Жетісуда 200 мың отбасы әлі газ-баллон пайдаланады
Өңірде соңғы жылдары тұтынушылардың газ-ауа қоспасының жарылуының 14 жағдайы тіркелген. Өкінішке қарай, соның салдарынан 4 адам қаза тапқан, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.
Газ баллондардың 90 пайызы ескірген
Жетісуда ауылдық жерлерде газ баллондарды тексеру жұмыстары жиі болып тұрады. Ауылдардың басым бөлігі әлі көгілдір отынға қосылған жоқ. Сондықтан үй ішінде амалсыз газ баллон пайдалануға мәжбүр. Мәселен жыл сайын тұрмыстық газ баллондарының дұрыс жұмыс істемеуі салдарынан газ-ауа қоспасының жарылуы болып тұрады. Қазір облыс көлемінде жалпы алғанда алдын ала есептеулер бойынша облыста 200 мыңнан астам газ баллоны бар. Оның ішінде 136 мыңы тұрғын үй секторларына тиесілі. Натылап айтсақ, жеке тұрғын үйде – 126 мың, көпқабатты тұрғын үйде – 10 мыңы тіркелген. Бұл көтерілген мәселенің бері беті ғана, арғы бетіне үңілсек тіпті қиын. Қараңыз, қолданыстағы газ баллондарының 90 пайызы 30 жылдан астам пайдаланылып келе жатқан баллондар саналады. Бұл заң бойынша рұқсат етілмейді, ал техникалық емтихан мерзімі 5 жыл сайын жаңарып отыруы қажет екен.
Бізде үнемі газ баллондарының иелері жанармай құю станцияларына ауыр қалдықтарды төкпей, қауіпсіздік шараларын сақтамай өздері құюына тыйым салынады. Жанармай құю станцияларында тұрмыстық баллондарды өздігінен пайдалануға болмайды. «Газбен жабдықтаудағы газ туралы» Заңның 129-тармағына сәйкес, көлік құралдарында пайдалануға арналмаған стационарлық автокөлік газ толтыру станциясында баллондарды толтыруға жол берілмейді. Өйткені автомобиль газ толтыру станциясы технологиялық кешен болып табылады. Сұйытылған мұнай газын сақтау және оны отын ретінде пайдаланатын көлік құралдарының иелеріне бөлшек саудада өткізу қарастырылғанымен, оның өз тәртібі бар. Ескі және жарамдылық мерзімі өтіп кеткен баллондарды пайдаланатын тұрғындар негізінен магистральдық газ құбыры әлі жетпеген қала маңындағы елді мекендер мен ауылдық елді мекендерде орналасқан,- дейді Төтенше жағдайлар министрлігі өңеркәсіптік қауіпсіздік комитетінің Жетісу облысы бойынша департаментінің бөлім басшысы Мұрат Жарманов.
Шыны керек, жалпы табиғи газ бізге Алматы-Талдықорған газ құбыры арқылы келеді. Өздеріңіз білетіндей, бізде газдың 2 түрі бар. Бірі – табиғи газ болса, бірі – сұйытылған газ ретінде сатылады. Бұл жерде табиғи газдың жылдық тұтынуы 218 мың м3 құраса, сұйытылған газ – 37,7 мың тоннаны құрайды. Жалпы облыс бойынша 358 елді мекеннің 192 елді мекені газдандыруға жатады. Қалған 166 елді мекен 2030 жылдан кейін көгілдір отынға қол жеткізбек.Бүгінде облыс бойынша газдандыру деңгейі 50,4 пайызды құрап отыр. 39 елді мекен газбен қамтылып, 337,9 мың адам, яғни 93,4 мың абонент газға қол жеткізген.
Газ баллонды пайдалану қауіпті. Балалы үй болса тіпті қиын. Үнемі қадағалап отырмасаңыз, газ баллонды балалары ашып кетуі мүмкін. Сондай оқиғалар өте көп. Құдай бетін әрі қылсын, қаншама отбасы қайғыдан қара жамылды. Бізде ешқандай қауіпсіздік шарасын сақтамайтын отбасылар бар. Оған арнайы тексеріс жүргізбесе анықтау өте қиын. Оның үстіне біздегі баллондар сонау кеңес заманынан келе жатқан заттар қатарына жатады. Оның жарамдылық мерзімі өтіп те кеткен болар. Әйткенмен амалсыз ауыл тұрғындары пайдаланады,- дейді ауыл тұрғыны Есенкүл Пернебекқызы.
