Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. Шығыс Қазақстан облысын еліміздің балығы ең көп өңірі деп атауға болады. Облыстың су айдындарында 59 ірі кәсіптік балық аулау учаскесі және 97 шағын балық шаруашылығы бар.
Жыл сайын 12 негізгі кәсіптік балық түрлері бойынша 10 мыңға жуық тонна балық ауланады. Ағымдағы жылы балық аулау лимиті 10,2 мың тоннаға дейін жеткізілді. Балықтың 93%-ға дейінгі көлемі Зайсан көлі мен Бұқтырма су қоймасына тиесілі. Табиғи ортада балық қорларын сақтау мақсатында соңғы 4 жылда балық жіберу 2,5 есеге артты.
Облыстың балық саласын дамытудың негізгі бағыты акваөсіру (жасанды балық өсіру). Үш жоба сәтті жүзеге асырылды. Екеуі форель өсірумен («Шығыс Универсал», «ГрандФиш» ЖШС) және біреуі бекіре тұқымдас балықтарды («OstFish» ЖШС) өсірумен айналысады 2019 жылы 186 тонна құнды балық түрлері (170 тонна форель, 16 тонна бекіре) ағымдағы жылы 325 тоннаға дейін (300 тонна форель, 25 тонна бекіре) өсірілді. Өндірілген өнімді өткізу үшін шикізатты қайта өңдейтін вертикалды интеграцияланған кәсіпорын («АС» СӨҚ ЖШС) құрылды.
Тауарлы көл балығын өсіруді дамыту үшін 17 су айдыны (тоғандар, көлдер) бар. Сондай-ақ, Күршім ауданында көл шаруашылығы («Балық ресурстарының өсімін молайту орталығы» ЖШС) және қайта өңдеуші («Төре-Тоғам» ЖШС) табысты біріктірілді. Жергілікті табиғи-климаттық және географиялық жағдайларға сәйкес облыстың мастер-жоспарының жобасы әзірленді. 2030 жылға қарай жыл сайын шамамен 4 мың тонна тауарлы балық алу жоспарланып отыр. Оның ішінде жұмыс істеп тұрғандарын (2 учаске) кеңейту және жаңа тор желілерін (7 учаске) құру есебінен – жылына 3600 тонна, индустриялық шаруашылықтың («OstFish» ЖШС) жобалық қуатына қол жеткізу есебінен – жылына 45 тонна, жұмыс істеп тұрғандарын (8 су айдыны) кеңейту және жаңа көл шаруашылықтарын құру (9 су айдыны) есебінен - жылына 362 тонна.
Жоспарларды іске асыру үшін су айдындары мен учаскелерді әлеуетті инвесторларға бекіту (конкурс) жүргізілетін болады, жұмыс істеп тұрған шаруашылықтарға жем шығындарының бір бөлігін өтеуге субсидиялар бөлу жоспарлануда. Шығыс Қазақстан облысындағы балық өсіру шаруашылықтарының бірінің қызметі туралы «ШығысУниверсал» ЖШС басшысы Вячеслав Асанов айтып берді. «ШығысУниверсал» ЖШС Өскемен су қоймасында тауарлық балық құбылмалы бақтақты торлы әдіспен өндіруші болып табылады. Өндірістің жобалық қуаты жылына 1 000 тонна, оған 2030 жылы шығу жоспарланып отыр. Ағымдағы жылдың соңында 200 тонна балық алынады деп күтілуде.
Бүгінгі таңда бізде 4 600 шаршы метр (36 тор) тор желісі, инкубациялық цех, шабақтар цехы, тоғандар, талқысытып мұздатудан бастап ыстауға дейін балық өнімдерін қайта өңдеу цехы бар. Біз өсірілген барлық балықты өз бетімізше өңдейміз. Екі жыл бұрын алған мемлекеттік гранттың арқасында ұрықтандырылған уылдырық пен өзіміздің отырғызу материалын алу үшін аналық табын құру бойынша жұмыс жүргізілуде, — деді В. Асанов.
2020 жылы кәсіпорын кәсіпорынның жылдық қажеттілігінің 10%-ын құрайтын өз шабағын ала алды. Кәсіпорын басшысының айтуынша, даму барысында олар бағыттарды дамытуға және кеңейтуге итермелеген қиындықтарға тап болды.
Су айдынында балық шаруашылығын жүргізу туралы шарт жасасып, біз оны балықтандыру бойынша міндеттеме алдық. Біздің жағдайда бұл қымбат отырғызу материалдарының бірі ақ тұқым болды, оны тек Ресейде сатып алуға болады. Осы жағдай бізді инкубациялық цех базасында пелядь пен рипус дернәсілдерін өндіруге итермеледі. Биыл біз өз су қоймамызды ғана емес, сонымен қатар басқа да тапсырыс берушілердің су қоймаларын балықтандыра алдық, — деді В. Асанов.
Қазақстан нарығында балық өсіруге арналған арнайы жабдықтың болмауы кәсіпорын басшылығына оны өндіру туралы ойлануға мәжбүр етті. Сонымен, олар шабақ ванналарын, тірі балық бактарын, торларға арналған понтондарды, жем үлестіргіштерді, тірі балықты сұрыптауға арналған машиналарды, тор желісіне қызмет көрсетуге арналған өздігінен жүретін понтондарды, торларға арналған кір жуғыш машиналарды өз бетінше жасай бастады.
Біз бұл қиындықтарды шештік. Жалпы алғанда, шет елдердің тәжірибесін зерделеп және оларды біздің табиғи-климаттық жағдайымызға бейімдей отырып, біз өңірдегі алғашқы пилоттық балық өсіру кәсіпорындарын қалыптастыруда біршама жетістікке қол жеткіздік, — деді В. Асанов.
Сонымен қатар В. Асанов алдағы 10 жылда акваөсіру Қазақстан экономикасының қозғаушы күшінің біріне айналатынына сенімді. Ол үшін бізде балық өсіруге арналған бай су қоймалары, бос ішкі нарық, сондай-ақ, тамақтану мәдениетінде балық өнімдері басым көрші мемлекеттер бар. Ал бұл - экспорт үшін үлкен әлеует.
