Отбасы құндылығы – ортақ құндылық
Отбасы құндылықтары кез-келген адамның өмірі құрылатын маңызды іргетас. Жеке тұлғаны қалыптастыру отбасынан басталады, деп жазады BAQ.KZ тілшісі.
Қазіргі интернет заманында еңбектеген баладан, еңкейген қартқа дейін әлеуметтік желіден алыстай алмайды. Барлық қажетті ақпараттарды алуға мүкіндік беретін ғаламтор желісі отбасы құндылығын бере алмайтыны белгілі. Алайда отбасы жайлы жазылған түрлі мақалалар мен жазбалардан ой түйіп, қорытынды шығаратынымыз анық. Ғылым және жоғары білім вице-министрі Қуаныш Ерғалиев мырза да отбасы құндылығы жайлы өзінің фейсбук парақшасына жазбалар жариялап жүреді. Бостонда тұрып келген қазақ баласы шетелдегі өмір бала тәрбиесіне деген көзқарасына қалай әсер еткенін айтады.
Гарвардқа оқуға түсіп, АҚШ-қа көшкенде қызым алты жаста, ұлым төрт жаста еді. Бір жыл ішінде олар ағылшын тілінде сөйледі, бейімделді, үйренді, жергілікті мерекелерге қатысты (Әулие Патрик күні, Хэллоуин, Рождество және т.б.). Мен олардың болашағына алаңдай бастадым. Олардың өз болмысын жоғалтқанын қаламадым. Одан кейін достарымызбен бірге «Мирас» қазақ ұлттық мәдени орталығын (Miras Boston Kazakh Culture Foundation) құру туралы бастама көтердік. Мәдени кодты, ата-бабалар мұрасын сақтау үшін біз қазақстандық патриоттардың басын біріктірдік, халқымыздың мәдениеті мен салт-дәстүрін дәріптедік. Балаларымыз қазақ екенін, мұхиттың арғы жағындағы Отаны бар екенін ұмытпағанын қаладық. Отбасылар Наурыз мерекесін қарсы алып, айына бір рет балаларды жинап, түрлі ойындар ұйымдастырып, туған жеріміз бен ерекше салт-дәстүріміз, ұлттық киімдердің ерекшеліктері жайлы айттық. Біз қайда болсақ та, Америкада немесе әлемнің кез келген жерінде біздің кім екенімізді, тамырымыз, ата-бабаларымыз және туған жеріміз қайда екенін білу маңызды - дейді, Қуаныш Ерғалиев.
Отбасылық құндылықтар мен дәстүрлерді қалай сақтап қалдыңыз? деген сауалымызда жауапсыз қалмады.
Менің ойымша, барлық ұлттың құндылықтары бірдей. Тек дәстүрі бөлек. Жаһандану жағдайында оларды сақтап қалу үшін жастар ұлттық рухын жоғалтпай дамуы керек. Қазіргі мәдениет, музыка, цифрлық технологиялар арқылы жалпы адамзаттық құндылықтарды сіңіру қажет. Бізде өте жақсы көретін және қолдайтын отбасылық дәстүрлер бар. Соның бірі – кітап оқу. Балалар күн сайын 30-60 минут кітап оқиды. Дәстүр АҚШ-та тұрған кезде пайда болды. Содан кейін бізде кесте болды. Балаларымызды да ынталандырып отырдық. Мысалы, жақында ұлыма ұсыныс жасадық. Егер ол біздің таңдауымыз бойынша бес кітап оқыса, біз оның қалаған сыйлығын алып береміз. Қалыптасқан ерекше дәстүр бар. Балалар жаңа нәрсені үйренуі керек. Ұлыма рубик текшесін шешуді үйрену міндетін қойдым. Аздап ақша ұсынған бойда ол күрделі комбинацияларды дұрыс және жылдам жинауды бірден үйренді. Осылайша олар мәселені шешуге және қиындықтарға төтеп беруге үйренеді. Бір сөзбен айтқанда, балалардың бойында мақсат қою дағдыларын қалыптастыру және мақсатқа жету үдерісін бастадық. Соның арқасында олар болашақта өз алдына мақсат қойып, жетістікке жетеді. Мен балаларыма тек өзіңе ғана сену керектігін айтамын. Әйелім екеуміз ең алдымен бала тәрбиесіне үлкен көңіл бөлу керектігін түсінеміз. Еліміздің болашақта қандай болатыны жас ұрпақты қалай тәрбиелейтінімізге тікелей байланысты, - дейді ол.