166 ауылға көгілдір отын жуықта келмейді
Жетісу өңірінде облыс орталығынан жырақта орналасқан шекаралық ауылдарға жуықта табиғи газ бармайды. 203 жылдан кейін ғана қол жеткізуі мүмкін. Дегенмен Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасына сәйкес, алдымызда 2025 жылдың соңына дейін 126 елді мекенді көгілдір отынмен қамту міндеті тұр. Жергілікті билік Кербұлақ ауданынан Талдықорғанға дейін 101 елді мекенді және Панфилов ауданында 25 елді мекенді тағбиғи газға қосу міндет. Ал жалпы өңір көлемінде сұйытылған мұнай газын сатуды аккредиттелген 11 газ желісінің ұйымы жүзеге асырады.
Ай сайын облысқа 3000-3500 тонна сұйытылған мұнай газы жеткізіледі. Мәселен, биылға 37728 тонна бөлінген. Нақтылап айтсақ,1-тоқсан 9,5, 2-тоқсан 8,5, 3-тоқсан 9,4, 4-тоқсан 10,3 сұйытылған газ келген. Сонымен қатар, ай сайын 500-800 тонна қосымша көлемге ӨСМ-ге өтінім беріледі. Өңірімізге СМГ жеткізуді «Павлодар мұнай-химия зауыты» ЖШС (Павлодар) және «ПетроҚазақстан Ойл Продактс» ЖШС (Шымкент) жүзеге асырады. Бөлшек сатушылар ұсынған есептерге сәйкес, аймақтағы ТМД бойынша баға белгіленген максималды бағадан 84-89 теңгеден аспайды. Облыс орталығынан 200 шақырым жерде орналасқан елді мекендерде бағасы 89 теңгеден саудаланады, - дейді облыстық Энергетика және тұрғын-үй коммуналдық шаруашылық басқармасы басшысының орынбасары Сәкен Баясыл.
Бүгінде аудан, қала әкімдіктерінде тұрмыстық баллондардың жарылуы статистикасын бақылау және азайту үшін тұрғын үй бөлімі (1 бөлім басшысы, 1 маман) құрылған. Онда Тұрғын үй инспекциясы бөлімі, Өнеркәсіптік қауіпсіздік комитетінің департаментімен бірлесіп, Талдықорған қаласының Төтенше жағдайлар басқармасы мен ТЖБ ақпараттық, профилактикалық және түсіндіру жұмыстарын жүргізеді. Мәселен, осы жылы облыс бойынша барлығы 24 ақпараттық-профилактикалық жұмыс жүргізілген. Оның ішінде Темір жол министрлігі, тамақ дайындау орындары, кафелер, мейрамханалар, асханалар, газ баллондарын қауіпсіз пайдалану талаптары мен қауіпсіздік ережелері түсіндірілді. Тиісті парақшалар мен хабарламалар таратылған. Бұл жұмыстар бұқаралық ақпарат құралдары мен республикалық телеарналарда, интернет-ресурстар мен газеттерде жарияланбақ.
Биыл жергілікті бюджеттен тұрмыстық баллондарды жөндеуге, яғни 5000 данаға 50 млн теңге бөлінді. Жөндеу мыналарды қамтиды: жіптің тозуын тексеру, клапандарды ауыстыру және т.б. ауыр буланбайтын қалдықтарды төгу, жуу және газсыздандыру, гидравликалық стендте цилиндрлердің беріктігін сынау гидравликалық қысымы 25 атмосфера, содан кейін төмендеуі. Ақаулы цилиндрлерде корпуста тесіктер бұрғыланады, бұл оларды одан әрі пайдалану мүмкіндігін болдырмайды және жойылады.Облыс тұрғындары үйлеріндегі газ есептегіш құралдарына техникалық қызмет көрсету үшін аккредиттелген компаниялармен келісім-шартқа отыруы керек. Қызмет көрсетуші компания газ жүйесін жылына бір рет жүйенің және қазандықтың ақаулары үшін тексеруі қажет,- дейді жауапты басқарма өкілі Е.Баясыл.
