Адам баласының өмірінде адал еңбек пен маңдай тердің орны бөлек. Қандай кәсіппен айналысса да, адам ең алдымен өз ісін сүйіп, жүрек қалауымен еңбек еткенде ғана нәтижесі жемісті болмақ. Қолөнер – сондай шынайылықты қажет ететін сала. Жиһаз жасау да соның бірі. Бұл істің қиындығын да, қызығын да бастан кешіп жүрген шебер, Астана қаласындағы «Береке жиһаз» цехінің басшысы Нұрсұлтан Теңізбаев BAQ.KZ тілшісіне еңбектің қадірі, қолөнердің қыры мен сыры туралы ойымен бөлісті.
Нұрсұлтан – бүгінде жиһаз жасаумен айналысып жүрген шебер. Бұл кәсіпке ол жоспарлы түрде емес, кездейсоқ жолмен келгенін айтады. Алғашында дизайнға әуестеніп, айналасындағы заттардың үйлесіміне үнемі назар аударып жүретін. Түстердің бір-бірімен үйлесуі, пішіндердің сәйкестігі оған ерекше әсер беретін. Бастапқыда бұл жай ғана қызығушылық болып көрінгенімен, уақыт өте келе ол қызығушылық нақты іске айналды.
Сөйтіп, кездейсоқ басталған әуестік біртіндеп өмірлік кәсіпке ұласты. Бүгінде Нұрсұлтан үшін жиһаз жасау – табыс көзі ғана емес, өзін-өзі танытудың да жолы. Әр бұйымында ол тек қол еңбегін емес, ішкі сезімі мен көзқарасын да көрсетеді.
Жиһаз жасау дегеніміз – тек ағашты кесіп, құрастыру ғана емес. Мұнда өнер де бар, себебі әрбір бұйымның өзіне тән сұлулығы болуы керек. Есеп те бар, өйткені әр өлшем, әр қию – математикаға бағынады. Ал ең бастысы – қол еңбегі. Шебердің маңдай тері мен табандылығы болмаса, жай ғана тақтай ешқашан ыңғайлы да әсем жиһазға айналмайды. Осы үш нәрсе – өнер, есеп және еңбек – тоғысқанда ғана нағыз сапалы бұйым дүниеге келеді, – дейді ол.
Жұмыстың қиындығы да, қызығы да көп: әр бұйым – есеп пен шыдамның емтиханы. Ең алдымен дәлдік қажет: сызба мен өлшемде миллиметр түгілі, жарты миллиметр ауытқу да қосылыстың (ойық-тілме, бұрыштама, бағыттаушы) дұрыс түйісуіне әсер етеді; бір тұстағы қате келесі бірнеше қадамға әсер етеді. Материалдың табиғи мінезін – ылғалдылығын, талшық бағытын, иілуге бейімділігін – ескермесең, форма мен геометрия бұзылады. Екіншіден, қауіпсіздік басты орында: әр құрал өз ережесін талап етеді – дайындаманы қысқышпен бекіту, пышақ-дискілерді уақтылы тексеру, қорғаныш көзілдірік пен қолғапты қолдану, жұмысты зейін жинап бастау. Бір сәттік босаңсу үлкен зардапқа соқтыруы мүмкін. Үшіншіден, сапа мен жауапкершілік: фурнитураның сәйкестігі, бет өңдеудің біркелкілігі, теңгерім мен эргономика, соңғы құрастыру мен орнату барысындағы ұқыптылық – бәрі мұқият ойластырылуы тиіс. Осы талаптардың бәрі жұмыстың қиындығын арттырса да, дәл сол талаптар оның қызығын да еселейді: ойдағы пішін өлшемге айналып, өлшем мінсіз бұйымға айналған сәт – еңбектің нағыз ләззаты.
Кейде көзге байқалмайтын кішкентай ғана қателік ертең үлкен мәселенің себебіне айналуы мүмкін. Бір бөлшектің дұрыс қиылмауы немесе өлшемнің сәл ғана ауытқуы бүкіл жиһаздың сапасын бұзады. Мұндайда тек қымбат материал зая кетпей, оған жұмсалған уақыт пен еңбектің де бағасы төмендеп қалады. Сондықтан біздің ісімізде ұқыптылық пен абыройды сақтау – ең басты жауапкершілік. Өйткені әр бұйымға сен өз атыңды ғана емес, тұтас ұжымның да беделін артып қоясың. Шебердің қолынан шыққан әр жиһаз – оның кәсіби қолтаңбасы, еңбегіне берілген үнсіз баға, – дейді Нұрсұлтан.
