Туризм, сауда және инвестиция: Қазақстан-Қытай ынтымақтастығы қалай дамып жатыр
ҚХР-ның Қазақстандағы Төтенше және өкілетті елшісі Чжан Сяо Қытай халықаралық импорт көрмесіне, Қытай-Қазақстан сауда-экономикалық ынтымақтастығы және басқа да мәселелерге қатысты сұрақтарға жауап берді, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.
- Чжан Сяо мырза, 10 қарашада Шанхайда 7-ші Қытай халықаралық импорттық ЭКСПО (CIIE) аяқталды. Биылғы ЭКСПО туралы ойыңыз қалай?
-5-10 қараша аралығында Шанхайда 7-ші Қытай халықаралық импорт көрмесі және "Хунцяо" Халықаралық экономикалық форумы өтті. ҚХР Мемлекеттік кеңесінің премьері Ли Цян көрменің ашылу салтанатына қатысып, баяндама жасады. Ашылу салтанатына 1 500-ге жуық өкіл қатысты, оның ішінде Қазақстан премьер-министрі Олжас Бектенов және көптеген елдің жоғары лауазымды тұлғалары, сондай-ақ 152 елдің, өңірлер мен халықаралық ұйымдардың көшбасшылары, саяси, іскерлік және академиялық топтардың өкілдері бар.
7-ші CIIE ауқымды және жемісті нәтижелерге қол жеткізді. Ұлттық көрмеге барлығы 77 ел мен халықаралық ұйымдар қатысты, көрмеге 129 ел мен аймақтан кәсіпорындар қатысты, ал 186 кәсіпорын мен мекеме қатарынан жеті ЭКСПО-ға қатысты. Fortune 500 тізіміндегі 297 компания мен жетекші салалық кәсіпорындар биылғы ЭКСПО-ға қатысып, бұл өз кезегінде рекорд болды. CIIE транзакцияларының болжамды көлемі 80,01 млрд доллар, бұл алдыңғы көрмеге қарағанда 2,0%-ға көп.
Фото: Сауда министрлігінен
CIIE - Қытайдың әлемге өз нарығын ашудағы маңызды іс-шарасы. Импортқа арналған әлемдегі алғашқы ұлттық деңгейдегі көрме ретінде CIIE 2018 жылдан бастап жыл сайын үзіліссіз өткізіліп келеді. Барлық тарап Қытайдың экономикасы мен даму перспективаларына оптимистік көзқараспен қарайды және "Бір белдеу мен бір жолдың" бірлескен құрылысына жәрдемдесуге, экономика, сауда, байланыс, жасыл даму және басқа салалардағы ынтымақтастықты кеңейтуге, еркін сауданы қолдауға және әлемдегі теңдікке, прогреске және тұрақты дамуға ықпал етуге дайын.
- Биыл Қытай ЭКСПО-ны жетінші жыл қатарынан өткізді. Елші мырза, сіздің ойыңызша, биылғы CIIE-дің маңыздылығы неде?
- 2018 жылы алғаш рет өткізілгелі бері CIIE халықаралық сатып алулар, инвестицияларды ынталандыру, адамдар арасындағы және мәдени алмасулар мен ашық ынтымақтастық үшін платформа ретінде қызмет етуді жалғастырып келеді. Алғашқы алты CIIE 2500-ге жуық жаңа өнімді, технологияларды және қызметтерді көрсетіп, транзакцияның жиынтық болжамды көлемі 420 млрддоллардан асты.
Биыл көрмеге алғаш рет Норвегия, Бурунди, Мадагаскар және басқа елдер, сондай-ақ ЮНИСЕФ қатысты. Корпоративтік көрме 360 000 шаршы метрлік ауқымын сақтауды жалғастырып келеді. Мәдени алмасу іс-шараларына арналған көрме алаңы 32 000 шаршы метрден асады және ол ең үлкені. CIIE сонымен қатар осы жылы сатып алу үшін 780 сауда тобын ұйымдастырды, бұл да ең жоғары болды.
Сонымен бірге көрмеге қатысушы компаниялар көрмеде алғаш рет 450 жаңа өнімді, жаңа технологиялар мен қызметтерді ұсынды, оның ішінде 100-ден астам әлемдік премьералар, 40-ы Азияда және 200-ден астамы Қытайда көрсетілді. Электрондық материалдар, биологиялық материалдар және арнайы материалдар сияқты қосылған құны жоғары өнімдерді қамтитын техникалық жабдықтар көрме аймағында алғаш рет жаңа материалдарға арналған арнайы аймақ құрылды.
CIIE кезінде Шыңжаң сауда делегациясы көрмеге қатысу үшін барлығы 270 компанияны ұйымдастырды, бұл сонымен қатар Орталық Азия елдері мен Шыңжаң компаниялары үшін бизнес мүмкіндіктерін іздестіру және “Бір белдеу, бір жол” бірлескен құрылысын ілгерілету үшін тиімді іскерлік ынтымақтастық алаңы болды.