Үш баланың әкесі жұмыстан тыс уақытын балаларына арнауға тырсады. Демалыс күндері саябақта серуендеп, велосипед теуіп, шахмат ойнап, кітап оқиды.
Мен балаларыма үлгі болуға тырысамын, балаға берген уәдемді орындаймын. Осылайша мен оларды әділеттілікке, жауапкершілікке үйретемін. Бір атақты шығыс ойшылы: «Ең жақсы адам – адамдарға пайдалы адам» деген. Бұл менің өмірлік ұстанымым! Өмірлік мақсатым - қоғамға пайдамды тигізу, халқыма пайдалы болу. Балаларымды әдептілікке баулуға тырысамын, қоршаған ортаға пайдалы болуға үйретемін. Америкалықтар адамның табысы оның жеке қабілеті мен адал еңбегіне байланысты деп есептейді. Олар, былайша айтқанда, есептерді шешуді, тапсырмаларды қысқаша орындауды ұнатпайды. Әркім өз күшімен табысқа жетуі керек екенін балаларға жиі еске саламыз «еңбек түбі – береке» деген жақсы мақалды еске түсіреміз, - дейді Қуаныш Ерғалиев.
Еліміздегі отбасы құндылығы қалай өзгергені жайлы да пікірін жеткізді. Оның айтуынша, соңғы онжылдықта бүкіл әлемде және отбасы институтында көптеген өзгерістер болды. Адамдар ашық, прогрессивті болды. Қазақстандық қоғамда жақсы жаққа қарай өзгерістер бар. Отбасының ошағын бағалайтын, жұбайы мен бала-шағасы туралы әңгімелерін әлеуметтік желіде бөлісуден қорықпайтын жандарға әрқашан ризамын. Мұның барлығы жастардың болашаққа сенуіне септігін тигізіп, отбасының маңызды екенін ұғындырады. Отбасының әрбір мүшесінің дамуына баса назар аударылады: бұрынғыдай ер адамдар ғана емес, әйелдер, ошақ қасы, балалар да. Қазір жас ұрпақтың отбасын құруға асықпайтыны әлеуметтік желілерде жиі жазылады. Қазіргі қоғам бос уақыт пен табысқа мұқтаж. Сондықтан, адамдар отбасын құру және бала тууды жоспарлау жауапкершілігін өз мойнына ала алмайды. Біздің ұрпақ отбасынсыз өмірді елестете алмады. Енді мансап, даму және «өзің үшін өмір сүру» алдыңғы қатарға шығады. Бірақ мен отбасыны қолдаудың, эмоционалдық тұрақтылықтың, қауіпсіздік пен қабылдаудың көзі дер едім. Ерлі-зайыптылардың бойдақтарға қарағанда табысты екенін көрсететін ғылыми зерттеулер бар.
Отбасын құру адам өміріндегі ең маңызды қадам. 25 жылын оқу орындарының қабырғасында өткізген Қуаныш Ерғалиев үшін отбасын құруда материалдық құндылықтар емес, адами қасиеттер, шынайы махаббат пен принциптер маңызды екенін айтады.
Отбасын құрмас бұрын менде жоғары білім мен жақсы жұмыс болуы керек деген ұстанымдар мен қағидалар болды. Әйеліңіз бен балаларыңыз үшін жауапкершілікті алуыңыз керек. Тойдың алдында әйеліме өзімнен басқа ештеңем жоқ екенін айттым. Қазір өскелең ұрпақ алдымен көлік, пәтер алу керек, содан кейін отбасын құруды ғана қалайды деген ұстанымға ие. Дегенмен, әртүрлі социологиялық зерттеулер көрсеткендей, отбасылы адамдар көбінесе табысқа жетеді. Олардың денсаулығы жақсы, мансаптық өсу үшін көбірек мүмкіндіктер бар. Өйткені қасыңда сені әрқашан қолдайтын адам бар. Мені барлық жағынан қолдайтын адам – менің әйелім. Сонымен қатар, объективті бағалау қажет болғанда, ол сыни тұрғыдан қарап, өз пікірін тікелей айта алады. Бұл маған ойлануға және дұрыс шешім қабылдауға көмектеседі. Мен жас отбасыларға жұмыс пен жеке өмір арасындағы тепе-теңдікті сақтауға, отбасылық құндылықтар мен дәстүрлерді сақтауға және сақтауға кеңес беремін, - дейді ол.