Оның айтуынша, облыста бірнеше сервистік кәсіпорындар бар. Мысалы, «Тавиди» ЖШС, бұл кәсіпорында жедел әрекет ету үшін жедел қызмет, абоненттерден өтініштерді қабылдау бойынша диспетчерлік қызмет, тұрмыстық баллондарды жөндеу шеберханасы бар. Тұрмыстық баллондарды жөндеуге лицензиясы бар кез келген компания абонентке кепілдік талонын ұсынуы қажет.
Соңғы 5 жылда газ-баллон жарылуынан 4 адам қаза тапқан
Өкінікше қарай, қанша қауіпсіздік сақтадым дегенімен, жыл сайын тұрғын үйлерде тұтынушылардың газ аспаптарын пайдалану кезінде талаптардың бұзылуына байланысты адамдардың улануы тіркеліп тұрады. Одан бөлек, кейіннен өрттің пайда болуымен, соның ішінде адамдардың өлімімен және жарақаттануымен газ-ауа қоспасының жарылуы болып тұрады. Кейде тұрғындар аман қалғанымен, кейде қайғылы оқиғалар да кездеседі. Мәселен, өңір көлемінде соңғы 5 жылда тұтынушылардың газ баллондары мен газ-ауа қоспасының жарылуының 14 жағдайы тіркелген. Соның салдары 4 адам қаза тапқан. Нақтылап айтсақ, 2019 – 0, 2020 – 2, 2022 – 1, 2023 – 1, 2024 – 0 адам тіркелген. Сондай-ақ 32адам жарақат алыпты. Мәселен, 2019 – 8, 2020 – 9, 2021 1, 2022 – 2, 2023 – 10, 2024-2 адам дәрігерлердің көмегіне жүгінген
Көрсеткіштерге сүйенсек, жарылыстардың негізгі үлесі суық мезгілде, яғни қыс уақытында газ баллондарды құю мен пайдалану арасындағы температураның үлкен өзгеруіне байланысты орын алады. Себебі көптеген тұрғындар тұрмыстық баллондарды көшелерде суықтан сақтайды немесе үйлердің ішіне енгізеді және сұйытылған көмірсутек газдары булануын күтпестен дереу пешке қосылады, бұл газ баллондардың нашарлауына әкеледі.Сонымен қатар, жарылыстар тұтынушылар газ баллондарын автогаз құю станцияларында (АГҚС) жанармай құю кезінде де орын алады, олардың жабдықтары тек автомобильдерге жанармай құюға арналған. Баллонды газды құю үшін қауіпсіздік клапандарынсыз пайдаланылады,- дейді облыстық ТЖД мемлекеттік өрт бақылау басқармасының аға инженері Еламан Аубакиров.
Оның айтуынша, қыста цилиндрлерді пропанмен толтыру кезінде температура режимін ерекше сақтауды қажет етеді. Егер цилиндр суықта байланған болса, содан кейін жылы бөлмеге енгізілсе, онда ондағы қысым күрт артады. Неге десеңіз сұйытылған көмірсутек газдары жылу кеңеюінің жоғары коэффициентімен сипатталады. Буферлік аймақ жоқ болғандықтан, артық қысымның баратын жері жоқ және ол цилиндрдің қабырғаларына жойқын әсер ете бастайды және нәтижесінде үйлердегі газ цилиндрлерінің жарылыстарына әкеледі.
Мәселен, өткен жылы газ-ауа қоспасы мен газ баллондарының жарылуының 5 оқиғасы болды, онда 11 адам зардап шегіп, олардың бірі қайтыс болған. Нақтылап айтсақ, Қаратал ауданында – 2 жағдай, мұнда 6 адам зардап шеккен және біреуі қаза тапқан. Панфилов ауданында – 1 жағдай, мұнда 2 зардап шеккен, Ақсу ауданында – 1 жағдай, Текелі қаласында – 1 жағдай, мұнда 2 зардап шеккен екен.
