Әрбір тарихи кезең жаңа бастамадан басталады – тарихшы

Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ тілшісі. Бұл туралы тарих ғылымдарының докторы Еркін Әбіл «Қазақ Республикасына 100 жыл және оның құрылуындағы «Алаш» қайраткерлерінің рөлі» атты халықаралық ғылыми бейнеконференцияда айтты.

Соңғы кезде Ресейдің ғылыми әдебиетінде қазақтың қоғамдық қатынастар даму деңгейіне күмәнмен қарайтын мақалалар пайда бола бастады. Олар қазақ даласындағы XX ғасырдың басындағы барлық саяси оқиғаларды руаралық күрес ретінде сипаттайды. Бұл авторлар қазақтарға қатысты бұрыннан ұмытылған қырғыз және қырғыз-қайсақ деген этнонимдерді қайта жаңғырта бастады. Мұндай еңбектер соңғы кезде Ресей ғылымында жарық көре бастады. Әрине, қазақ даласындағы ішкі саяси қатынастардағы руаралық қатынастардың рөлін жоққа шығаруға болмайды, - деді ол. 

Еркін Әбіл атап өткендей, ру-тайпалық күрестің күшеюі көп жағдайда Ресей отаршылдық саясатының нәтижесі болды. 

Қазақ элитасы жеткілікті түрде жаңарып, заманауи қоғам құруға ұмтылғанына күмән жоқ шығар деп ойлаймын. Екіншіден, Қазақстан тарихы ғылымының қазіргі заманғы революциялық және эволюциялық дискурстың байланысы бар. Аманжолова Қазақстан тарих ғылымында бүгінгі күнге дейін биполярлық көзқарас бар екенін айтып кеткен. Әлемдік тарихи үрдістің бейнесі әлі де революциялық парадигмада. Қоғам дамуының жаңа кезеңіне көшу міндетті түрде қоғамдық саяси зорлық-зомбылықпен байланысты. Соңғы кезде жаңартылған мазмұнды енгізумен бұл жағдай өзгере бастады. Бұрынғы оқулықтарды қарасақ, әрбір жаңа кезең революциядан басталды, - деді ол. 

Тарихшы атап өткендей, Қазақстанның саяси жүйесінің дамуын зорлық-зомбылықты дәйекті қолдану және оған жауап ретінде емес, конституциялық эволюция ретінде қабылдау керек.

1920 жылы Қазақ мемлекеттік автономиясының жариялануы, 1917 жылы Алаш автономиясын жариялаудан басталған Қазақстанның конституциялық эволюциясының қадамы ретінде қарастыру керек деп ойлаймыз. Қазақстанның конституциялық эволюциясы төрт кезеңнен тұрады. Олардың әрқайсысы келесі кезеңдерге негіз болып, сапалы өзгерістерге қажетті негіз дайындады. Біріншісі – 1917 жылы Алаш автономиясының жариялануы, екіншісі – 1920 жылы Ресей құрамында Қазақ автономиясын жариялау, үшіншісі – 1936 жылы Қазақстан егеменді мемлекет мәртебесін және одақтан шығу мәртебесін алып, Кеңес одағына кіру, төртінші – 1977 жылғы конституциялардың бірі. Қазақ Социалистік республикасының мемлекеттік егемендігі туралы 1990 жылы декларацияда бекітілген ресми құқықтарды пайдалану нәтижесінде мүмкіндік болған ҚР тәуелсіздігін жариялау, - деді Еркін Әбіл.