Темекіні ашық сатуға тыйым салу жалған темекі өнімдерінің таралуына ықпал етпей ме?
Алматы, BAQ.KZ. Дүкен сөрелерінде темекіні ашық орналастыруға тыйым салғаннан, оны тұтыну деңгейі төмендемей ме? «Қазақстан тұтынушылар лигасы қауымдастығы» ЗТБ басқарма төрағасы Светлана Романовская бұл мәселеге қатысты пікір білдірді.
Қазақстанда бөлшек сауда дүкендерінде темекіні ашық орналастыруға тыйым салу «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодекске сәйкес 2021 жылғы 1 шілдеден бастап күшіне енді. Оны орындамаған сауда иелеріне 180 мыңнан 1 миллион теңгеге дейін айыппұл салынады. Қазір шағын дүкендердегі жағдай тіпті күлкілі, темекі өнімдері бар дүкен иелері тауарларын кілем, қораптармен жасырады, бұл сатушылар мен сатып алушыларға көптеген қолайсыздық әкелуде.
Темекі өнімдерін тұтынушылардың өздері бұл жаңалық пен темекі шегуге деген қызығушылықтың төмендеуі арасындағы тікелей байланысты көрмейді. Керісінше, темекіні ашық сатуға тыйым салу жалған темекі өнімдерінің таралуына ықпал етуі мүмкін.
«Қазақстан тұтынушылар лигасы қауымдастығы» ЗТБ басқарма төрағасы Светлана Романовскаяның пікірінше, халықты тәрбиелеу құралы ретінде кез келген тыйымдар жұмыс істемейді.
Бөлшек саудада темекіні ашық орналастыруға тыйым салу-заңсыз темекі өнімдерінің таралуына ықпал ететін факторлардың бірі. Кейбір сатушыларға заңсыз тауарларды ашық сөреден гөрі жасырын сату оңайырақ. Тыйым салу жағдайында тұтынушыға қандай өнімді сатып алатындығын анықтау қиын. Мұндай шара Қазақстандағы темекі шегушілердің санын азайтуға көмектесе ме? Мен оған күмәнмен қарамаймын, - деді Светлана Романовская.
Көптеген елдердің тәжірибесі көрсеткендей, дүкенде темекі өнімін жасырып қою көптеген елде темекі шегу бұрынғы деңгейде қалып отыр екен. AC Nielsen халықаралық агенттігінің мәліметінше, көрші Ресейде 2014 жылы темекіні ашық орналастыруға тыйым салынғаннан кейін, темекі өнімдерін заңсыз сату 2013 жылғы 19,3%-дан 2016 жылы 28,3%-ға дейін өскен. Ирландияда тыйым салынғаннан кейін шағын дүкендерде сату төмендеді, бірақ заңсыз сауда айтарлықтай өсті. Қазіргі уақытта Ирландияда заңсыз өнімнің үлесі нарықтың жалпы көлемінің 25%-ын құрайды.