- Қазақстан Қытайдың жақын көршісі және Қытай халықаралық импорт көрмесінің досы. 2018 жылдан бастап Қазақстан CIIE-ге белсенді түрде қатысып келеді, биылғы CIIE ашылу салтанатына Қазақстан Республикасының Премьер-министрі Олжас Бектенов те қатысты. Елші мырза, Қазақстанның көрмедегі рөлі жайлы ойыңыз қалай?
- Иә,биыл Қазақстан Қытай халықаралық импорт көрмесіне қатарынан жеті рет қатысты. Яғни қатыспаған кезі болмаған. Қазақстан - ЭКСПО көрмесінің белсенді қолдаушысы және қатысушысы. Оның үстіне биыл қазақстандық делегацияның Қытайдың 7-ші халықаралық импорт көрмесіне жоғары деңгейде қатысып, жемісті нәтижелерге қол жеткізді. CIIE ашылу салтанатына ҚР Премьер-министрі Олжас Бектенов қатысып, сөз сөйледі. Ол CIIE халықаралық ынтымақтастық пен сауданы дамытудағы маңызды рөлін жоғары бағалап, Қазақстан электронды коммерцияны, цифрлық экономиканы, трансшекаралық логистиканы және жасанды интеллектті, сондай-ақ қаржылық және басқа салалардағы халықаралық ынтымақтастықты белсенді түрде тереңдететінін атап өтті.
Премьер-министр Олжас Бектенов Қытай Премьер-министрі Ли Цянмен кездесті. Тараптар екі ел басшыларының уағдаластықтарын адал орындауға, “Бір белдеу, бір жол” құрылысының сапалы жүргізілуіне жәрдемдесуді, экономика мен сауда, өндірістік әлеуетке инвестиция салу, сондай-ақ, энергетика, пайдалы қазбалар, мәдениет, білім, сонымен қатар экономикалық жаһандану мен еркін сауданы және екі жақты ынтымақтастықты кеңейтуді жалғастыруға келісті. Кездесу қорытындысы бойынша екі елдің премьер-министрлері ынтымақтастық туралы тиісті құжаттарға қол қою рәсіміне бірге куә болды. Премьер-министр Олжас Бектенов Қытайға жұмыс сапары аясында бизнес өкілдерінің қатысуымен өткен Қазақстан-Қытай инвестициялық дөңгелек үстеліне қатысып, металлургия, энергетика, автомобиль жасау және басқа да салаларды қамтитын жалпы сомасы 2,5 миллиард долларды құрайтын бірқатар ынтымақтастық туралы келісімдерге қол қойды.
Фото: Сауда министрлігінен
CIIE барысында Қазақстан әлемге өзінің ашық және серпінді ұлттық даму бейнесін сәтті көрсетті, бизнес үшін орасан мүмкіндіктер жасады. Қазақстанның Ұлттық павильоны цифрландыру тақырыбына арналды, қазақстандық электронды коммерция, трансшекаралық қаржыландыру, инвестициялық мүмкіндіктер, мәдени туризм және басқа да бай мазмұнды таныстырды және жоғары технологиялық өнімдер, соның ішінде озық медициналық диагностика, жасанды интеллект технологиялары көрме келушілерінің назарын аударды. Көрмеге Қазақстаннан 50-ден астам компания қатысты. Өткен жылдармен салыстырғанда стенд көлемі екі есеге ұлғайған. Ет, сүт өнімдері, жарма, бал, тоқыма және сусындар сияқты 50-ден астам жоғары сапалы өнімдер көрсетіліп, тікелей эфирде сатылды, олар TikTok сияқты электрондық коммерция платформаларында да сатылып, тұтынушылардың ыстық ықыласына бөленді.
CIIE қазақ достарымыздың сенімін ақтайтыны сөзсіз. Ол Қазақстанға өзінің ұлттық имиджін көрсетіп, қазақстандық компанияларға бизнес мүмкіндіктерін іздеу үшін пайдалы алаң ұсынады.
- Қазақстан мен Қытай екіжақты қарым-қатынастардың жаңа “алтын отыз жылын” құру үшін ынтымақтасып, екі елдің түрлі салалардағы серіктестігі одан әрі дамып келеді. Елші мырза, екіжақты қарым-қатынастарды дамыту үшін Қазақстан-Қытай сауда-экономикалық ынтымақтастығының маңызы қандай? Екі ел арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықтың қазіргі дамуын қалай бағалайсыз?