Соңғы жылдары адамдар фабрикада жаппай шығарылған дайын өнімнен гөрі тапсырыспен жасалған жиһазды жөн көреді. Себебі әр үйдің кеңістігі, әр отбасының талғамы әртүрлі. Біреу қонақ бөлмесіне ұлттық нақыштағы ою-өрнекпен безендірілген жиһазды қаласа, екіншісі заманауи минимализмді ұнатады. Кейбірі табиғи ағаштың өзіндік иісін сақтағысы келеді, енді бірі ыңғайлылық пен ықшамдылықты алға қояды.
Мұндай түрлі сұраныс бізді де шыңдайды. Әр тапсырыс – жаңа сынақ, әр клиент – жаңа талап. Уақыт өте келе ұлттық дәстүр мен заманауи үлгіні ұштастыруға дағдыландық. Бірде ою-өрнегі бар нақышты жиһаз жасасақ, енді бірде минимализмді ұнататындардың талғамына сай қарапайым, бірақ әсем бұйым әзірлейміз. Қай клиенттің көңілінен шығу үшін де бейімделіп, үнемі ізденіп үйрендік. Өйткені қанағаттанған тұтынушы – еңбегіміздің ең үлкен бағасы, – дейді Нұрсұлтан.
Әсіресе жас отбасылар үшін жиһаз жасау Нұрсұлтанға ерекше қуаныш сыйлайды. Ол бірде жаңа туған сәбиге арнап жиһаз жасағанын еске алады. Жаңа өмірге дайындалған ата-ананың қуанышты жүзі, шынайы алғысы оның есінде әлі күнге дейін сақталыпты.
Мұндай сәттер еңбектің қадірін екі есе сезіндіреді. Бір сәттік алғыс немесе ризашылықтың өзі айлап төккен тердің өтеуіндей болады. Кейде өз қолымнан шыққан бұйымды біреудің үйінде көргенде, жүрегім ерекше жылып, кеудемді мақтаныш сезімі кернейді. Сол кезде ғана еңбектің бос кетпегенін, әр шегенің, әр өлшемнің артында үлкен жауапкершілік тұрғанын анық түсінесің. Еңбек зая кетпегенін сезіну – шебер үшін ең үлкен марапат, – дейді ол.
Нұрсұлтан үшін бүгінгі еңбек – тек табыс табудың жолы емес, өзінің ішкі дүниесін танудың, шыдам мен табандылықты шыңдаудың бір тәсілі. Ол қолына алған әр бұйымнан өз мінезін, көзқарасын көреді. Алдағы уақытта жеке шеберхана ашып, өз ісін өркендетуді армандайды. Бірақ ең бастысы – жастарға жол көрсету.
Шеберлікті меңгеру үшін ең алдымен табандылық қажет. Бұл жолда тек қолдың ептілігі емес, жүректің төзімі де сыналады. Қазіргі жастардың көбі дайын дүниеге ұмтылып, бірден нәтижені көксейді. Алайда еңбектің шын қадірін тек төзім мен шыдамдылық арқылы ғана түсінуге болады. Әр өлшемді дәлдікпен жасау, әр бөлшекке мән беру – уақыт пен ынта талап етеді. Сондықтан да болашақта шәкірт тәрбиелеп, оларға істің қыр-сырын ғана емес, еңбектің рухын да үйреткім келеді. Жастар табандылықтың шынайы жемісін сезінсін деймін, – дейді ол.
Әңгімеміздің соңында Нұрсұлтан өзінің кәсібіне деген көзқарасын жүрекжарды сөзбен түйіндеді.
Жиһаз жасау – тек қолдың ғана емес, жүректің де ісі. Әр бұйымға шебер өзінің ыстық ықыласын, ішкі сезімін сіңіреді. Егер жүрекпен істемесең, жиһаздың да жаны болмайды. Ал жүректен шыққан еңбек қана адамдардың көңілінен орын табады, – дейді ол.
Еңбекке адалдық – адамның ең үлкен байлығы. Нұрсұлтанның әңгімесінен оның кәсібін табыс көзі ретінде ғана емес, жан қалауына айналдырғанын аңғаруға болады. «Жиһаз жасау – қолдың ғана емес, жүректің де ісі» деген сөзі – осы еңбектің мәнін ашып тұр. Шебердің мақсаты – өз кәсібін өркендетіп қана қоймай, жастарды еңбекке баулу. Бұл – қарапайым істің үлкен құндылыққа айналатынын көрсететін айқын мысал.
