Жұмыртқа не себепті қымбаттайды?

Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. Қазақстандық жұмыртқа өндірушілер қауымдастығы Ауыл шаруашылығы министрлігі саланы субсидиялаудан бас тартқан жағдайда, еліміздегі жұмыртқа құны жақын арада 15%-ға қымбаттайды деп мәлімдеді. 

Біз бұл қауіптің қаншалықты рас екенін анықтаймыз. Бүгінде елорда дүкендерінде он жұмыртқаның орташа бағасы 360 теңге. Бұл сомаға тікелей өндіріс құны, өндірушінің пайдасы, қаптамаға орау, тасымал құны, дүкен ақысы кіреді. Өндірушіден, яғни құс фабрикасынан жұмыртқа бір данасы 22,7 теңгемен шығады. Бұл жерде 78% таза өнімнің өзіндік құны. Оған жем құны (52,7%), зауыт жұмысшыларының жалақысы (7,9%), ветеринариялық препараттар (1,76%), коммуналдық қызметтер – электр қуаты, газ құны (2,2%), жұмыртқаларды орау (4,4%) кіреді. Және компания 6,6% әкімшілік шығындарға, 4,4% банктік комиссияларға жұмсайды (басқаша айтқанда, несие төлемдері, өйткені барлық кәсіпорындар несиелермен жұмыс істейді). Өндірілген салықтың шамамен 11 пайызы да жұмыртқа құнына енеді, - деп атап өтті Қазақстандық жұмыртқа өндірушілер қауымдастығы.

Өндірушілердің айтуынша, өндірістік шығындар жыл сайын өсіп келеді, бұған, ең алдымен, жем бағасының өсуі және коммуналдық қызметтердің қымбаттауы себеп. Сондай-ақ, өндірушілердің өзі де әлеуметтік маңызды өнім ретінде жұмыртқа бағасын ұстап тұруға міндеттелген. 

Біз жұмысымызды жұмыртқа бағасы бойынша меморандумға қол қоюдан бастаймыз, оның неге керек екенін де жақсы түсінеміз. Бізге мемлекет тарапынан қолдау көрсетіледі, - дейді "Ай-Құс" құс фабрикасының басшысы Тимур Қожахметов. 

Қауымдастық өкілдерінің пікірінше, жазда адамдар көкөністер мен жемістерді көбірек тұтынғанда бағалар күрт төмендейді, ал қыста, әсіресе жаңа жыл кезінде өсіп кетеді.

Ал субсидиялардың күшін жою бұл міндеттемені алып тастай ма, жоқ па? Жоқ, себебі, осы аптада біз әкімдіктермен осы меморандумға қол қойдық. Қол қойылмаса, монополияға қарсы комитеттің қарауында тағы бір механизм іске қосылады. Яғни, біздің жағдайымыз қиындады. Шығындар өсуде, бидайдың бағасы қазір 80 мың теңгеден асады (4 санат үшін), демек, жем бағасы да артады. Отын, электр қуаты, су да қымбаттап жатыр. Бізден жалақыны көбейту талап етіледі. Десе де, барлық өндірістік шығындар өзімізде қалады. Әлеуметтік міндеттемелер де сақталуда. Жұмыртқаға сұраныс маусымдық сипатқа ие. Жазда адамдар көкөністер мен жемістерді көбірек тұтынғанда бағалар күрт төмендейді, ал қыста, әсіресе жаңа жыл кезінде өсіп кетеді. Бірақ бағаның төмендеуін өндірушілер мен сатушылар ғана байқайды. Сіз базарлардан жұмыртқа сатылып жатқанын байқадыңыз ба? - деп сұрайды Дамир Ашиғалиев ("Агрофирма Акас" ЖШС). 

Олардың сөзінше, жұмыртқалар зауыттан дүкенге дейін 60% қымбаттайды. 

32 теңге (данасына). Зауыт оларды 22 теңгеден сатады. Олар бірден 10 теңге қосады. Бұл тіпті "сату тізбегі" емес - біз 22-ге алып келеміз, олар бірден 32-теңгеге сатады. Болды. Ал жазда сұраныс төмендеген кезде біз 10 теңгеден сатамыз. Бірақ сіз үшін баға төмендемейді ғой. Ал монополияға қарсы мониторлар бізді - өндірушілерді ғана сынайды. Құдай сақтасын, біз бағаны көтеріп жатсақ, олар бірден көтере қояды. Оларға жанар-жағармай материалдары көбейгенін, жем, электр қуаты туралы айтсақ, бұл сізге қатысты емес дейді. Бізге не істеу керек? Шынында да, құс фабрикасынан шыққаннан кейін, жұмыртқаның бағасы шарықтай береді. Аймақтарға жеткізуге шамамен 4% жұмсалады. 13% - бөлшек сауда үшін буып-түю шығындары, 19% дистрибуциа - сол делдалдарды айтып тұрмыз. Ал 20% -дан астамы – сауда нүктелеріне (шамамен 13% қосымша ақы және 9% - ретро бонустық төлем) кетеді. Тұтастай алғанда, жұмыртқалар зауыттан дүкенге дейін 60% қымбаттайды, - деді қауымдастық өкілдері.

Тамақтану бағытының реттелмейтіні таң қалдырады. Баға қосуға еш шектеулер жоқ. Алғашында өндірушінің бағаның көтерілуіне жол бермеу туралы меморандумға қол қою арқылы және соңында әлеуметтік маңызы бар өнімдерге шекті шектеуді 15%-дан аспайтындай тікелей тарату желісінде бақылайды. Не болса да, өнімнен ең аз пайданы өндіруші алады, онсыз өнім болмас та еді ғой. Дегенмен, ең тиімдісі – делдалдық. Тәуекел жоқ, ал табыс делдалдық қосымша құнның 19 процентінен кем емес. Қазіргі таңда өндірушілер бағаны көтергісі келмейтінін мойындайды. Дегенмен, субсидия алынып тасталса, осылай жасауға мәжбүр. Жалпы жұмыртқа бағасының өсу болжамы ең сорақысы емес. Кәсіпорындарымыз бірден Қазақстандағы, ішкі нарықтан қағылады. 

Біз бағаны көтере аламыз. Бірақ бұл даулы шешім. Баға көтеріле сала, мұнда ресейлік, белорустық жұмыртқалар кіреді және олар жергілікті өндірушілерді нарықтан ығыстырады. Бұл жазғы маусымда, жұмыртқаға сұраныс азайғанда басталады, - деп түсіндірді Тимур Қожахметов. 

Қазақстандық жұмыртқа өндірушілер қауымдастығының есебінше, субсидиялар жойылған жағдайда, жұмыртқа бағасы бірден 15%-ға өседі, ал жыл соңында ол 40%-ға өсуі мүмкін. Қолданыстағы құс фабрикаларының үштен бір бөлігі биыл жабылуға мәжбүр болады, себебі олар өз бетімен дами алмайды. Олармен бірге екі мың жұмыс орны жойылады. Қауымдастық ойланбастан шешім қабылдамауға және өндірушілермен бірге импортты алмастыру және дамыған өндірісті жоғалтпау жолында дұрыс көзқарас танытуға шақырады.