Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. ҚР Қаржы министрлігі Есеп комитетінің басшысының бірқатар ескертуіне жауап берді.
Жақында Парламентте Үкіметтің республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есебі тыңдалған. Сол кезде Есеп комитетінің төрағасы Наталья Годунова министрлікке біраз ескерту жасаған.
Қаржы министрлігінің хабарлауынша, қаржылық бұзушылықтардың көбеюі – тексеру комиссияларының нәтижелік тексерулер ауқымының артуымен байланысты. Осылайша, жергілікті атқарушы органдардың 2020 жылы 296 млрд теңге көлемінде қаражатты тиімсіз жұмсағаны анықталды.
Керісінше, қалған мемлекеттік аудит органдарының қаражатты тиімсіз пайдалану деректерінің айтарлықтай төмендегені байқалады.
Осылайша, Есеп комитеті анықтаған бұзушылық фактілері 32%, ал ішкі мемлекеттік аудит органдары (ІМАК және ІАҚ) 3 есеге азайып, 29 млрд теңгені (2019 жылы 94 млрд теңгені) құрады.
Төмендеуге негізгі себеп - бұл аудит саласын цифрландырудың нәтижесі, яғни ақшаны тиімсіз пайдалану фактілерінің алдын алу және болдырмау бойынша камералды бақылау мен алдын алу шараларына байланысты.
Есеп комитеті Ұлттық қорға аударылуы тиіс қаражаттың басқа мақсаттарға аударылғаны анықталғанын атап өтті.
Алайда Қаржы министрлігі есептік кезеңде Ұлттық қорға жіберілуі қажет барлық салық пен басқа да төлем түрлері толық қорға аударылғанын алға тартты.
Қарашығанақ жобасы бойынша арбитраждық даудың нәтижелерінде тағайындалған қаржылық өтемақы бюджеттік сыныптама және Бюджет кодексіне сәйкес «Республикалық бюджетке салықтық емес басқа түсімдер» коды бойынша аударылды.
Ал Ұлттық қордың активтері 2020 жыл ішінде 744 млрд теңгеге артып 28,2 трлн теңгені құрады.
Есеп комитеті өткен жылы, жоспарланған қосымша түсімдердің 7 есеге төмендегенін хабарлады (жоспар 1,5 трлн теңге).
Қаржы министрлігі мұны, нақтыланған республикалық бюджетте жоспарланған қосымша салық түсімдерінің көлемі 1,5 трлн емес, 476 млрд теңгені құрады деп түсіндірді.
Өткен жылы тексерулерге жарияланған мораторий мен кәсіпкерлерге жасалған салықтық жеңілдіктерді ескерсек, іс жүзінде 710 миллиард теңге қосымша түсім түскен.
Осылайша, Қаржы министрлігі іс жүзінде дағдарыс кезінде қосымша кірістер көлемінің төмендеуіне жол бермей, керісінше, жоспарланған кірістер көлемін 1,5 есеге арттырды.
Есеп комитетінің есебінде болашақ төлемдердегі артық төлемдер проблемасы да көрініс тапқан.
Қаржы министрлігінің мәліметінше, жеке шоттардағы артық төлемдерді толығымен жою мүмкін емес. Осылайша, КТС артық төлемі жыл ішінде заңмен бекітілген ай сайынғы аванстық төлемдерді төлеуге байланысты. Мұндай тең кірісті қамтамасыз ету халықаралық тәжірибе, оның ішінде ЭЫДҰ елдерінде де (АҚШ, Франция, Люксембург және т.б.) бар.
Сонымен бірге табысы 325 мың АЕК-тен асатын ірі КТС төлеушілердің ғана ай сайын аванстық төлемдер жасау міндеттемесі бар. КТС төлеушілерінің қалған 90%-ына бұл талап тарамайды.
Жалпы есепті кезеңде аванстық төлемдердің 28,5 млрд теңгеге төмендеуі (171,8-ден 143,3 млрд теңгеге дейін) дағдарыс кезеңінде компания кірістерінің төмендеуімен байланысты.
2021 жылдың 1 қаңтарына ҚҚС бойынша артық төлем (дебеттік сальдо) 1,6 трлн теңгені құрады.
Бұл соманың барлығы дерлік салық төлеушілер сатып алған тауарлар мен қызметтер бойынша қалыптасқан.
Оны ҚҚС төлеу үшін туындаған салық міндеттемелерін өтеу үшін пайдалануға болады.
Есеп комитеті сондай-ақ мемлекеттік қарыздың өсуіне назар аударып, оның ЖІӨ-ге қатынасы 29,4% жетіп, фискалдық саясат тұжырымдамасында белгіленген 27% шегінен асып кеткенін атап өтті.
Қаржы министрлігі ЖІӨ-ге қатысты 27% көрсеткіш индикативті екенін және оны Үкімет дағдарысқа дейінгі кезеңде қабылдағанын атап өтті.
Жалпы мемлекеттік қарыздың ЖІӨ-ге қатынасы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартта белгіленген шектен және еліміздің 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарында көрсетілген көрсеткіштен (ЖІӨ-нің 50%) аспайды.
Қазір бұл тұжырымдама күшін жойды, макроэкономикалық жағдайды және экономикалық дамудың басқа параметрлерін ескере отырып жаңа құжат әзірленуде.
Қалай болғанда да, барлық қарыз көрсеткіші сол қалыпта сақталады және қауіпсіз деңгейде болады.
