Еуразиялық даму банкі ұсынған макроэкономикалық шолуының жаңа шығарылымында аймақтағы экономиканың тұрақты өсіп келе жатқаны атап өтілді, деп хабарлайды BAQ.KZ.
ЕДБ сарапшысының мәліметінше, соңғы екі жылда 4,3%-ға рекордтық өсімнен кейін, 2025 жылдың басында өңір елдерінің экономикалары ішкі ресурстарға – тұтынушылық және инвестициялық сұранысқа сүйене отырып, сенімді түрде өсуде.
Жыл қорытындылары мен алдағы экономикалық даму бағыттарын талдау – жаһандық және Еуразиялық одақ елдері үшін жыл басындағы дәстүрлі шолу тақырыбы болып қала береді.
2024 жылы әлемдік экономика 3,2%-ға өсті, бұл ең алдымен дамушы елдердің 4,2%-дық сенімді өсімімен байланысты. Үлес қосқан басты экономикалар: Үндістан (+6,5%), Индонезия (+5%), Қытай (+5%) және Бразилия (+3,7%).
АҚШ экономикасы 2024 жылы 2,8%-ға өсіп, негізгі драйвері үй шаруашылықтарының тұтынуы (+2,8%) болды. Дегенмен, 2025 жылы тұтыну өсімі баяулауы мүмкін, бұл тұтынушылық сенім индексінің үш ай қатарынан төмендеуімен (ақпанда 93,8 п.) және іскерлік белсенділіктің әлсіреуімен көрініс табуда. АҚШ экономикасының өсімі 2025 жылы 1,6%-ға дейін баяулайды деп болжануда.
Еуроаймақ экономикасы 2024 жылы 0,7%-ға өсті, бірақ инвестициялардың азаюы байқалды. Бұл энергия бағасының қымбаттауымен байланысты, әсіресе Германияда өнеркәсіп өндірісі 4,6%-ға төмендеп, тарихи рекорд орнатты. АҚШ-тың еуропалық экспортқа тарифтер енгізуі мүмкін деген қауіптер 2025 жылы рецессия қаупін күшейтіп отыр.
Қытай экономикасы 2024 жылы 5%-ға өсті, бұл үкіметтің ішкі сұранысты ынталандыру шараларының нәтижесі. 2025 жылдың басында да іскерлік белсенділік жоғары деңгейде сақталып отыр, ал Қытай үкіметі экономиканы қолдау үшін бюджеттік шығындарды кеңейте бермек.
Қазақстан 30 жыл ішінде (1995–2024 жж.) экономикада айтарлықтай жетістіктерге жетті. Осы кезеңде елдің жан басына шаққандағы нақты ЖІӨ-і үш еседен астам өсті. Қазақстан бұл көрсеткіш бойынша әлемдік орташа деңгейден (1,8 есе өсу), дамыған елдерден (1,7 есе) және дамушы экономикалардан (2,6 есе) озып түсті. Жан басына шаққандағы ЖІӨ өсімі бойынша Қазақстаннан жоғары көрсеткішті тек Азияның дамушы экономикалары көрсетті – оларда бұл көрсеткіш 1995–2024 жылдары 4,7 есеге артты, - дейді Еуразиялық даму банкінің бас экономисі Евгений Винокуров.
Экономикалық өсім әлеуметтік жағдайдың жақсаруына ықпал етті
1995 жылдан бастап өмір сүру ұзақтығы 11 жылға артып, 75 жасқа жетті, жұмыссыздық деңгейі шамамен 6 пайыздық тармаққа төмендеп, 4,8%-ды құрады. Ең өткір кедейлік түрлері іс жүзінде жойылды – мысалы күніне 2,15 АҚШ долларынан (2017 жылғы бағамен, 2024 жылғы бағамен 480 теңге) аз табыс табатын халықтың үлесі 2001 жылы 12,8%-дан қазіргі уақытта нөлге жуық деңгейге дейін азайды.
Қазақстан маңызды кезеңге жақындады
Алдағы жылдары ел Дүниежүзілік банктің жіктемесі бойынша жоғары табысты елдер (HICs) қатарына кіруі мүмкін. Қазіргі уақытта Қазақстан табысы ортадан жоғары елдер тобына жатады, олардың жан басына шаққандағы жалпы ұлттық табысы (ЖҰТ) 4,5–14,0 мың доллар аралығында. Бұл шектер жыл сайын инфляцияны ескере отырып қайта қаралады. 2023 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның жан басына шаққандағы ЖҰТ көрсеткіші 10,7 мың долларды құрады, ал 2024 жылдың соңында ол біздің бағалауымыз бойынша 11,5 мың долларға жетеді.
Біздің есептеулерімізге сәйкес, Қазақстан 2028–2029 жылдары жоғары табысты елдер қатарына кіреді. Бұл Еуразиялық даму банкінің (ЕДБ, 2024) макроэкономикалық болжамдарына және 2025–2030 жылдарға арналған жан басына шаққандағы ЖҰТ динамикасын болжауға мүмкіндік беретін қосымша бағалауларға негізделген. HICs тобының ең төменгі шегі Халықаралық валюта қорының (ХВҚ) SDR валюталары кіретін елдердегі инфляция болжамдарына сүйене отырып есептелді.
Қазақстанның жоғары табысты елдер тобына өтуіне ықпал ететін факторлар
Елдің басты басымдығы – экономиканы әртараптандыру және инвестициялық тартымдылықты арттыру. Бұл мақсатта негізгі инфрақұрылым мен әлеуметтік маңызды жобаларды дамытуға арналған мемлекеттік бастамалар жүзеге асырылуда.
- 2024 жылы өңдеу өнеркәсібінде жалпы құны 1,3 трлн теңгені құрайтын 180 инвестициялық жоба іске асырылды.
- Өңдеу секторындағы өсім 6%-ға жуықтады – бұл соңғы 10 жылдағы ең жоғары көрсеткіш.
- Өңдеу өнеркәсібінің ЖІӨ-дегі үлесі 2015–2019 жылдардағы орташа көрсеткішпен салыстырғанда 1,7 пайыздық тармаққа өсті.
- Машина жасау саласы қарқынды дамып келеді – оның өңдеу өнеркәсібінің өсу қарқынына қосқан үлесі 2019–2024 жылдары орта есеппен 3 пайыздық тармаққа жетті (2015–2019 жж. көрсеткіштерімен салыстырғанда айтарлықтай жоғары).
Мемлекет экономиканы ырықтандыру, мемлекеттік қатысуды қысқарту және инвесторлар үшін қолайлы жағдай жасау бағытында ауқымды реформалар жүргізуде.
- Болашағы зор инвестициялық салалар: өнеркәсіп, энергетика, агроөнеркәсіп кешені, көлік және логистика.
- Инвестициялық жобаларды қолдау үшін мемлекет ШОБ пен ірі бизнесті қолдау бағдарламасын іске қосты.
- Жыл сайын 50 мыңнан астам жобаға көмек көрсету және 2027 жылға дейін қаржыландыруды 10 трлн теңгеге дейін арттыру жоспарлануда.
Осы шаралар экономикалық өсім мен халық табысының артуына берік негіз қалыптастырады.
