
Әрдайым тілдік алуантүрлілікті біздің бірегей артықшылығымыз деп санадым. Қазақстанда ондаған мәдениеттер бейбіт өмір сүріп, бір-бірін байытады. Арнайы құрмет пен қолдау ресейлік тілге беріледі, ол қоғамның әлеуметтік-саяси, ғылыми-білім беру және рухани өмірінің ажырамас бөлігі болып табылады.
Ресей тілін қолдауды біз кең гуманитарлық ынтымақтастықтың бөлігі деп қарастырамыз, ол халықтар арасындағы диалог пен сенімді нығайтады. Сол себепті мен Ресей тілін дамытуға арналған Халықаралық ұйым құру бастамасын көтердім.
Менің сенімімше, Қазақстан жастары бірнеше тілді меңгеруі керек – қазақ, орыс, сондай-ақ ағылшын, қытай және басқа тілдер. Бұл жаһандық әлемде табысқа жетудің маңызды шарты.
Қорытындылай келе, Астана мен Мәскеудің қатынастары, сөзсіз, бүкіл Еуразия кеңістігіндегі көптеген маңызды процестерге шешуші әсер етеді.
Біздің ынтымақтастығымыз формализм мен инерциядан ада – ол шынайы тірі және динамикалық, уақыт сынағына төтеп бере алады және жаңа дәуірдің шақыруларына икемді жауап бере алады.
Әлем жаңа бағдар іздегенде, Еуразияға сенімді тірек нүктелері қажет – конъюнктураға бағынбайтын, жалпы мағына мен ортақ тағдырдан туындайтын одақ.
Қазақстан мен Ресей халықтары болашаққа ұмтылып, тарихи және рухани тамырларына адалдықты сақтайды. Бұл стратегиялық серіктестік пен одақ біздің елдеріміз үшін құрылыстың, қауіпсіздіктің және ынтымақтастықтың тұрақты тірегіне айналатынына сенімділік береді.
Еске сала кетейік, бұған дейін Президент Қасым-Жомарт Тоқаев 11-12 қарашада Ресей Федерациясына мемлекеттік сапармен баратыны хабарланды. Мемлекет басшысының Ресейге сапары қарсаңында Мәскеуде екі елдің тулары ілінді.