- Осыдан 32 жыл бұрын дипломатиялық қарым-қатынас орнағаннан бері Қытай мен Қазақстан қарым-қатынасы қарқынды дамып, мәңгілік жан-жақты стратегиялық әріптес тарихындағы ең жоғары деңгейге көтеріліп, әлемге тату көршілік, достық ынтымақтастықтың үлгісін көрсетті. Биыл шілде айында ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин Қазақстанға мемлекеттік сапарын сәтті жасап, Шанхай ынтымақтастық ұйымының Астана саммитіне қатысып, Қытай-Қазақстан қарым-қатынасы мен түрлі салалардағы ынтымақтастықты дамытудың жаңа жоспарын белгіледі.
Экономикалық және сауда ынтымақтастығы Қытай мен Қазақстан қарым-қатынасының маңызды бөлігі және екіжақты қарым-қатынастардың тұрақты және жоғары деңгейде дамуы үшін тұрақты серпін береді. Қытай мен Қазақстанның экономикасы бір-бірін жоғары толықтырады және экономикалық және сауда ынтымақтастығында бірегей артықшылықтарға ие. Екі жақ та Қытай-Қазақстан ынтымақтастығы комитетінің, әсіресе Қытай-Қазақстан экономикалық және сауда ынтымақтастығы кіші комитетінің үйлестіруші рөлін барынша пайдаланып, даму стратегиялары мен экономикалық саясатты үйлестіруді біріктіруді жалғастырып, жоғары сапалы ынтымақтастықты белсенді түрде дамытады. Сондай-ақ Қытай мен Қазақстан “Бір белдеу, бір жол” бірлескен құрылысын дамыту, сондай-ақ екі елдің бірлескен дамуына ықпал етуді жалғастырады. Экономикалық және сауда ынтымақтастығын жақсарту және жаңғырту екі елдің халқы мен кәсіпорындарына нақты пайда әкеледі.
Фото: Сауда министрлігінен
Қытай қазір Қазақстанның ірі сауда серіктесі және маңызды инвестиция көзіне айналды. Екі тарап арасындағы сауда энергетика мен ауылшаруашылық өнімдерінен бастап, автомобильдер мен электронды өнімдерге дейін әртүрлі салаларды қамтиды. Қытайдың кедендік статистикасының мәліметінше, Қытай мен Қазақстан арасындағы екіжақты сауда көлемі 2023 жылы рекордтық көрсеткішке жетіп, 41 миллиард доллар болды, бұл былтырмен салыстырғанда 32%-ға өсті. 2024 жылдың қаңтар-қыркүйек аралығында Қытай мен Қазақстан арасындағы тауарлардың жалпы импорты мен экспорты 33 миллиард долларға жетіп, бір жылмен салыстырғанда 13%-ға өсті.
Қазақстан Қытайдың сыртқы саудасында ерекше және маңызды орын алады. Қазақстан - Қытайдың Орталық Азиядағы ең ірі сауда елі. Қытайдың Қазақстанмен сауда көлемі Қытайдың Орталық Азияның қалған төрт елімен сауда көлемінің қосындысынан асып түседі. Қытай-Қазақстан шекарасындағы “Қорғас” жол шекарасы өткелінде мұздатылған жаңа жүк көліктері “жасыл дәлізді” пайдаланып, ауылшаруашылық өнімдерін кеденнен жылдам өткізіп, сол арқылы кедендік ресімдеу мен тауарларды шығару уақытын бірнеше күннен бір сағатқа дейін қысқартады. Қытайлық тұтынушылар үйден шықпай-ақ электронды коммерция платформалары арқылы жаңғақтар, түйе сүті, мақсары майы және басқа да қазақстандық дәмді тағамдарды сатып ала алады. Сиань қаласындағы қазақстандық терминал екі елдің сауда-логистикалық дистрибьюторлық орталығына айналып, қазақстандық өнімдердің Вьетнам, Таиланд және басқа да елдерге жетуіне көмектесті.
Қытайдың статистикасына сәйкес, Қытай мен Қазақстан арасындағы өзара визасыз саяхат саясаты күшіне енгеннен кейін бір жылдан кейін Қытай мен Қазақстан арасында Шыңжаң порттары арқылы өткен жылмен салыстырғанда 129,18%-ға өскен 1,929 миллионнан астам адам өткен. 2024 жылы Қытайдағы “Қазақстандық туризм жылы” сәтті өтті, ал келесі жылы Қазақстанда “Қытай туризм жылы” өтеді. Қытай мен Қазақстан екі ел арасындағы экономикалық және сауда ынтымақтастығының дамуына үздіксіз жаңа серпін беріп, екі елдің кәсіпорындары мен халқына пайда әкелетін кадр алмасуды, мәдени алмасуды және басқа да шараларды ілгерілету шараларын жалғастырып келеді.
- Уақыт бөліп, ойыңызды бөліскеніңізге рақмет.