Қазақстанның әлемдік экономикалық интеграциядағы орны

Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алғаннан кейінгі басты мақсатының бірі – әлемдік экономикамен өзара тиімді байланыс орнату болды. Республика күні қарсаңында елдің халықаралық экономикалық интеграциядағы рөлін бағамдау ерекше маңызға ие, деп хабарлайды Алматыдағы BAQ.KZ тілшісі.

Көпвекторлы сыртқы саясаттың арқасында Қазақстан бүгінде Еуразия кеңістігінде экономикалық тұрақтылық пен геосаяси теңгерімнің орталығына айналып отыр. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бұл бағытты айқындап, “экономикалық интеграция прагматикалық мақсаттарға қызмет етуі тиіс” деп атап өткен болатын.

ЕАЭО шеңберіндегі ықпалдастық: пайда мен тәуекелдер

2015 жылы Қазақстан Еуразиялық экономикалық одаққа мүше болды. Бұл шешім елге жаңа нарықтарға жол ашып, сауда көлемін арттырды.

Алайда интеграцияның артықшылықтарымен бірге белгілі бір тәуекелдер де бар.

“ЕАЭО экономикалық одақтан гөрі геосаяси сипат алып келеді. Қазақстан үшін бұл – әрі мүмкіндік, әрі тәуекел”, – деп атап өтті саясаттанушы Досым Сатпаев.

Расында, ЕАЭО шеңберінде кедендік тосқауылдар азайғанымен, кейбір нарықтарда Ресейдің экономикалық ықпалы басым. Бұл теңгерім Қазақстанның ұлттық мүдделеріне сын-тегеурін тудырады.

Сонымен қатар, Nazarbayev University зерттеушісі Жанібек Арынов өз еңбектерінде халық арасында ЕАЭО-ға деген скептицизмнің артқанын көрсетеді.

“Көпшілік ЕАЭО-ны таза экономикалық емес, саяси жоба ретінде қабылдай бастады”, – деді ол.

Дегенмен сарапшылардың пікірінше, Қазақстанның прагматикалық ұстанымы – одақтың ішінде ұлттық мүддені қорғап отырып, экономикалық артықшылықты барынша пайдалану.

ДСҰ және жаһандық нарыққа кірігу

2015 жылы Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына (ДСҰ) мүшелікке өтті. Бұл елдің халықаралық сауда ережелеріне толық енуін қамтамасыз етіп, экспорт пен инвестицияның жаңа дәуірін ашты.

“ДСҰ-ға кіру – Қазақстанның институционалдық сенімділігін арттырған стратегиялық қадам. Бұл елдің инвестициялық имиджін күшейтті”, – деді экономист Роман Юнеман

ДСҰ стандарттарын енгізу нәтижесінде отандық өндіріс сапа мен бәсекеге қабілеттілік тұрғысынан айтарлықтай жетілді. Сонымен қатар сыртқы инвесторлар үшін бизнес жүргізу шарттары жеңілдеді.

Қытайдың “Бір белдеу – бір жол” бастамасы Қазақстан экономикасына жаңа серпін берді. Ел өзінің географиялық артықшылығын пайдаланып, Еуропа мен Азия арасындағы маңызды транзиттік дәлізге айналуда.

Алайда сарапшылар теңгерімді көзқарас ұстануды ұсынады. Экономистердің пайымдауынша, инфрақұрылымдық жобаларда Қытай капиталының үлесі ұлғайған сайын экономикалық тәуелділік тәуекелі де артады. Сондықтан Қазақстан өз жобаларында ашықтық пен ұлттық мүддені қорғауға басымдық беруі тиіс.

Аймақтық ынтымақтастық және Орталық Азиядағы көшбасшылық

Орталық Азиядағы интеграцияның болашағына қатысты сарапшылардың 2025 жылғы сауалнамасы нәтижесінде респонденттердің 86,7%-ы:

“Қазақстан аймақтық экономикалық бірігу процесінде жетекші рөл атқара алады”, – деп жауап берген.

Astana Times жариялаған талдауда да бұл көзқарас қолдау тапқан.

“Қазақстан – аймақтағы тұрақтылық пен экономикалық келісімнің негізгі модераторы. Оның энергетикалық ресурстары мен логистикалық әлеуеті аймақтық көшбасшылықты қамтамасыз етеді”, – делінген зерттеуде.

Осылайша, Астана өңірлік экономикалық интеграцияның басты қозғаушы күші болып қала бермек.

Институционалдық реформалар және ұлттық мүдде тепе-теңдігі

Интеграциялық процестер тек сыртқы саясат қана емес, ішкі экономикалық құрылымды да жаңғыртуды талап етеді.

Сарапшылардың пікірінше, институционалдық тұрақтылық, заңнамалық ашықтық және инновациялық экономика – Қазақстанның халықаралық беделін арттырудың басты шарттары.

Қазақстанның әлемдік экономикалық интеграциядағы саясаты – прагматизм мен егемендік тепе-теңдігін сақтаудың үлгісі. Ел халықаралық құрылымдарға қатысу арқылы экономикалық пайдаға қол жеткізуді көздей отырып, өз тәуелсіздігін басты құндылық ретінде ұстап отыр.

Саясаткерлер мен сарапшылардың ортақ пікіріне сүйенсек, алдағы онжылдықта Қазақстанның интеграциялық бағыты экономикалық ықпалдастықты тереңдету, бірақ саяси одаққа ұмтылмау, геосаяси тепе-теңдікті сақтау, ұлттық өндіріс пен технологияны дамыту арқылы әлемдік нарықта өз орнын күшейту болмақ.

Саяси талдаушы Досым Сатпаев бұл бағытты түйіндеп:

“Қазақстан интеграцияда өзіндік жолын таңдады. Бұл жол – тәуелсіздік пен экономикалық мүддені үйлестіре білудің мысалы”, – дейді.