Жыл сайын 16 қазанда атап өтілетін Дүниежүзілік саламатты тамақтану күні әрбір адамға дұрыс тамақтану мен теңдестірілген рационның маңыздылығын еске салуға арналған.
Тамақтану мен негізгі созылмалы инфекциялық емес аурулардың, соның ішінде жүрек-қан тамырлары мен кейбір онкологиялық аурулар дамуының арасындағы байланыс ғылыми дәлелденген, бұл әлемдегі мезгілсіз өлімнің екі негізгі себебі болып табылады.
ДДҰ артық салмақ пен семіздікке шалдыққандардың үлесі 1990 жылдан бері ересектердің арасында екі есе, балалар мен жасөспірімдердің арасында 4 есе өсті деп есептейді.
Қазіргі адамның рационы тым жеткіліксіз. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының дерегі бойынша, адамзат құрамында крахмал бар өнімдерді (нан, картоп) 10%, қантты - 30-35%, етті - 25%, сүтті - 30%, көкөністер мен жемістерді - 45-50% артық жейді.
Тамақтану - организмнің барлық ағзалары мен жүйелерінің жұмысына әсер ететін саламатты өмір салтының негізгі аспектілерінің бірі. Қоректік заттардың төмен құрамы бар жоғары құнарлы тағамдары қолжетімді және танымал бола бастайды, ал порция мөлшері артады. Физикалық белсенділік те, әсіресе гаджеттерге көп уақыт жұмсайтын балалар мен жасөспірімдердің арасында төмендейді.
Дұрыс тамақтанудың негізі үш қағидаты:
1. Организмнің энергия шығыны тағамнан алынатын энергия мөлшеріне тең болған кезде энергиялық тепе-теңдік.
2. Негізгі қоректік заттар (ақуыздар, майлар, көмірсулар, микро және макронутриенттер, сондай - ақ витаминдер) бір-бірімен өзара дұрыс қатынаста болған кезде рационның тепе-теңдігі.
3. Тамақтану режимін сақтау. Тұрақты және жиі тамақтану (күніне 5-6 ретке дейін) метаболикалық синдромның пайда болу қаупін бірнеше есе төмендететіні дәлелденді, демек жүрек-қан тамырлары аурулары мен олардан мезгілсіз өлім қаупі бар.
Тағы бірнеше дұрыс тамақтану ережелері.
1. Әртүрлілік. Тамақтану әртүрлі болуы керек, өйткені ағзаның қалыпты жұмыс істеуі үшін органикалық және минералды заттардың көп мөлшері қажет.
2. Таңғы ас ішуді ұмытпаңыз! Таңғы ас толық және әртүрлі болуы керек, кофе мен ірімшік сэндвичтері жеткіліксіз. Жұмсақ пісірілген жұмыртқаны немесе омлетті жеп, кофенің орнына бір кесе жаңа қайнатылған шай, қантсыз жасыл шай ішкен дұрыс.
3. Рационды «қосыңыз». Түскі және кешкі ас кезінде қою сорпалар туралы ұмытпаңыз, олар ас қорытуды жақсартады және асқазанды ауырлатпайды.
4. Шырын, шай немесе газсыз минералды су ішіңіз. Сұйықтық мөлшері тәулігіне кемінде 1,5 л болуы керек (қарсы көрсетілімдер болмаған жағдайда). Қантты сусындардан суды пайдаланып, табиғи шырындардан бас тартқан жөн.
5. Тәттілер пайдалы дегенді білдірмейді. Тәттіні жақсы көретіндерге торттар мен пирожныйларды, көп шоколадты шектен тыс пайдаланбауға кеңес береміз. Жемістер немесе жидектер, мармелад қосылған жаңа сүзбе жеу пайдалы.
6. Жемістер мен көкөністер сіздің күнделікті рационыңызда болуы керек (тәулігіне 400-600 г), олардың құрамында біздің организмімізге қажетті тағамдық талшықтар мен дәрумендер бар. Айтпақшы, түскі немесе кешкі астың соңында жеген жемістер тым ұзақ уақыт қорытылып, пайдалы заттарын жоғалтады. Тамақтану арасында немесе тамақтанар алдында алма, апельсин немесе банан жеген дұрыс.
7. Рационда майларды шектеңіз. Бұл әсіресе жануарлардан алынатын майларға қатысты. Бірақ олардан мүлдем бас тартудың қажеті жоқ: олардың құрамында маңызды май қышқылдары бар.
8. Өнімдерді дайындау әдістері (сапаның төмендеуі бойынша): гриль (аэрогриль, АЖЖ микротолқынды пеште гриль, барбекю, мангал); бумен пісіру; пеште пісірілген; тұзды; кептірілген; қайнатылған; бұқтырылған.
9. Ашықпаңыз! Бұл тамақтану мінез-құлқының бұзылуына және ауытқуына әкеледі. Ең бастысы, барлық нәрсені шектеуді сақтаңыз.
10. Тұзды қабылдауды бақылаңыз. Тұздың күнделікті ұсынылатын мөлшері - 5 грамм.
Дұрыс тамақтану - бұл денсаулықтың ғана емес, сонымен қатар табиғи сұлулықтың кепілі: таза тері, жіңішке сындарлы дене, жылтыр шаш, табиғи қызару. Дұрыс тамақтану арқылы сіз денсаулығыңыз бен сұлулығыңызды сақтайсыз!