Мерзімі өткен газ баллондарды пайдалануға болмайды
Көпке аян, өткен жылы 20 қаңтарда Қаратал ауданы Үштөбе қаласында тұрмыстық газ құрылғыларын пайдалану кезінде өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзғандықтан, жеке тұрғын үйде көлемі 5 литр газ баллоны жарылып, кейіннен 100 шаршы метр алаңда үйдің шатыры жанып кетті. Оқиға салдарынан 1 адам қаза тауып, 3 адам түрлі жарақат алды, оның ішінде 1 бала. Осы факті бойынша департамент адам өліміне әкеп соқтырған өрт қауіпсіздігі талаптарын бұзғаны үшін қылмыстық іс қозғады. Қаратал ауданы сотының шешімімен азамат Б.К.Отеженов (қаза тапқан адамның жұбайы болып табылады) кінәлі деп танылып, ҚР ҚК 292-бабы 2-бөлігі бойынша сотталды және 3 жыл мерзімге бас бостандығын шектеу түріндегі жаза тағайындалды, сондай-ақ жазаны өтеудің бүкіл мерзімі ішінде жыл сайын жүз сағат мәжбүрлі еңбекке тартылды, - дейді облыстық ТЖД мемлекеттік өрт бақылау басқармасының аға инженері Еламан Аубакиров.
Негізінде Б.Өтеженов мырза ст-ны бұзған. 18, «азаматтық қорғау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 5 - тармағы 1-тармағының 2-тармақшасы (11.04.2014 жылғы, №188-V) және Қазақстан Республикасының «өрт қауіпсіздігі қағидаларының» 373-тармағының 114, 373-тармақтары (21.02.2022 жылғы, №55) жеке меншігінде орналасқан оттық үй-жайға енгізілген. Тұрғын үй, жоғары қауіптілік көзі болып табылатын 5 литрлік газ баллоны анықталған. Сондай оқиғалар жиі кездеседі. Мысалы газ баллондарын пайдалану кезінде ережелердің бұзылуына байланысты газ-ауа қоспасының 5 жарқылуы (хлопок) орын алып, нәтижесінде 5 адам зардап шекті.
Газ баллонды пайдаланудың өзіндік ережелерін халық толық білмейді. Баллонды ашық тастап кетеді. Үйдің жарығынан да жарылып кетуі мүмкін. Біз ауылдық жер болған соң үнемі газ пайдаланамыз. Көгілдір отынды жылда келеді деп алдайды. Былтыр беретін болған бірақ кешігіп жатыр. Газ желілері ескіріп кетпесе жарар еді. Қаншама жылдан бері күткен табиғи газға қол жеткізсек жақсы болар еді. Бұрынғыдай маңайды отын жоқ. Бәріміз газсыз өмір сүре алмаймыз. Ауыл халқы отынсыз тұрмайды. Келімді-кетімді қонақ көп. Оларды күтіп алу үшін газдың үсті босамайды. Сондықтан тезірек көгілдір отын келсе екен деп аудан әкімдігіне айтып отырмыз,- дейді ауыл тұрғыны Жансая Теламанова.
Жалпы бір байқағанымыз газ жабдықтарын қауіпсіз пайдалану жөніндегі талаптарды халық сақтай бермейді. Коммуналдық-тұрмыстық қажеттіліктер үшін газды тұрмыстық баллондарды пайдаланатын тұрғындардың бәрі сауатты емес. Жоғарыда келтірілген фактілер, негізінен, тұтынушылардың газ баллондарын сатып алудың, орнатудың және пайдаланудың қарапайым мәселелерін білмеуі қорқытады. Сол үшін қызмет көрсетуші ұйымдардың газ тұтыну жүйелеріне, коммуналдық-тұрмыстық және тұрмыстық тұтынушылардың газ жабдықтарына техникалық қызмет көрсету жөніндегі өз міндеттерін жүйелі атқаруы шарт.
Қайғылы оқиғалардыі болдырмау мақсатында Департамент қызметкерлері мүдделі органдармен бірлесіп кең ауқымды профилактикалық жұмыс жүргізуде. Осы жылы облыста 500-ден астам ауланы аралау газ баллондары мен газ жабдықтарын қауіпсіз пайдалану және оларға қызмет көрсету мәселесі бойынша газбен жабдықтаушы кәсіпорындардың қатысуымен 3 кеңес өткізілді. Сонымен қатар газ баллондары мен газ жабдықтарын пайдалану кезінде жазатайым оқиғалардың алдын алу және болдырмау мақсатында халық арасында жүзден астам мақалалар жарияланды,- дейді облыстық Энергетика және тұрғын-үй коммуналдық шаруашылық басқармасы басшысының орынбасары Сәкен Баясыл.
Газ баллоннан құтылатын уақыт жақын. Дегенмен халық амалсыздан оны пайдаланады. Ал мерзімі өткен баллондардан қауіп екі есе жоғары екеніне ешкім мән берер емес. Өкініштісі сол.