Жоғарғы сот: Жыл сайын шамамен 11 мың адам сотқа дейінгі қамауға алынады

Жоғарғы сот қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасын санкциялау және баламалы бұлтартпау шараларын кеңейту бойынша тергеу соттарының құқық қолдану практикасының өзекті мәселелерін талқылауды ұйымдастырды, деп хабарлайды BAQ.KZ. 

Бұл туралы Жоғарғы соттың баспасөз қызметі мәлімдеді.

Оның жұмысына Жоғарғы соттың төрағасы Асламбек Мерғалиев, Президент Әкімшілігінің қауіпсіздік және құқық тәртібін қамтамасыз ету бөлімінің меңгерушісі Алексей Калайчиди, Сот әкімшілігінің басшысы Наиль Ахметзакиров, судьялар, мемлекеттік органдардың, адвокаттардың және "Атамекен" Ұлттық кәсіпкерлер палатасының өкілдері қатысты.

Отырысты ашқан А.Мерғалиев Президенттің қылмыстық процестегі тұлғалардың конституциялық құқықтары мен жеке бостандықтарын қамтамасыз етудің маңыздылығы туралы сөзін, сондай-ақ сот талқылауын күтіп тұрған адамдарды қамауға алу жалпы ереже болмауы керек деген халықаралық стандартты еске салды.

Спикердің айтуынша, сотқа дейін қамауға алынғандар әлі де көп (жыл сайын шамамен 11 мың адам). Сот санкциясымен 95%-ы қамауда, 4%-ы үйқамақта, одан да азына – 1%-ға кепіл берілген. Оның үштен екісі ғана бас бостандығынан айырылады.

Жоғарғы сот төрағасы күдіктілердің мінез-құлқын бақылаудың электрондық құралдарын қолдану практикасын кеңейту және басқа елдердегі оларды белсенді қолдану бойынша ұсыныстар дайындау туралы баяндады.

Отандық пенитенциарлық жүйе қазірдің өзінде сотталған адамды 2 метрлік дәлдікпен тұрақты бақылауға мүмкіндік беретін 2,5 мың электрондық құралды пайдаланады. Бұл тәсіл күдікті тұлғаларға қатысты да, оларды қамауға алмай-ақ та ендіру қажет. Экономикалық тиімділіктен басқа (білезікті жалға алу айына 15 мың теңге тұрады) білезіктерді пайдалану және соның нәтижесінде тұтқындаулар санының азаюы Қазақстанның адам құқықтары саласындағы принциптер мен нормаларды сақтауға деген ұмтылысын көрсетеді, - деп атап өтті А.Мерғалиев.

Жоғарғы соттың қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы төрағасының м.а. Назгүл Рахметуллина 2023 жылы қамауға алу санкцияларының қанағаттандырылған саны 4,3%-ға азайғанын атап өтті. Судьялар үйқамаққа алуға көбірек санкция бере бастады (өтініштерхаттардың 93,4%-ы қанағаттандырылды).

Бұл ретте баламалы шараларының айтарлықтай өсуі байқалмайды. Себептері заңнаманың жазалау сипаты, көптеген тыйымдар мен шектеулер болып табылады.

Осы шектеулер мен қайшылықтардың барлығын балама алдын алу шаралары тиімді болса, күдіктінің тергеу мен соттан жасырынып қалмауын, қылмыстық әрекетті одан әрі жалғастырмауын қамтамасыз ету арқылы еңсеруге болады. Сондықтан, әлемде бұрыннан қолданылып келе жатқан күдіктілерді бақылаудың электронды құралдарын кеңінен қолдану қажет, - деп есептейді спикер.

Республикалық адвокаттар алқасының төрағасы Айдын Бікебаев, Бас прокурордың орынбасары Тимур Тәшімбаев, Ішкі істер министрінің орынбасары Марат Қожаев, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі төрағасының орынбасары Дархан Құрақбаев өз ойларымен бөлісті. Кеңеске қатысушылар Жоғарғы Соттың күдіктілер мен айыпталушыларға электронды білезіктерді қолдану туралы ұсынысын жалпы қолдады.